Świat według Garpa
Świat według Garpa (ang. The World According to Garp) – postmodernistyczna powieść Johna Irvinga[1] wydana w 1978 w Nowym Jorku przez wydawnictwo E. P. Dutton[2].
 Dom na Fishers Island, który wykorzystany został w ekranizacji powieści | |||
| Autor |
John Irving | ||
|---|---|---|---|
| Typ utworu | |||
| Wydanie oryginalne | |||
| Miejsce wydania |
Nowy Jork | ||
| Język |
angielski | ||
| Data wydania |
1978 | ||
| Wydawca |
E. P. Dutton | ||
| Pierwsze wydanie polskie | |||
| Data wydania polskiego |
1984 | ||
| Wydawca |
Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik” | ||
| Przekład |
Zofia Uhrynowska-Hanasz | ||
| |||
Jest to czwarta powieść Irvinga[2]. Przyniosła autorowi uznanie[3]. W 1979 nominowana została do nagrody National Book Award w kategorii fikcji literackiej. Otrzymała ją rok później w kategorii dla fikcji w miękkiej oprawie[4]. W ciągu 6 miesięcy od premiery[5] została sprzedana w ponad 3 milionach egzemplarzy[5][6].
Kolejna powieść Irvinga, Hotel New Hampshire, oparta została na zawartym w Świecie według Gapa opowiadaniu Pensjonat Grillparzer, którego autorstwo pisarz przypisał tytułowemu Garpowi[7].
Fabuła edytuj
Głównym bohaterem powieści jest S.T. Garp (w oryginale T.S. Garp). Jego matką jest pielęgniarka Jenny Fields (literacki pierwowzór postaci pielęgniarki-feministki[8]), pracująca w bostońskim szpitalu w czasie II wojny światowej. Fields pragnie wychować dziecko, jest jednak uprzedzona do mężczyzn. Do zapłodnienia wykorzystuje jednego ze swoich pacjentów, sierżanta, który jako strzelec pokładowy został ranny w głowę. Strzelec zmarł przed urodzeniem się dziecka[9][10][11].
S.T. Garp, nazwany na cześć sieżanta–technika, wychowany został w Steering Academy, szkole z internatem w stanie New Hampshire, w której Jenny pracowała jako pielęgniarka[a]. Garp w czasie dorastania i nauki w Steering postanowił zostać pisarzem. Jego pierwsze próby literackie zbiegły się z pisaniem przez jego matkę autobiografii pt. Seksualnie podejrzana (ang. A Sexual Suspect), która stała się bestsellerem. Wkrótce Garp poślubia Helen Holm, córkę Erniego Holma, trenera zapasów w Steering Academy. Helen zaczyna po studiach wykładać literaturę angielską oraz rodzi trojkę dzieci. Ich wychowaniem oraz prowadzeniem gospodarstwa domowego zajmuje się Garp, prowadzący jednocześnie życie pisarza pozostającego w cieniu sławnej matki[10][9][11].
Wydania edytuj
W Wielkiej Brytanii powieść ukazała się w 1978 nakładem wydawnictwa Victora Gollancza. Od 1979 do 1985 brytyjski imprint Corgi wydał ją w siedmiu nakładach (w tym czterech w 1982)[13].
Świat według Garpa przetłumaczyła na język polski Zofia Uhrynowska-Hanasz („Czytelnik”, 1984)[14]. Do 2017 ukazało się dwanaście polskich wydań (w tym pięć w latach 1996–2005)[15]. W języku polskim związek frazeologiczny świat według... (kogo? czego?) pochodzi z powieści Irvinga[16].
Adaptacje edytuj
Powieść została zekranizowana w 1982 przez George’a Roya Hilla według scenariusza Steve’a Tesicha z Robinem Williamsem w tytułowej roli[17]. Glenn Close (jako Jenny Fields) i John Lithgow (jako Roberta Muldon) nominowani byli do Nagród Akademii Filmowej w 1983 w kategoriach dla najlepszej aktorki i aktora drugoplanowego[18].
Uwagi edytuj
- ↑ Pierwowzorem szkoły była Phillips Exeter Academy w Exeter[12].
Przypisy edytuj
- ↑ Raymond J. Wilson III, The Postmodern Novel: The Example of John Irving's The World According to Garp, „Critique Studies in Contemporary Fiction”, 34 (1), 1992, s. 49, DOI: 10.1080/00111619.1992.9935232 (ang.).
- ↑ a b Campbell 1998 ↓, s. 187.
- ↑ Campbell 1998 ↓, s. 71.
- ↑ The World According to Garp [online], Nationalbook.org [dostęp 2023-11-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-11] (ang.).
- ↑ a b Nicholas Wroe, Grappling with life [online], Theguardian.com, 13 sierpnia 2005 [dostęp 2023-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-12] (ang.).
- ↑ Katarzyna Wężyk, Pisarz John Irving: Muszę znać ostatnie zdanie [online], Wyborcza.pl, 2016 [dostęp 2023-11-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-12].
- ↑ R.Z. Sheppard, Life into Art: Novelist John Irving, Time.com, 31 sierpnia 1981 [dostęp 2023-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-12] (ang.).
- ↑ Zygmunt Pucko, Wybrane motywy pielęgniarki w literaturze : szkice filozoficzne, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 110, ISBN 978-83-233-4206-9.
- ↑ a b Campbell 1998 ↓, s. 72–74.
- ↑ a b Jassam i Jassam 2020 ↓, s. 78–80.
- ↑ a b Christopher Lehmann-Haupt, Books of The Times, Nytimes.com, 13 kwietnia 1978 [zarchiwizowane z adresu 2023-11-12] (ang.).
- ↑ Campbell 1998 ↓, s. 72.
- ↑ PRINTING HISTORY, [w:] John Irving, he World According to Garp, London: Black Swan, 1986, s. 6, ISBN 0-552-99205-4.
- ↑ Świat według Garpa w katalogu WorldCat
- ↑ Tabl. 26. Dzieła obcej literatury pięknej najczęściej wydawane, [w:] Olga Dawidowicz-Chymakowska (red.), Ruch wydawniczy w liczbach: 2018, t. 67, książki, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2019, s. 154, ISBN 978-83-7009-805-6.
- ↑ Agnieszka Rosińska-Mamej, Dorota Połowniak-Wawrzonek, Nazywam się miś, tłusty miś, czyli o modyfikacji frazeologizmów we współczesnej prasie, „Poradnik Językowy”, 763 (4), 2019, s. 86, ISSN 0551-5343.
- ↑ Campbell 1998 ↓, s. 4, 71.
- ↑ The 55th Academy Awards 1983 [online], Oscars.org [dostęp 2023-11-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-11-11] (ang.).
Bibliografia edytuj
- Josie P. Campbell, John Irving: a critical companion, Westport, Conn.: Greenwood Press, 1998, ISBN 0-313-30222-7 (ang.).
- Hadeel Hatif Jassam, Aseel Hatif Jassam, The World According to Garp: John Irving's Problematic Version of Feminism, „English Studies International Research Journal”, 8 (1), 2020 (ang.).