Wikipedia

1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta Czarna Jedynka

Zobacz też: 1 Nowosądecka Drużyna Wędrownicza „Czarna Jedynka” im. Stefana Czarnieckiego w Nowym Sączu

1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka” (obecnie Szczep 1 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta[1]) – jedna z najstarszych polskich drużyn harcerskich założona w 1911, od 1919 w Gimnazjum, a potem VI Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Reytana w Warszawie[5]. Od 1918 jedna z drużyn Związku Harcerstwa Polskiego[6], od 1989 w strukturach Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej[5]. W końcu lat 60. XX wieku przekształcona w szczep złożony z kilku drużyn, od 1967 również żeńskich[5].

Szczep 1 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta
Organizacja harcerska

Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej

Rodzaj jednostki

Szczep

Jednostka nadrzędna

Okręg Mazowiecki ZHR[1]

Jednostki podległe

1 Warszawska Drużyna Harcerzy, 1 Warszawska Drużyna Wędrowników „Czarni Bracia”, 1 Warszawska Drużyna Harcerek „Achaja”, Samodzielny Zastęp „Bastion” (stan z 2013 roku)[2][3]

Rok powstania
pierwszych drużyn

1911

Komendant (przewodniczący)

phm. Maciej Górski HR (2013 rok)[4]

Adres siedziby

ul. Wiktorska 30/32, 02-587 Warszawa

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta”
Ziemia52°12′00,5″N 21°00′53,8″E/52,200139 21,014944
Strona internetowa
Polscy skauci w drodze na zlot w Birmingham w 1913, w którym uczestniczyło kilku członków „Czarnej Jedynki”

Szczep jest członkiem Unii Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej.

Historia edytuj

Okres 1911–1920 edytuj

Na przełomie 1910 i 1911 roku Stefan Pomarański założył w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego w Warszawie[a] nielegalną drużynę skautową, na której patrona wybrano Romualda Traugutta[7]. Na znak żałoby po straceniu dyktatora powstania styczniowego harcerze 1 WDH nosili czarne chusty, stąd znani byli w Warszawie jako „Czarna Jedynka”[5]. W latach 1911–1917 członkami drużyny byli m.in. Alojzy Pawełek[6], Zygmunt Pomarański[8], Wojciech Stpiczyński[9], Ignacy Wądołkowski[10], Aleksander Hauke-Nowak, Stanisław Sienkiewicz, Stanisław Gliński, Maksymilian Łebkowski[11] i Henryk Niezabitowski[12]. W 1913 roku kilku członków uczestniczyło w zlocie skautów w Birmingham[13]. W 1916 roku drużyna liczyła 6 plutonów, w 1917 roku 3 plutony po 3–4 zastępy w każdym, w styczniu 1918 jeden pluton, jesienią 1918 roku początkowo 5 plutonów, następnie 3 plutony (125 osób)[11]. W listopadzie 1918 roku, w okresie odzyskania przez Polskę niepodległości, harcerze 1 WDH patrolowali z bronią w ręku wyznaczoną im warszawską dzielnicę Powiśle[11][b]. Wakacje 1920 roku drużyna spędziła na obozie pod Łomżą, lecz w połowie lipca „rozleciała się”, ponieważ wszyscy harcerze wstąpili do wojska, by walczyć z bolszewikami w wojnie polsko-bolszewickiej[14].

Okres 1920–1939 edytuj

W następnych latach działalność drużyny była coraz lepiej zorganizowana i 1 WDH wysunęła się na czołowe miejsce w Warszawskiej Chorągwi ZHP[11]. W czasie wakacji 1927 roku założyła stały 40-dniowy obóz pod namiotami i szałasami w Morgownikach nad Narwią koło Nowogrodu[11]. W czasie obozu uporządkowano zaniedbane mogiły bratnie studentów ochotników poległych w walkach z bolszewikami, a następnie uroczyście złożono hołd bohaterom[11]. W 1927 roku powstała „Gromada Rekinów” jako zastęp starszoharcerski, a w 1928 roku Zrzeszenie Starszoharcerskie „Czarne Żubry”[11].

Rozkazem Komendy Chorągwi Warszawskiej ZHP z dnia 16 lutego 1929 drużyna otrzymała nazwę „Czarnej Jedynki” i od tej chwili jej oficjalna nazwa brzmiała: Pierwsza Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”[6]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego członkami drużyny byli m.in. Czesław Foryś[15], Julian Łukaszewicz[11], Tadeusz Ptaszycki[16] i Jan Rolewicz[17].

