Żylistek (Deutzia Thunb.) – rodzaj krzewów z rodziny hortensjowatych. Obejmuje ok. 72 gatunków[6]. W ogromnej większości występują one naturalnie w Azji wschodniej (50 gatunków rośnie w Chinach, z czego 41 to endemity tego kraju[5]), kilka rośnie także w Ameryce Środkowej (w Meksyku)[7]. Występują na skalistych zboczach, w lasach, często przy ciekach[8].

Żylistek
Ilustracja
Morfologia (Deutzia gracilis)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

dereniowce

Rodzina

hortensjowate

Rodzaj

żylistek

Nazwa systematyczna
Deutzia Thunb.
Nova Gen. Pl. 19. 24 Nov 1781
Typ nomenklatoryczny

Deutzia scabra Thunb.[3]

Synonimy
  • Neodeutzia (Engl.) Small[4][5]
Żylistek wysmukły

Wiele gatunków to wartościowe krzewy ozdobne. W Polsce do najczęściej sadzonych należy żylistek szorstki[7].

Nazwa rodzaju upamiętnia Johanna van der Deutza (1743–1788), przyjaciela i patrona Carla P. Thunberga, który opisał jako pierwszy ten rodzaj[8].

Morfologia edytuj

Pokrój
Krzewy wyprostowane osiągające zwykle do ok. 2 m wysokości, ale są też gatunki nie przekraczające 1 m i takie, które sięgają do 5 m wysokości. Niemal wszystkie części tych roślin pokryte są gwiazdkowatymi, przylegającymi do powierzchni włoskami i z tego powodu są szorstkie[7][9].
Liście
Ułożone nakrzyżlegle, sezonowe, rzadko zimozielone. Osadzone na krótkich ogonkach mają kształt blaszki od jajowatego do lancetowatego. Na brzegu są drobno piłkowane lub karbowane. Długość liści różni się u różnych gatunków w granicach od ok. 1,5 cm do ponad 10 cm, przy czym zwykle jest zmienna także na tym samym krzewie[7][9].
Kwiaty
Obupłciowe, 5-krotne, zebrane w kwiatostany (zwykle złożone wiechy i baldachogrona) wyrastające na krótkich pędach bocznych. Kielich tworzy w dole czarkę na brzegu z 4 trwałymi, trójkątnymi lub lancetowatymi działkami. Korona biała lub kremowa może być płasko rozpostarta lub dzwonkowata. Pręciki wyrastają w dwóch okółkach, mają charakterystycznie oskrzydlone nitki, u góry często opatrzone dodatkowo w dwa ząbki. Zalążnia dolna[9].
Owoce
Suche torebki o kształcie zwykle kulistym, pękające na wierzchołku na 4 części. Zawierają liczne, drobne nasiona[7][9].

Systematyka edytuj

 
Żylistek szorstki
 
Żylistek długolistny
Pozycja i podział według APWeb

Rodzaj należący do podrodziny Hydrangeoideae Burnett, rodziny hortensjowatych w rzędzie bukowców należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa dereniowe (Cornidae Frohne & U. Jensen ex Reveal), nadrząd Cornanae Thorne ex Reveal, rząd hortensjowce (Hydrangeales Nakai), rodzina hortensjowate (Hydrangeaceae Dumort.), rodzaj żylistek (Deutzia Thunb.)[10].

Wykaz gatunków[6][9]
Mieszańce uprawiane w Polsce[11][9]

Zastosowanie edytuj

Cenione z powodu małych wymagań oraz obfitego i długiego kwitnienia. Są tolerancyjne odnośnie do warunków glebowych, odporne są na zanieczyszczenia miejskie i szkodniki owadzie. Więdną jednak w czasie suszy i upałów, a pędy nadziemne mogą także przemarzać podczas surowych zim[7][9], zwłaszcza bywają wrażliwe na późne przymrozki[8].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
  4. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-25].
  5. a b Huang Shumei; Hideaki Ohba; Shinobu Akiyama: Deutzia Thunberg. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-11-12].
  6. a b Deutzia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-18].
  7. a b c d e f Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1058. ISBN 83-214-1305-6.
  8. a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 222. ISBN 0-333-73003-8.
  9. a b c d e f g Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 27-43. ISBN 83-01-12029-0.
  10. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Deutzia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28]. (ang.).
  11. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.