Śnieżyca wiosenna

Śnieżyca wiosenna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	amarylkowate
Rodzaj	śnieżyca
Gatunek	śnieżyca wiosenna
	Nazwa systematyczna
	Leucojum vernum L.; Sp. Pl. 1: 289. 1753
Synonimy
	Erinosma verna (L.) Herb.; Galanthus vernus (L.) All.; Nivaria verna (L.) Moench;
	Erinosma verna (L.) Herb.; Galanthus vernus (L.) All.; Nivaria verna (L.) Moench;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Śnieżyca wiosenna (Leucojum vernum) – gatunek rośliny należący do rodziny amarylkowatych. Nazwa leucojum pochodzi od greckich słów to leucon ich – biały fiołek.

Występowanie geograficzne edytuj

Występuje w stanie dzikim w środkowej i południowej Europie z wyjątkiem obszaru śródziemnomorskiego. W Polsce rośnie głównie w Sudetach i Karpatach, szczególnie obficie w Bieszczadach, na wysokości 530–1180 m n.p.m. Jako roślina typowo reglowa poza terenami górskimi występuje rzadko, tylko na Nizinie Śląskiej i w Wielkopolsce.

Morfologia edytuj

Pokrój

Kwiat

Łodyga: Wzniesiona, nierozgałęziona, bezlistna, o wysokości do 30 cm, przeważnie wyższa od liści.
Liście: Odziomkowe 2–3 (rzadko cztery), równowąskie, o zaokrąglonym wierzchołku, szerokości 4–13 mm.
Kwiaty: Jeden, rzadko dwa na szczycie łodygi, dzwonkowaty, pachnący, zwieszony. Działki okwiatu jednakowej długości, białe z żółtozieloną plamką pod szczytem. Słupek dolny o silnie zgrubiałej szyjce, pręcików sześć, krótszych od działek okwiatu.
Owoce: Mięsista, kulista torebka z białawymi nasionami.
Część podziemna: Kulista cebula otulona brunatnymi łuskami.

Biologia i ekologia edytuj

Płat śnieżycy na naturalnym stanowisku

Rozwój: Bylina, geofit. Jest to jedna z najwcześniejszych kwitnących na wiosnę roślin. Kwitnie nawet w lutym, wśród śniegu, w marcu i w kwietniu. Zapylana jest głównie przez pszczoły. Owady wgryzają się po nektar do soczystego zgrubienia znajdującego się u dołu szyjki słupka. Przy poruszeniu pylniki wysiewają na grzbiet owada ziarna pyłku^[5]. Nasiona rozsiewane są przez mrówki (myrmekochoria). Rozmnaża się zarówno przez nasiona, jak i wegetatywnie, przez cebulki, które wytwarza.
Siedlisko: Rośnie w lasach łęgowych oraz na kwaśnych i wilgotnych łąkach. Lubi wilgotne lub mokre gleby brunatne i mady próchnicze o odczynie kwaśnym do zasadowego. Występuje zwykle w dużych populacjach, liczących kilkaset do kilku tysięcy egzemplarzy. Na krańcach zasięgu występowania trafiają się stanowiska, na których liczebność rośliny jest niewielka.
Cechy fitochemiczne: Cała roślina jest lekko trująca. Zawiera alkaloidy – leukoinę i galantaminę. Może powodować mdłości, wymioty, biegunkę oraz zaburzenia rytmu serca^[6].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22.

Systematyka i zmienność edytuj

Synonimy^[7]: Erinosma nebrodense Lojac., Erinosma verna (L.) Herb., Galanthus vernus (L.) All., Leucojum nebrodense (Lojac.) Traub, Leucojum vernale Salisb., Nivaria hexanthera Medik., Nivaria verna (L.) Moench.

Wyróżnia się odmiany^[7] (ujmowane czasem w randze podgatunków):

Leucojum vernum var. vernum – odmiana typowa,
Leucojum vernum var. carpathicum Sims – śnieżyca karpacka (syn. Leucojum vernum subsp. carpathicum (Sims) K.Richt., Leucojum carpathicum (Sims) Sweet, Erinosma carpathica (Sims) Herb.).

Zagrożenia i ochrona edytuj

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce ochroną częściową^[8]. W latach 1946–2014 znajdowała się pod ochroną ścisłą^[9]. Jest narażona na wyginięcie z powodu masowego zrywania. Przyczyną zagrożenia jest także niszczenie jej siedlisk w nadrzecznych łęgach podczas regulacji rzek.

Podgatunek typowy Leucojum vernum subsp. vernum umieszczony jest na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[10] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). W wydaniu z 2016 roku cały gatunek został umieszczony w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[11].

Zastosowanie i uprawa edytuj

Roślina ozdobna, ze względu na ładne kwiaty i wczesnowiosenne kwitnienie chętnie sadzona w ogródkach. Jest odporna na mróz. Nadaje się do ogrodów skalnych, może być także sadzona grupami pod drzewami i krzewami. Rozmnaża się ją wegetatywnie – z cebul przybyszowych. Wymaga żyznej i wilgotnej ziemi oraz półcienistego lub cienistego stanowiska.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-12] (ang.).
↑ Leucojum vernum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-04-05] .
↑ Leucojum vernum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Dagmar Lange: Zwiastuny wiosny. Rośliny wcześnie kwitnące. Stefan Łukomski (tłum.). Warszawa: Multico, 1996, s. 29. ISBN 83-7073-103-1.
↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
↑ ^a ^b Leucojum vernum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-11-20]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia edytuj

Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-12] (ang.).

[powo-3] Leucojum vernum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-04-05] .

[iucn-4] Leucojum vernum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[lange-5] Dagmar Lange: Zwiastuny wiosny. Rośliny wcześnie kwitnące. Stefan Łukomski (tłum.). Warszawa: Multico, 1996, s. 29. ISBN 83-7073-103-1.

[bohne-6] Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.

[tpl-7] Leucojum vernum. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-11-20]. (ang.).

[rozp2014-8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[rozp1946-9] Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).

[redlist-10] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]