Łanięta (gmina)
Łanięta (daw. gmina Mikstal) – gmina wiejska położona w centralnej Polsce, w województwie łódzkim (jego najbardziej wysunięta na północ gmina), w powiecie kutnowskim. Siedziba gminy znajduje się w miejscowości Łanięta. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa płockiego.
| gmina wiejska | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
1002072 | ||||
| Siedziba |
Łanięta | ||||
| Wójt |
Tomasz Szczęsny | ||||
| Powierzchnia |
54,89 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
44,9 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
24 | ||||
| Kod pocztowy |
99-306 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
EKU | ||||
Adres urzędu: Łanięta 1699-306 Łanięta | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
 52°22′N 19°17′E/52,361944 19,280000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
Jest członkiem Związku Gmin Regionu Kutnowskiego[2] oraz Stowarzyszenia Rozwoju Gmin „Centrum”[3].
Według danych z 31 grudnia 2018 roku zamieszkiwało ją 2459 osób[4].
Miejsce w województwie (na 177 gmin):
- powierzchnia: 151. miejsce,
- ludność: 174. miejsce[4].
Gospodarka gminy oparta jest na rolnictwie. Strategia rozwoju gminy ukierunkowana jest na przekształcenie jej w gospodarkę rolniczo-przemysłowo-usługową[5].
Geografia edytuj
Powierzchnia edytuj
Według danych z 2007 roku powierzchnia gminy Łanięta wynosiła 54,89 km²[6]. Stanowi to 6,2% powiatu kutnowskiego i plasuje na 9. miejscu na 11 gmin tego powiatu (mniejsze są tylko gminy Dąbrowice i Kutno). Gmina jest też jedną z najmniejszych w województwie łódzkim, będąc 151. na 177 jednostek administracyjnych tego typu[4].
W ogólnej strukturze użytkowania terenu dominują użytki rolne obejmujące 5 082 ha, co stanowi 92,8% powierzchni. Niemal wszystkie są wykorzystywane jako grunty orne (4 924 ha). Łąki i pastwiska (145 ha) oraz sady (13 ha) stanowią niewielki udział. Zalesionych jest 354 ha[5]. Lesistość gminy (6,47%)[5] jest ponad trzykrotnie niższa od średniej lesistości województwa łódzkiego (21,5%)[4].
Położenie administracyjne edytuj
Historyczne edytuj
Gmina Łanięta została wyodrębniona po odzyskaniu niepodległości z dawnej gminy Miksztal, która była jedną z 12 gmin wiejskich powiatu kutnowskiego guberni warszawskiej w Królestwie Polskim[7]. Na przestrzeni lat funkcjonowała w ramach różnych jednostek podziału administracyjnego:
- W latach 1919–1939 była częścią powiatu kutnowskiego w przedwojennym województwie warszawskim[8].
- Od kwietnia do września 1939 roku była częścią powiatu kutnowskiego w przedwojennym województwie łódzkim[8].
- W latach 1939–1945 była częścią powiatu kutnowskiego w rejencji inowrocławskiej, będącej częścią Okręgu Rzeszy Kraj Warty.
- W latach 1945–1954 była częścią powiatu kutnowskiego w ówczesnym województwie łódzkim.
- W latach 1954–1972 gmina Łanięta nie istniała. W jej miejscu istniała gromada Łanięta[9].
- W latach 1973–1975 była częścią powiatu kutnowskiego w ówczesnym województwie łódzkim[10].
- W latach 1975–1998 była jedną z 38 gmin ówczesnego województwa płockiego[5].
- Od 1999 roku jest częścią powiatu kutnowskiego w województwie łódzkim[5].
Obecne edytuj
Gmina Łanięta położona jest w centralnej Polsce i jest najbardziej wysuniętą na północ gminą województwa łódzkiego oraz powiatu kutnowskiego. Od północnego wschodu graniczy z powiatem gostynińskim w województwie mazowieckim, natomiast od północnego zachodu z powiatem włocławskim, będącym częścią województwa kujawsko-pomorskiego[5].
