Żyzność gleby
Żyzność gleby – zdolność gleby do zaspokajania edaficznych (żywieniowych) potrzeb roślin, to znaczy do przekazywania roślinom składników pokarmowych, wody, powietrza glebowego, ciepła itp.
Stanowi ona zespół morfologicznych (np. wykształcenie i miąższość poziomów glebowych), fizycznych (np. uziarnienie, struktura), chemicznych, fizykochemicznych (np. pH, skład kompleksu sorpcyjnego), biochemicznych i biologicznych (np. zawartość materii organicznej, skład edafonu) właściwości gleby, zapewniających roślinom odpowiednie warunki wzrostu. Jest wypadkową zasobności w składniki pokarmowe i właściwości gleby. Bardzo dobra zasobność nie musi oznaczać bardzo dobrej żyzności jeżeli inne właściwości gleby będą niekorzystne (np. gleby ilaste o niekorzystnych warunkach powietrzno-wodnych). Dawniej utożsamiano żyzność z zasobnością, lecz w 2. połowie XX w. utrwalił się konsensus, że jest to pojęcie szersze.
Żyzność jest pojęciem niewymiernym, nie wyraża się jej liczbowo w jakiejś jednostce miary. Miarą żyzności może być liczba gatunków roślin na danym areale, występowanie roślin bardziej wymagających, ilość wytworzonej biomasy lub wielkość plonu i jego jakość. Jeżeli gleba uprawna przy tej samej zasobności, agrotechnice, zmianowaniu, warunkach pogody wyda w takim samym czasie, z takiej samej powierzchni większy plon od innej, to oznacza, że jest od niej bardziej żyzna.
Żyzność naturalna gleby jest wynikiem właściwości skały macierzystej, procesu glebotwórczego i zależy od zawartości w glebie m.in. koloidów glebowych, związków mineralnych, próchnicy, drobnoustrojów (np. mikroorganizmy glebowe odnawiają żyzność gleby[1]). Jest ona charakterystyczna dla naturalnych gleb, na które nie oddziałuje człowiek. Żyzność naturalna jest ściśle związana z typem, rodzajem i gatunkiem gleby, a także z krajobrazem i naturalnymi zbiorowiskami roślinnymi.
Żyzność agrotechniczna (sztuczna) jest wynikiem działalności człowieka, najczęściej zabiegów agrotechnicznych. Może być ona zwiększona poprzez odpowiednie nawożenie, wapnowanie, uprawę, stosowanie płodozmianu i meliorację. Negatywnie na żyzność może działać wylesianie, przesuszenie, niewłaściwa agrotechnika i płodozmiany.
Żyzność nabyta jest to żyzność wytworzona przez człowieka na utworach, które jej prawie nie posiadały. Dotyczy to głównie rekultywacji hałd i wyrobisk pogórniczych i innych miejsc, gdzie człowiek "pomaga" skałom i zwietrzelinom stać się glebą.
Nieraz opisuje się również na żyzność potencjalną - maksymalną możliwą u danej gleby, i rzeczywistą (efektywną) - aktualną żyzność danej gleby.
Przydatność gleby do produkcji roślinnej określa się na podstawie jej żyzności, urodzajności i produktywności[2].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Mieczysław Kazimierz. Błaszczyk: Mikrobiologia środowisk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, s. 183. ISBN 978-83-01-16319-8.
- ↑ Lesław Zimny, Roman Wacławowicz: Kategorie i właściwości agronomiczne gleby. W: Uprawa roślin. Tom 1. Andrzej Kotecki (red.). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, 2020, s. 248-249. ISBN 978-83-7717-340-4.
Bibliografia edytuj
- Stanisław Kowaliński: Żyzność gleby. W: Saturnin Zawadzki (red.): Gleboznawstwo. Wyd. IV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1999, s. 299-301. ISBN 830901703-0. (pol.).
- Zbigniew Prusinkiewicz: Podstawowe pojęcia gleboznawcze. W: Renata Bednarek, Helena Dziadowiec, Urszula Pokojska, Zbigniew Prusinkiewicz: Badania ekologiczno-gleboznawcze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 25-26. ISBN 83-01-14216-2. (pol.).