10 Batalion Saperów (PSZ)
10 Batalion Saperów (10 bsap) – pododdział saperów Polskich Sił Zbrojnych.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód |
1 Pułk Saperów Armii |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
płk Jerzy Sochocki |
| Ostatni |
ppłk Stanisław Maculewicz |
| Działania zbrojne | |
| kampania włoska bitwa o Monte Cassino bitwa o Ankonę bitwa o pasma apenińskie walki o linię Gotów bitwa o Bolonię | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
Historia jednostki edytuj
W 1942 roku w składzie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR został sformowany 1 Pułk Saperów oraz Ośrodek Szkolenia Saperów w Centrum Wyszkolenia Armii. Obie jednostki stacjonowały w rejonie miejscowości Wriewskaja (obecnie Olmazor) na terytorium ówczesnej Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Pułk liczył około 200 ludzi, którzy nie posiadali przeszkolenia i wyposażenia. Po ewakuacji do Iranu i Iraku został zlikwidowany.
W połowie lipca 1942 roku przybyła z Anglii kadra oficerska przyszłego batalionu, a wśród niej ppłk Jerzy Sochocki, kpt. inż. Czajkowski, kpt. inż. Edmund Wajdowicz, por. Juszczyk, ppor. Iwanek, natomiast z Rosji przybył mjr Maculewicz. 22 lipca 1942 roku został utworzony Batalion Saperów 2 Korpusu pod dowództwem podpułkownika Jerzego Sochockiego. Jedynym pododdziałem batalionu była dotychczasowa 3. kompania, która jednocześnie została przemianowana na 1. kompanię[1]. Dowództwo kompanii objął mjr Maculewicz[2]. Pod koniec września z kompanii wydzielono kierowców i mechaników, jako zawiązek kompanii parkowej pod dowództwem porucznika Juszczyka[3].
24 października 1942 roku z połączenia Baonu Saperów 2 Korpusu i 1 Pułku Saperów Armii został sformowany 10 Baon Saperów Armii.
25 października, po nabożeństwie, odbyła się zbiórka całego batalionu[4]. 10 stycznia 1943 roku odbyła się wspólna przysięga żołnierska batalionu[5].
Na podstawie rozkazu tajnego Dowództwa Armia Polska na Wschodzie z 9 marca 1943 roku Batalion Saperów Armii został z dniem 15 marca przemianowany na 10 Batalion Saperów (ang. 10th Polish Army Troops Engineers)[6].
2 czerwca 1943 roku batalion wizytował Naczelny Wódz, generał broni Władysław Sikorski[7].
14 czerwca 1943 roku 10 batalion saperów został włączony w skład 2 Korpusu Polskiego i przemianowany na 10 batalion saperów korpusu. Jednostka została zorganizowana według brytyjskiego etatu wojennego korpuśnych oddziałów saperów (ang. Corps Troops Engineers). Zgodnie z etatem, w strukturze korpuśnych oddziałów saperów znajdowały się trzy kompanie polowe i jedna kompania parku polowego[a]. Obok nazwy polskiej 10 batalion saperów korpusu posługiwał się także nazwą angielską „10th Polish Corps Troops Engineers”[b][8][9].
Nazwa 10 batalion saperów korpusu była jednak niesłuszna z punktu widzenia organizacji wojskowej, jeśli się weźmie pod uwagę ilość oddziałów, którymi dowodził dowódca 10 batalionu saperów.
Dowódca 10 batalionu saperów dowodził baonem o składzie:
- dowództwo 10 batalionu saperów korpusu
- pluton dowodzenia[10]
- pluton łączności 10 batalionu saperów[11]
- 101 kompania saperów
- 102 kompania saperów
- 103 kompania saperów
- 10 kompania parkowa saperów
- 10 czołówka naprawcza
oraz następującymi pododdziałami:
- 10 kompania mostowa,
- 301 kompania saperów etapowych,
- 304 pluton sprzętu zmechanizowanego[12]
- 306 składnica saperska 2 Korpusu,
- 10 pluton rozbrajania bomb.
Wszystkie te oddziały organizują się, szkolą oraz zaopatrują na terenie Iraku, Palestyny, Egiptu, a nawet częściowo na terenie operacyjnym we Włoszech. Wyposażenie początkowe było częściowo brytyjskie, częściowo amerykańskie, jednak przed wyruszeniem na front włoski – wszystkie oddziały otrzymały wyposażenie najbardziej nowoczesne, brytyjskie.
24 listopada 1943 roku batalion wizytował Naczelny Wódz, generał broni Kazimierz Sosnkowski[13].
W powyższym składzie saperzy korpuśni – po wylądowaniu na terenie Italii – natychmiast wchodzą do akcji i prawie bez wypoczynku trwają wiernie w 2 Korpusie aż do końca działań wojennych.
