Żyrzyn (gmina)

Żyrzyn
	gmina wiejska
	; Urząd Gminy Żyrzyn
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	puławski
TERC	0614112
Wójt	Andrzej Bujek
Powierzchnia	128,73 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 6512
• gęstość	50,4 os./km²
Nr kierunkowy	81
Tablice rejestracyjne	LPU
	Adres urzędu: ul. Powstania Styczniowego 10; 24-103 Żyrzyn
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	15
Liczba miejscowości	17
	Położenie na mapie województwa;
	51°29′52″N 22°05′51″E/51,497778 22,097500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Żyrzyn – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie puławskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie lubelskim. Siedzibą gminy jest miejscowość Żyrzyn.

Według danych z 30 czerwca 2004^[4] gminę zamieszkiwało 6599 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku^[5] gminę zamieszkiwało 6451 osób.

Historia edytuj

W czasach Królestwa Polskiego gmina Żyrzyn należała do powiatu nowoaleksandryjskiego w guberni lubelskiej^[6]^[7]. 31 maja 1870^[8] od gminy odłączono wieś Bałtowo (do gminy Gołąb), a w zamian za nią przyłączono wsie Osiny i Wola Osińska z gminy Nowa Aleksandria^[9].

Na terenie gminy w dniu 8 sierpnia 1863 roku miała miejsce Bitwa pod Żyrzynem, uznawana za jeden z największych sukcesów strony polskiej w trakcie powstania styczniowego.

Ochrona przyrody edytuj

Gmina Żyrzyn objęta jest szeregiem form ochrony przyrody. Zaliczają się do nich Rezerwat Przyrody Piskory, chroniący zespół ekosystemów wodnych, bagiennych i leśnych o dużej różnorodności biologicznej^[10] a także Obszar Chronionego Krajobrazu "Pradolina Wieprza", Obszar Chronionego Krajobrazu "Kozi Bór" oraz obszar Natura 2000 Pradolina Wieprza.

Komunikacja edytuj

Gminę przecina droga ekspresowa S17 łączącą Warszawę, Lublin i Zamość z Ukrainą. W miejscowości Żyrzyn znajduje się zjazd prowadzący do miasta Puławy a także Kazimierza Dolnego.

Przed II Wojną Światową na terenie gminy znajdowało się lotnisko wojskowe Żyrzyn, na którym stacjonowały m.in. samoloty PZL.23 Karaś^[11]. Terenowe pozostałości lotniska można wciąż odnaleźć w północnej części gminy, na wschód od miejscowości Żerdź.

Struktura powierzchni edytuj

Według danych z roku 2002^[12] gmina Żyrzyn ma obszar 128,73 km², w tym:

użytki rolne: 56%
użytki leśne: 35%

Gmina stanowi 13,8% powierzchni powiatu.

Demografia edytuj

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	6599	100	3318	50,3	3281	49,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	51,3		25,8		25,5

Piramida wieku mieszkańców gminy Żyrzyn w 2014 roku^[1].