Gminy, z którymi graniczy to:
Położenie matematycznogeograficzne edytuj
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów gminy[11]:
- północ: 52°23′38,0″N 19°16′26,0″E/52,393889 19,273889 w miejscowości Zgoda
- południe: 52°17′01,0″N 19°17′04,0″E/52,283611 19,284444 w miejscowości Chruścinek
- wschód: 52°21′38,0″N 19°19′43,0″E/52,360556 19,328611 w miejscowości Juków
- zachód: 52°21′31,0″N 19°12′26,0″E/52,358611 19,207222 w miejscowości Kąty.
Rozciągłość południkowa: 6′37,0″
Rozciągłość równoleżnikowa: 7′17,0″.
Położenie fizycznogeograficzne edytuj
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski J. Kondrackiego i A. Richlinga zmodyfikowanym w 2018 roku[12] gmina Łanięta znajduje się we wschodniej części Niżu Środkowoeuropejskiego. W północno-wschodniej części gminy przebiega granica pomiędzy Nizinami Środkowopolskimi a Pojezierzami Południowobałtyckimi. Większość gminy leży na obszarze Wysoczyzny Kłodawskiej, będącej częścią Niziny Południowowielkopolskiej. Północno-wschodnie skrawki leżą natomiast na Pojezierzu Kujawskim, części Pojezierza Wielkopolskiego[13].
Środowisko naturalne edytuj
Gmina charakteryzuje się bardzo dobrymi warunkami glebowo-rolniczymi, dzięki czemu jest to gmina typowo rolnicza. Pod powierzchnią gminy znajduje się wysad soli kamiennej. W 1987 roku podjęto działania zmierzające do otwarcia kopalni, jednak prace przerwano na etapie przygotowań[5]. W kolejnych latach wysad solny Łanięta uznano za potencjalne miejsce lokalizacji podziemnego składowiska odpadów promieniotwórczych[14]. Obszar gminy podzielony jest między zlewnię Wisły i zlewnię Bzury działem wodnym II rzędu. W centralnej części gminy, na północ od miejscowości Suchodębie, swoje źródło ma Skrwa Lewa, będąca bezpośrednim dopływem Wisły. Zachodnią część gminy przecina natomiast Lubienka, kończąca swój bieg w Ochni[5].
Ochrona przyrody edytuj
Jedyną formą ochrony przyrody w gminie Łanięta są pomniki przyrody. Na jej obszarze istnieje pięć tworów przyrody prawnie chronionych w ten sposób[15].
| Nazwa pomnika | Rodzaj pomnika | Lokalizacja | Rok ustanowienia | Nr rejestracyjny CRFOP |
|---|---|---|---|---|
| Jesion wyniosły | Pojedyncze drzewo | W zachodniej części zabytkowego parku w Łaniętach[16] | 1976 | PL.ZIPOP.1393.PP.1002072.882 |
| Dąb szypułkowy | Pojedyncze drzewo | W centralnej części zabytkowego parku w Łaniętach, obok romantycznego zameczku[16] | 1976 | PL.ZIPOP.1393.PP.1002072.883 |
| "Nierozłączki" – dwie lipy drobnolistne | Grupa drzew | Na wschodnim poboczu szosy Łanięta-Suchodębie[16] | 1977 | PL.ZIPOP.1393.PP.1002072.884 |
| Dwa jesiony wyniosłe | Grupa drzew | We wschodniej części zabytkowego parku w Łaniętach[16] | 1992 | PL.ZIPOP.1393.PP.1002072.885 |
| Dąb szypułkowy | Pojedyncze drzewo | W Łaniętach, przy szosie do Kutna, naprzeciwko wjazdu do zabytkowego parku[16] | 1992 | PL.ZIPOP.1393.PP.1002072.886 |
Zabytki edytuj
Na obszarze gminy Łanięta znajduje się 12 obiektów wpisanych do rejestru zabytków[17].
