Wikipedia

Żydowskie księgi pamięci

Żydowskie księgi pamięci (Pinkas haKehillot lub Pinkas Ha-kehilot, hebrajski: פנקס הקהילות) – księgi poświęcone zniszczonym w wyniku Zagłady żydowskim społecznościom miast i miasteczek Europy, w tym dawnej Polski[1][2].

Żydowskie księgi pamięci
פנקס הקהילות
Tematyka

historia

Wydanie oryginalne
Język

jidysz, hebrajski, angielski, polski

Pinkasy to księgi pamięci gmin żydowskich spisane przez żydowskich mieszkańców poszczególnych miejscowości lub ich potomków[3]. Księgi zaczęły powstawać w latach powojennych z inicjatywy poszczególnych ziomkostw w Izraelu, jak i innych państwach.

Pisane są w języku jidysz i hebrajskim. Niektóre mają obie wersje językowe. Czasem dodane jest streszczenie i spis treści w języku angielskim. W tytule znajduje się nazwa miejscowości oraz słowa ickor buch (księga pamięci), pinkas (kronika), sefer (księga) czy sefer zikaron (księga pamięci)[4].

Księgi zaczęły powstawać w latach 40. XX wieku. Krasnostawska księga pamięci powstała w 1948 r., ale inne dopiero w latach 70. XX wieku. Niektóre miejscowości mają więcej niż jedną księgę pamięci[potrzebny przypis].

Większość publikacji ma podobny schemat. Przeważnie wstępem są informacje historyczne o danej miejscowości, następnie rozdziały omawiają szczegółowo życie religijne, gospodarcze, społeczne, polityczne i kulturalne, organizacje i zrzeszenia funkcjonujące na tym terenie. Kolejna część zawiera szczegółowy opis ulic, budynków i innych szczegółów topograficznych, a także ważniejszych żydowskich postaci. Zawierają również dane demograficzne, dokumenty, spisy, wspomnienia, relacje historyczne, mapy, zdjęcia. Co bardzo istotne, dokumentują zagładę poszczególnych społeczności[potrzebny przypis].

Liczba ksiąg pamięci powstałych po II wojnie światowej (w zależności od sposobu liczenia) sięga od 700 do 1000. Największe zbiory posiadają biblioteki w Izraelu i USA. Nowojorska Biblioteka Publiczna posiada około 700 ksiąg. Dużą liczbę ksiąg ma w posiadaniu Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie[5].

Większość z 700 ksiąg (540) dotyczy miejscowości leżących w 1939 r. w granicach Polski[5][6]. Setki tych książek zostały w całości lub częściowo przetłumaczone na język angielski[7].

Część ksiąg została przetłumaczona na język polski[8].

Wydania polskie edytuj

  • Opoczyńska księga pamięci, red. Jerzy Gapys, Edyta Majcher-Ociesa, Opoczno 2014
  • Księga pamięci Żydów mławskich, opr. Leszek Zygner, Mława 2016
  • Księga pamięci Żydów Bielska Podlaskiego, opracowanie i przedmowa Wojciech Konończuk, Doroteusz Fionik, Bielsk Podlaski 2017
  • Księga pamięci gminy żydowskiej w Łomży (Sefer zikaron li-ḳehilat Lomzah), red. Jom-Tow Lewiński, Łomża 2019;
  • Księga pamięci gminy żydowskiej w Stawiskach (Sefer Sṭavisḳ: yizkor bukh), red. I. Rubin, Łomża 2020
  • Księgi pamięci gmin żydowskich: tam był kiedyś mój dom..., wybór, oprac. i przedm. Monika Adamczyk-Garbowska, Adam Kopciowski, Andrzej Trzciński, Lublin 2009;
  • Księgi pamięci gmin żydowskich: bibliografia (Jewish memorial books: a bibliography), wstęp i oprac. Adam Kopciowski, Lublin 2008.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kol haKEHILA online [online], www.yvelia.com [dostęp 2021-10-23].
  2. ↑ PINKAS HAKEHILLOT GERMANIA [online], web.archive.org, 25 lipca 2010 [dostęp 2021-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2010-07-25].
  3. ↑ Speed S. C, Pinkasy łomżyńskie [online], ::4lomza.pl:: Regionalny Portal [dostęp 2021-10-23] (pol.).
  4. ↑ Monika Adamczyk-Garbowska, Żydowskie księgi pamięci, „Wiadomości Uniwersyteckie”, 2003, s. 21–23.
  5. ↑ a b Żydowskie Księgi Pamięci [online], Przystanek Historia [dostęp 2021-10-23] (pol.).
  6. ↑ Poland KehilaLinks Index [online], kehilalinks.jewishgen.org [dostęp 2021-10-23].
  7. ↑ Yizkor Book Project [online], www.jewishgen.org [dostęp 2021-10-23].
  8. ↑ Por. rozdział "Wydania polskie" niniejszego hasła.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żydowskie_księgi_pamięci&oldid=73167734”