Miejscowości edytuj

Wykaz miejscowości podstawowych oraz ich integralnych części w administracji gminy Żyrzyn
Nazwa główna	Rodzaj obiektu	Identyfikator SIMC	Obiekt nadrzędny	Uwagi	Współrzędne geograficzne
Bałtów	wieś	0394341			51°29′22″N 22°01′29″E/51,489444 22,024722
Borysów	wieś	0394358			51°29′59″N 22°02′14″E/51,499722 22,037222
Cezaryn	wieś	0394364			51°32′51″N 22°00′39″E/51,547500 22,010833
Dworzysko	część wsi	1024008	Bałtów		51°29′15″N 22°00′53″E/51,487500 22,014722
Jaworów	wieś	0394370			51°31′44″N 22°02′03″E/51,528889 22,034167
Kośmin	wieś	0394393			51°33′59″N 21°59′34″E/51,566389 21,992778
Kolonia Kośmin	kolonia wsi		Kośmin		51°33′18″N 21°59′26″E/51,555000 21,990556
Kotliny	wieś	0394401			51°29′07″N 22°09′48″E/51,485278 22,163333
Majątek	przysiółek wsi		Osiny		51°28′05″N 22°03′08″E/51,468056 22,052222
Osiny	wieś	0394418			51°27′51″N 22°04′07″E/51,464167 22,068611
Parafianka	wieś	0394424			51°32′50″N 22°01′20″E/51,547222 22,022222
Poręba	przysiółek wsi		Wilczanka		51°33′18″N 22°04′24″E/51,555000 22,073333
Przecinka	przysiółek wsi		Bałtów		51°28′52″N 22°01′49″E/51,481111 22,030278
Sachalin	przysiółek wsi	1024020	Cezaryn		51°32′04″N 21°59′51″E/51,534444 21,997500
Skrudki	wieś	0394430			51°33′08″N 22°02′26″E/51,552222 22,040556
Kolonia Skrudki	kolonia wsi		Wilczanka		51°32′26″N 22°02′42″E/51,540556 22,045000
Stefanka	przysiółek wsi		Skrudki		51°33′35″N 22°02′10″E/51,559722 22,036111
Stodoły	część wsi		Żyrzyn		51°30′03″N 22°05′59″E/51,500833 22,099722
Strzyżowice	wieś	0394447			51°34′13″N 22°00′43″E/51,570278 22,011944
Tokciny	przysiółek wsi		Bałtów		51°29′09″N 22°03′01″E/51,485833 22,050278
Wilczanka	wieś	0394453			51°33′12″N 22°03′29″E/51,553333 22,058056
Kolonia Wilczanka	kolonia wsi		Wilczanka		51°32′29″N 22°03′47″E/51,541389 22,063056
Wola Osińska	wieś	0394460			51°28′19″N 22°06′14″E/51,471944 22,103889
Zagrody	wieś	0394476			51°29′36″N 22°07′11″E/51,493333 22,119722
Zapłotnica	część wsi		Żyrzyn		51°29′59″N 22°05′32″E/51,499722 22,092222
Żerdź	wieś	0394482			51°31′22″N 22°04′20″E/51,522778 22,072222
Żyrzyn	wieś	0394499			51°29′54″N 22°05′42″E/51,498333 22,095000
Żyrzyn-Majątek	część wsi		Żyrzyn		51°29′41″N 22°06′21″E/51,494722 22,105833
Żyrzyn-Wał	część wsi		Żyrzyn		51°30′06″N 22°04′50″E/51,501667 22,080556
Żyrzyn Dolny	część wsi		Żyrzyn		51°29′53″N 22°04′28″E/51,498056 22,074444
Żyrzyn Główny	część wsi		Żyrzyn		51°29′55″N 22°05′12″E/51,498611 22,086667
Żyrzyn Mały	część wsi		Żyrzyn		51°29′36″N 22°05′53″E/51,493333 22,098056
Kolonia Żyrzyn	kolonia wsi		Żyrzyn		51°31′03″N 22°05′55″E/51,517500 22,098611
Borysów-Kolonia	część wsi	1023990	Borysów		51°30′35″N 22°02′12″E/51,509722 22,036667
Las-Grzęba	osada leśna	1024014	Żyrzyn	do 2013 r. – gajówka; brak zabudowy	51°29′17″N 22°04′57″E/51,488056 22,082500
Las-Jawor	osada leśna	0394387	Jaworów	do 2013 r. – gajówka; brak zabudowy	51°31′47″N 22°02′38″E/51,529722 22,043889
Źródło: Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023

Sołectwa edytuj

Bałtów, Borysów, Cezaryn, Jaworów, Kośmin, Kotliny, Osiny, Parafianka, Skrudki, Strzyżowice, Wilczanka, Wola Osińska, Zagrody, Żerdź, Żyrzyn^[2]

Miejscowości podstawowe bez statusu sołectwa: Las-Grzęba, Las-Jawor.

Sąsiednie gminy edytuj

Abramów, Baranów, Końskowola, Kurów, Puławy, Ryki, Ułęż

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Gmina Żyrzyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Strona gminy, sołectwa
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w Lublinie
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Gmina Żyrzyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-24] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
↑ 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego
↑ Postanowienie z 6 (18) marca 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 97)
↑ Rejestr rezerwatów przyrody województwa lubelskiego, RDOŚ Lublin stan na 4 czerwca 2012. [dostęp 2014-02-27].
↑ JulianJ. Łagowski JulianJ., Lotnictwo, s. 575 .
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-1] Gmina Żyrzyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[sol-2] Strona gminy, sołectwa

[us-3] Urząd Statystyczny w Lublinie

[autonazwa1-4] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[5] Gmina Żyrzyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-24] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[6] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)

[7] Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)

[8] 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego

[9] Postanowienie z 6 (18) marca 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 97)

[10] Rejestr rezerwatów przyrody województwa lubelskiego, RDOŚ Lublin stan na 4 czerwca 2012. [dostęp 2014-02-27].

[11] JulianJ. Łagowski JulianJ., Lotnictwo, s. 575 .

[autonazwa2-12] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]