| Nazwa | Elementy | Data powstania[18] | Rok wpisania
do rejestru zabytków[18] |
Współrzędne | Zdjęcie | Numer INSPIRE[18] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Zespół dworski we Franciszkowie | dwór | pocz. XX w. | 1980 | 52°21′15,6″N 19°18′24,2″E/52,354333 19,306722 | PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.128010 | |
| park | 1906 r. | 1980 | 52°21′14,6″N 19°18′25,2″E/52,354056 19,307000 | PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_ZZ.38902 | ||
| Zespół dworski w Kątach | dwór | |||||
| park | 2. poł. XIX w. | 1979 | 52°21′28,2″N 19°13′29,3″E/52,357833 19,224806 | PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_ZZ.38911 | ||
| Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP w Łaniętach | 1643 r. | 1978 | 52°21′42,8″N 19°16′48,0″E/52,361889 19,280000 | 
|
PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.128039 | |
| Dzwonnica w Łaniętach | w latach 1860-1870 | 1978 | 52°21′41,9″N 19°16′47,5″E/52,361639 19,279861 | PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BL.34856 | ||
| Cmentarz kościelny w Łaniętach | ||||||
| Zespół dworski w Łaniętach | dwór | XIX w. | 1967 | 52°21′35,3″N 19°16′56,4″E/52,359806 19,282333 | 
|
PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.128663 |
| zameczek romantyczny | 1 poł. XIX w. | 1967 | 52°21′40,0″N 19°16′56,2″E/52,361111 19,282278 | 
|
PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.128048 | |
| park | 1 poł. XIX w. | 1980 | 52°21′37,6″N 19°16′56,2″E/52,360444 19,282278 | PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_ZZ.38924 | ||
| Zespół dworski w Suchodębiu | dwór | poł. XIX w. | 1980 | 52°20′18,3″N 19°16′55,3″E/52,338417 19,282028 | PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.132999 | |
| park | nieznana | 1980 | 52°20′21,9″N 19°16′57,1″E/52,339417 19,282528 | PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_ZZ.40691 |
Demografia edytuj
Dane z 31 grudnia 2014[19]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 2490 | 100 | 1184 | 47,6 | 1306 | 52,4 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
45 | 21,6 | 22,6 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Łanięta w 2014 roku[1].
Sołectwa edytuj
Gmina składa się z trzynastu sołectw. Są to:
Anielin, Budy Nowe, Chrosno, Juków, Kąty, Łanięta, Rajmundów, Suchodębie, Świeciny, Wilkowia, Witoldów, Wola Chruścińska, Zgoda[11].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Gmina Łanięta w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Związek Gmin Regionu Kutnowskiego [online], zgrk.pl [dostęp 2020-05-27].
- ↑ Strona internetowa Stowarzyszeinia Rozwoju Gmin CENTRUM [online], Strona internetowa Stowarzyszeinia Rozwoju Gmin CENTRUM [dostęp 2020-05-27] (pol.).
- ↑ a b c d Urząd Statystyczny w Łodzi: Województwo Łódzkie 2019 - podregiony, powiaty, gminy. lodz.stat.gov.pl. [dostęp 2020-05-27].
- ↑ a b c d e f g h i Strategia Rozwoju Gminy Łanięta na lata 2016 - 2020. Biuletyn Informacji Publicznej - Urząd Gminy Łanięta. [online], www.uglanieta.bip.org.pl [dostęp 2020-05-14].
- ↑ Ireneusz Budzyński: Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-08-20. ISSN 1505-5507. (pol.).
- ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
- ↑ a b Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o zmianie granic województw: białostockiego, kieleckiego, lubelskiego, łódzkiego i warszawskiego. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-05-28].
- ↑ Uchwała Nr 30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu kutnowskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
- ↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim
- ↑ a b Położenie - Gmina Łanięta [online], Gmina Łanięta [dostęp 2020-05-15].
- ↑ Jerzy Solon et al. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. „Geographia Polonica”. 2 (91). s. 143-170.
- ↑ Geoserwis GDOŚ [online], geoserwis.gdos.gov.pl [dostęp 2020-05-28].
- ↑ KCI Kutno - Radioaktywne Łanięta ? - [Kutnowskie Centrum Informacyjne] [online], kutno.net.pl [dostęp 2020-05-14].
- ↑ CRFOP - Wyszukiwanie form ochrony przyrody [online], crfop.gdos.gov.pl [dostęp 2020-05-15].
- ↑ a b c d e Geoserwis GDOŚ [online], geoserwis.gdos.gov.pl [dostęp 2020-05-15].
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 grudnia 2019 r. woj. łódzkie. www.nid.pl. [dostęp 2020-05-16].
- ↑ a b c Narodowy Instytut Dziedzictwa: NID | Portal mapowy. mapy.zabytek.gov.pl. [dostęp 2020-05-16].
- ↑ Łanięta – dane za rok 2014. [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. GUS. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-14)].