22 lipca 1944 roku, w drugą rocznicę utworzenia Baonu Saperów 2 Korpusu i objęcia dowództwa, pułkownik Jerzy Sochocki wydał rozkaz specjalny[14]. Na podstawie rozkazu L.dz. 3334/204/AG/, tj. kwatermistrza 2 Korpusu z 1 grudnia 1944 roku przemianowane zostały z dniem 15 grudnia następujące oddziały:
- 10 batalion saperów korpusu na 10 batalion saperów,
- 1 kompania saperów korpusu na 11 kompanię saperów (ang. 11th Polish Field Company Engineer),
- 2 kompania saperów korpusu na 12 kompanię saperów,
- 3 kompania saperów korpusu na 13 kompanię saperów,
- kompania parkowa saperów korpusu na 10 kompanię parkową saperów (ang. 10th Polish Field Park Company Engineer)[15].
Obsada 10 batalionu saperów podczas bitwy o Bolonię edytuj
Dowództwo batalionu[16]
- dowódca batalionu - płk Jerzy Sochocki
- zastępca dowódcy batalionu - mjr Michał Proźwicki
- adiutant batalionu - por. Henryk Nowowiejski
- oficer informacyjny - kpt. Andrzej Kalinowski
- dowódca plutonu łączności - ppor. Mieczysław Leżanowski
- oficer techniczny batalionu - kpt. Jan Czajkowski
- zastępca oficera technicznego batalionu - por. Tadeusz Grabowski
- oficer gospodarczy - por. Bolesław Podolski
- lekarz batalionu - por. Jan Świetlik
- oficer oświatowy - por. Kazimierz Kasprzyk
- kapelan - ks. kpt. Jan Bas
11 kompania saperów[16]
- dowódca kompanii - mjr Hipolit Smoczkiewicz
- zastępca dowódcy kompanii - kpt. Bogusław Kropidłowski
- oficer techniczny i dowódca plutonu dowodzenia - por. Feliks Twardowski
- zastępca oficera technicznego - ppor. Józef Nowakowski
- oficer rozpoznawczy - ppor. Franciszek Pieczyk
- dowódca I plutonu - ppor. Jerzy Skotnica
- dowódca II plutonu - ppor. Edward Kucharczyk
- zastępca dowódcy plutonu - ppor. Wacław Górczyński
- dowódca III plutonu - ppor. Franciszek Kurnik
12 kompania saperów[16]
- dowódca kompanii - mjr Stanisław Wiatrowski
- zastępca dowódcy kompanii - kpt. Zdzisław Dydacki
- oficer rozpoznawczy - por. Witold Kluz
- oficer techniczny - por. Jerzy Zieliński
- dowódca I plutonu - ppor. Stanisław Kowalski
- dowódca II plutonu - ppor. Leszek Balla
- dowódca III plutonu - ppor. Stanisław Wołoszyn
13 kompania saperów[16]
- dowódca kompanii - kpt. Kazimierz Kuźba
- zastępca dowódcy kompanii - por. Józef Ożga
- oficer techniczny - por. Tadeusz Arczyński
- oficer rozpoznawczy - ppor. Tadeusz Kowalczyk
- dowódca I plutonu - Apolinary Nakiewicz
- dowódca II plutonu - ppor. Aleksander Pieczko
- dowódca III plutonu - ppor. Kazimierz Niepokojczycki
10 kompania parkowa saperów[16]
- p.o. dowódca kompanii - kpt. Stanisław Schönhaut
- dowódca plutonu sprzętowego - por. Arseniusz Wasyluk
- dowódca plutonu elektrotechnicznego - por. Aleksy Kryłow
- dowódca plutonu warsztatowego -ppor. Marian Pałka
- dowódca plutonu zadymiania - ppor. Aleksander Panko
301 etapowa kompania saperów[17]
- dowódca kompanii - mjr Janusz Stypułkowski
- zastępca dowódcy kompanii - por. Tadeusz Wesołowski
- oficer techniczny - por. Kazimierz Piotrowski
- dowódca I plutonu - ppor. Józef Malinowski
- dowódca II plutonu - ppor. Huma-Szabelski
- dowódca III plutonu - por. NN
10 kompania mostowa
- dowódca kompanii - mjr Stanisław Brzostowski[18]
- zastępca dowódcy kompanii - kpt. Stanisław Włoskowicz
- oficer rozpoznawczy - ppor. Kazimierz Klink
- dowódca plutonu dowodzenia - ppor. Stanisław Budrewicz
- dowódca plutonu mostu Bailey′a - por. marian Stankiewicz
- dowódca plutonu pontonowego - por. Karol Paszkiewicz
- dowódca plutonu F.B.E. - por. Marian Perny
- dowódca plutonu sprzętu szturmowego - por. Waniukiewicz
- dowódca plutonu sprzętu saperskiego - ppor. Edward Stachurski
- dowódca plutonu warsztatowego - por. Zygmunt Stefański
10 pluton rozbrajania bomb[18]
- dowódca plutonu - kpt. Mirosław Kępiński
- zastępca dowódcy plutonu - por. Stefan Twardowski
304 pluton sprzętu mechanicznego[18]
- dowódca plutonu - kpt. Seweryn Gajewski
- zastępca dowódcy plutonu - ppor. Wacław Kowalski
306 pluton parkowy saperów[18]
- dowódca plutonu - por. Władysław Galatowicz
- zastępca dowódcy plutonu - por. Czesław Nahorski
Po zakończeniu działań wojennych poszczególne oddziały biorą udział w odbudowie komunikacji Włoch – przy budowie pamiątkowych cmentarzy pod Monte Cassino, w Loreto, w Bolonii. Straty w czasie działań zostały uzupełnione Polakami z armii niemieckiej[19]. Uzupełnienia szkolą się przy kadrze. Stan taki trwa aż do czasu ukończenia budowy Polskiego Cmentarza Wojennego w Bolonii, po czym poszczególne oddziały przeszły transportami do Wielkiej Brytanii, co miało miejsce w roku 1946.