Okres od 1939 do współczesności edytuj

  • 1939–1945 – w czasie okupacji niemieckiej harcerze z „Czarnej Jedynki” walczyli w Szarych Szeregach[6]. W konspiracji zbrojnej działali m.in. Andrzej Błędowski[18], Juliusz Bogdan Deczkowski, Tytus Karlikowski, Zbigniew Rosner i Mirosław Szymanik[6].
  • 1945 – wznowienie jawnej pracy przez drużynę[19].
  • 1949 – rozwiązanie drużyny przez harcerzy, ponieważ groziło jej wcielenie do Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Polskiej[19].
  • 1957 – 27 lutego 1957 roku reaktywowano 1 Warszawską Drużynę Harcerzy im. Romualda Traugutta[19]. Pierwszym drużynowym został nauczyciel geografii w Liceum im. Tadeusza Reytana Stanisław Zawadzki „Zorro”[19] (właściwie Stanisław Rogala-Zawadzki, 1926–1987, dawny powstaniec warszawski odznaczony Krzyżem Walecznych[20][21]). Jego przybocznymi byli Janusz Ankudowicz i Andrzej Janowski[14]. Tak było przez pierwsze pół roku, a później powstały dwie drużyny[19].
  • 1962 – według relacji Marka Barańskiego: „Rok po mojej maturze (1961) doszliśmy do wniosku, że zmienia się tak sytuacja w harcerstwie, że prowadzenie drużyny jest niemożliwe. Zmieniał się system, wprowadzano te metody Kuronia, walterowskie i nam się to tak nie podobało, że rozwiązaliśmy drużynę. A po roku doszedłem do wniosku, że można prowadzić drużynę. Z Jerzym Kijowskim odtworzyliśmy drużynę. Na początku prowadziłem drużynę z Kijowskim, a potem sam (...) Wewnątrz drużyny czuliśmy się tak, jakby nie było komunizmu, po prostu”[19]. Około 1962 drużyna uczestniczyła w akcji Warmia i Mazury, według Ładysława Nekandy-Trepki: „Uczestniczyliśmy w akcji Warmia i Mazury, to była inicjatywa starszoharcerskiej drużyny akademickiej. Chodziło o odbudowywanie strat, które poniosła Polska na skutek działania komunistów i SB, chodziło o przekonywanie autochtonów do polskości. Jeździliśmy tam, by pomagać w pracach polowych, ja sam jednego roku prowadziłem we wsi przedszkole, organizowaliśmy ogniska, chodziliśmy czwórkami do kościoła”[19].
  • 1968 – wyremontowano pełnomorski jacht „Zjawa”, po czym odbył się rejs po Adriatyku. W 1968 roku wymyślono nową koncepcję pracy, której autorami byli Janusz Kijowski i Wojciech Onyszkiewicz, i stworzono tak zwaną „Gromadę Włóczęgów”. „Gromada Włóczęgów” miała spełniać trzy funkcje: kręgu starszoharcerskiego przygotowującego instruktorów dla drużyny i wypracowującego koncepcje jej działania, klubu dyskusyjnego, środowiska skupiającego młodzież opuszczającą drużynę. „Gromada Włóczęgów” była wzorowana na podobnych kręgach harcerskich, m.in. przedwojennej „Gromadzie Włóczęgów” 13 Wileńskiej Drużyny Harcerskiej[19].
  • 1969 – rozpoczęły się spotkania „Gromady”. Każdy członek „Gromady” mógł wprowadzić jeszcze jedną osobę, zapraszano też niektórych nauczycieli. Aktywnymi członkami „Gromady” byli w tym okresie: Jerzy („Kij”) Kijowski (fizyk, starszy brat Janusza), Andrzej Celiński, Michał Kulesza („Kuszelas”), prawnik, autor projektu reformy samorządowej, Piotr Naimski, biochemik, członek KOR-u, Wojciech Onyszkiewicz, historyk, członek KOR-u. Rolę moderującą odgrywał przez cały czas istnienia „Gromady” Andrzej Janowski. Tematyka spotkań obejmowała problemy społeczne i polityczne nurtujące młodzież i młodą inteligencję w końcu lat 60. oraz różne zagadnienia z dziedziny socjologii, psychologii czy literatury. W najlepszym swoim okresie „Gromada” liczyła ok. 150 osób i była jedynym z nielicznych w tamtym okresie miejsc swobodnej wymiany myśli. Najaktywniejsi wtedy, tzn. w latach 70., to Marek Barański (historyk), Ludwik Dorn (socjolog), Urszula Doroszewska (socjolog, od 2008 ambasador RP w Gruzji), Wojciech Fałkowski (historyk, w latach 1975–1977 nauczyciel u Reytana), Dariusz Kupiecki (informatyk, redaktor „Robotnika”), Krzysztof Łączyński (filolog). Jedną z pierwszych akcji „Gromady” było oddawanie krwi dla robotników Wybrzeża po wydarzeniach Grudnia 1970[22]. Tematy niektórych spotkań: Co robić nad Wisłą? (Jan Strzelecki), System oświaty w Polsce i jego nowa reforma (Anna Radziwiłł i Ireneusz Gugulski), Inteligencja między nijakością a pragmatyzmem (Tadeusz Mazowiecki), Współczesny neokonserwatyzm (Marcin Król), Formy aktywności młodzieży (Aleksander Kamiński), ale też Młoda poezja: jej charakter, kierunki rozwoju, aspiracje, przedstawiciele (Zbigniew Jaskuła), Psychoterapia i jej znaczenie społeczne (Jacek Jakubowski), Ruch walterowski w ZHP (Seweryn Blumsztajn)[19].

