Środki przeczyszczające
Środki przeczyszczające, leki przeczyszczające – produkty roślinne, związki chemiczne lub leki wzmagające ruchy jelit albo rozluźniające stolec i przyśpieszające w ten sposób wypróżnienie, przyjmowane najczęściej przy zaparciach, zwykle doustnie lub w postaci czopków.
Niektóre solne leki przeczyszczające, a także działające pobudzająco lub poślizgowo, są stosowane do oczyszczenia jelita grubego w celu wykonania badań odbytnicy i jelit. W takich przypadkach można je podawać we wlewach doodbytniczych. Wystarczająco wysokie dawki leków przeczyszczających powodują wystąpienie biegunki.
Zaparcia bez znanej przyczyny organicznej, czyli idiopatyczne, występują częściej u kobiet niż u mężczyzn[1].
Środki zwiększające objętość mas kałowych (pęczniejące) edytuj
- Miejsce działania: jelito cienkie i grube
- Początek działania: 12–72 godzin
- Przykłady: inulina, babka płesznik, metyloceluloza, polikarbofil, błonnik pokarmowy, jabłka, otręby, płatki owsiane, pektyny, gumy roślinne (agar, sterkulina)
Środki zmiękczające masy kałowe i surfaktanty (ułatwiające pasaż) edytuj
- Miejsce działania: jelito cienkie i grube
- Początek działania: 12–72 godzin
- Przykłady: dokuzan sodowy, senes
Środki powlekające i zmiękczające edytuj
- Miejsce działania: jelito grube
- Początek działania: 6–8 godzin
- Przykłady: parafina ciekła
Osmotyczne środki przeczyszczające edytuj
Powodują zatrzymanie wody w jelicie, co zmiękcza masy kałowe. Wyróżniamy dwa główne typy: sole przeczyszczające i środki hiperosmotyczne.
Sole przeczyszczające edytuj
- Miejsce działania: jelito cienkie i grube
- Początek działania: 0,5–6 godzin
- Przykłady: fosforan sodu, cytrynian magnezu, wodorotlenek magnezu, siarczan magnezu, jednozasadowy fosforan sodu, difosforan sodu, siarczan sodu
Przeczyszczające środki hiperosmotyczne edytuj
- Miejsce działania: jelito grube
- Początek działania: 0,5–3 godzin
- Przykłady: czopki glicerynowe, alkohole cukrowe: ksylitol, sorbitol, laktytol, mannitol, laktoza, laktuloza i polietylenoglikol (PEG).
Skuteczność edytuj
Badanie kontrolowane z randomizacją wykazało, że 17 g polietylenoglikolu (PEG) przyjmowanego raz dziennie daje u dorosłych lepsze efekty niż 6 mg tegaserodu dwa razy dziennie[2]. W badaniach kontrolowanych z randomizacją wykazano również, że 2 saszetki PEG (26 g) dają lepsze rezultaty niż 2 saszetki laktulozy (20 g)[3]. 17 g PEG/dzień okazało się w kontrolowanych badaniach z randomizacją bezpieczne przy stosowaniu przez 6 miesięcy[4]. Inne badanie kontrolowane z randomizacją wykazało brak różnicy pomiędzy działaniem sorbitolu a laktulozy[5].
Wykazano, że PEG jest bardziej skuteczny niż laktuloza[6].
Drażniące (pobudzające, kontaktowe) środki przeczyszczające edytuj
- Miejsce działania: jelito grube
- Przykłady:
| Początek działania | Nazwa środka przeczyszczającego |
| 6–8 godzin | szakłak pospolity |
| 6–10 godzin | bisakodyl (tabletka) kasantranol senna aloes zwyczajny |
| 2–6 godzin | olej rycynowy |
| 15–60 minut | bisakodyl (czopek) |
Olej rycynowy edytuj
- Miejsce działania: jelito cienkie
Olej rycynowy działa bezpośrednio na błonę śluzową jelita lub na zwoje nerwowe, zmieniając wydzielanie wody i elektrolitów. W jelicie jest on przekształcany do kwasu rycynolowego (aktywny metabolit).
Agonisty serotoninowe edytuj
Tegaserod (nazwa handlowa Zelnorm) jest lekiem pobudzającym perystaltykę jelitową poprzez aktywację receptorów serotoninowych 5-HT4 jelitowego układu nerwowego. Jego stosowanie wiąże się jednak ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych, w tym zawału mięśnia sercowego[7], i dlatego został wycofany z rynku w 2007 roku.
Przypisy edytuj
- ↑ Chang L, Toner B, Fukudo S, Guthrie E, Locke G, Norton N, Sperber A. Gender, age, society, culture, and the patient's perspective in the functional gastrointestinal disorders. „Gastroenterology”. 130 (5), s. 1435–46, 2006. PMID: 16678557.
- ↑ Di Palma JA, Cleveland MV, McGowan J, Herrera JL. A randomized, multicenter comparison of polyethylene glycol laxative and tegaserod in treatment of patients with chronic constipation. „Am. J. Gastroenterol.”. 102 (9), s. 1964–71, 2007. DOI: 10.1111/j.1572-0241.2007.01365.x. PMID: 17573794.
- ↑ Attar A, Lémann M, Ferguson A, Halphen M, Boutron M, Flourié B, Alix E, Salmeron M, Guillemot F, Chaussade S, Ménard A, Moreau J, Naudin G, Barthet M. Comparison of a low dose polyethylene glycol electrolyte solution with lactulose for treatment of chronic constipation. „Gut”. 44 (2), s. 226–30, 1999. PMID: 9895382.
- ↑ Dipalma JA, Cleveland MV, McGowan J, Herrera JL. A randomized, multicenter, placebo-controlled trial of polyethylene glycol laxative for chronic treatment of chronic constipation. „Am. J. Gastroenterol.”. 102 (7), s. 1436–41, 2007. DOI: 10.1111/j.1572-0241.2007.01199.x. PMID: 17403074.
- ↑ Lederle F, Busch D, Mattox K, West M, Aske D. Cost-effective treatment of constipation in the elderly: a randomized double-blind comparison of sorbitol and lactulose. „Am J Med”. 89 (5), s. 597–601, 1990. PMID: 2122724.
- ↑ Is polyethylene glycol safe and effective for chronic constipation in children?. www.bestbets.org. [dostęp 2015-03-23].
- ↑ Medicinenet.com
Bibliografia edytuj
- 6.6 Leczenie czynnościowych zespołów jelitowych. W: Ernst Mutschler: Farmakologia i toksykologia. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2004. ISBN 83-89581-80-9.
- 12.4 Leki przeczyszczające. W: Ryszard Korbut: Farmakologia po prostu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007, s. 222–224. ISBN 978-83-233-2334-1.
- Leki przeczyszczające. W: H. P. Rang, M. M. Dale, J. M. Ritter: Farmakologia kliniczna. Lublin: Czelej, 2001, s. 371–372. ISBN 978-83-233-2334-1.