18 lipca 1945 roku dowództwo batalionu objął major Michał Prozwicki, w zastępstwie pułkownika Sochockiego, który odszedł na stanowisko dowódcy Grupy Saperów[20].
Dowódcy batalionu edytuj
- ppłk / płk Jerzy Sochocki (do 21 VI 1945)
- mjr Michał Prozwicki (18 lipca 1945 – † 4 I 1946[21])
- ppłk Stanisław Maculewicz (do 1 V 1947[22])
Uwagi edytuj
- ↑ Na przykład w skład brytyjskich X Korpuśnych Oddziałów Saperów po reorganizacji przeprowadzonej w Afryce Północnej wchodziła 571, 572 i 573 Wojskowa Kompania Polowa Korpusu Królewskich Saperów (ang. 571st Army Field Coys RE) i 570 Korpuśna Kompania Parku Polowego Korpusu Królewskich Saperów (ang. 570th Corps Field Park Coy RE).
- ↑ Skrót angielskiej nazwy 10 Baonu Saperów – „10 POL. TPS. ENGS.” umieszczony był w otoku pieczęci urzędowej obok nazwy polskiej.
Przypisy edytuj
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 26, 125.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 28.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 32.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 36.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 42.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 52.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 54.
- ↑ Tadeusz Karolak, Władysław Metelski, Zygmunt Prugar-Ketling: Do wolnej Polski nam powrócić daj. Monografia kwatery żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie na cmentarzu Powązkowskim (dawnym wojskowym) w Warszawie. Cz. 2. Warszawa: Fundacja Żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 2000, s. 169–177. ISBN 83-913799-0-6. Cytat: dokumenty por. Józefa Tadeusza Ożga.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 76 Rozkaz szczególny Nr 260/A z 25 listopada 1943 roku opatrzony odciskami pieczęci nagłówkowej o treści „10 BAON SAPERÓW KORPUSU – 10TH POL. CORPS TPS ENGS” i pieczątki imiennej o treści „DOWÓDCA 10 BAONU SAPERÓW KORPUSU SOCHOCKI JERZY PODPUŁKOWNIK”.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 96.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 96 tu jako „Plut. Łącz. D-twa Baonu”.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 90 tu jako Plut. 304. Sprzętu Zmech., s. 96 „304. Pl. Sprz. Zmech.”.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 68.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 125.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 185.
- ↑ a b c d e Szugajew (opr.) 1985 ↓, s. 487.
- ↑ Szugajew (opr.) 1985 ↓, s. 487-488.
- ↑ a b c d Szugajew (opr.) 1985 ↓, s. 488.
- ↑ Szugajew (opr.)1985 ↓, s. Straty tylko jednej kompanii saperów w zdobywaniu Monte Cassino były większe niż nacierającej piechoty i wyniosły 90% wśród oficerów i 40% szeregowych. Saperzy 2 KP otrzymali 771 odznaczeń, w tym 35 orderów Virtuti Militari, 323 Krzyży Walecznych i 413 Krzyży Zasługi.
- ↑ Górczyński 1947 ↓, s. 219.
- ↑ Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1945. Londyn: Instytut Historyczny im. Gen. Sikorskiego, 1952, s. 237.
- ↑ Szugajew (opr.) 1985 ↓, s. 466–468.
Bibliografia edytuj
- Wacław Górczyński: Kronika 101 Kompanii Saperów, sygn. C.854. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1947. [dostęp 2017-01-01].
- Adam Szugajew (opr.): Saperzy w Służbie Polsce. Londyn: Stowarzyszenie Polskich Saperów na Obczyźnie, 1985.