Pod koniec lat 60. drużyną kierowała grupa instruktorów: Antoni Macierewicz, Marek Barański, Janusz Kijowski, Wojciech Onyszkiewicz, Piotr Naimski, którzy działalność harcerską łączyli z działalnością skierowaną przeciwko PZPR i uzależnieniu PRL od ZSRR[22].

Po stłumieniu protestów robotników w Czerwcu 1976 środowisko „Czarnej Jedynki” podjęło akcję pomocy dla rodzin aresztowanych[19]. Byli harcerze „Czarnej Jedynki” dążyli do zinstytucjonalizowania pomocy niesionej prześladowanym[19]. 11 września 1976 roku Macierewicz, Naimski i Onyszkiewicz opracowali wstępną wersję dokumentu powołującego Komitet Obrony Robotników[22]. W latach 1972–1976 komendantką kręgu instruktorskiego „Gromada Włóczęgów” była Halina Wiśniewska; w 1976 roku „Gromada Włóczęgów” została rozwiązana za zaangażowanie instruktorów w pomoc osobom prześladowanym za protesty robotnicze[23].

W 1989 roku, w okresie transformacji systemowej w Polsce, szczep wystąpił ze Związku Harcerstwa Polskiego[5] i wszedł w skład struktur Okręgu Mazowieckiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej[1]. Na początku XXI wieku działał w dzielnicach Wilanów i Ursynów[24][25].

Niektórzy komendanci „Czarnej Jedynki” edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Harcerze 1. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”.

Uwagi edytuj

  1. ↑ W latach 1905–1919 było to prywatne Gimnazjum Mariana Rychłowskiego, a od 30 czerwca 1919 roku Państwowe Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana.
  2. ↑ W latach 1910–1919 Gimnazjum Mariana Rychłowskiego mieściło się w budynku przy ul. Smolnej Dolnej nr 3, stanowiącej ówczesną granicę między Powiślem a Śródmieściem Warszawy. W latach 1863–1864 w jednym z mieszkań w tym domu ukrywał się przed policją carską Romuald Traugutt i został w nim aresztowany. Zob. Jan Świątecki: Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919. „Stolica”, Nr 39 (1905), 23 listopada 1984. [dostęp 2024-04-21].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Okręg Mazowiecki Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Szczepy. mazowsze.zhr.pl. [dostęp 2022-07-03].
  2. ↑ Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Lista drużynowych. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-02].
  3. ↑ Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Harcerze – Ursynów. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-04].
  4. ↑ Szczep 1 WDH „ Czarna Jedynka”. Komenda. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-02].
  5. ↑ a b c d e Marcin Gugulski: Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Historia. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-02].
  6. ↑ a b c d e Jan Świątecki: Gimnazjum i Liceum im. T. Rejtana w latach 1937–1945. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2024-04-15].
  7. ↑ a b Stefan Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1982–1983 [dostęp 2024-04-15].
  8. ↑ Zygmunt Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1982–1983 [dostęp 2024-04-15].
  9. ↑ Jacek Pietrzak, Wojciech Wacław Stpiczyński, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XLIV, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 2006–2007 [dostęp 2024-04-15].
  10. ↑ Marian Miszczuk: Wądołkowski Ignacy Benedykt. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 3. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Marron Edition, 2012, s. 224. ISBN 978-83-932229-2-6. [dostęp 2024-04-23].
  11. ↑ a b c d e f g h i j k Mieczysław Hahn: Historia 1 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarnej Jedynki” 1911–1938, s. 2–3, 6–9 [maszynopis z 4.02.1975]. archiwumharcerskie.pl. [dostęp 2024-04-19].
  12. ↑ a b Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 445–448. ISBN 978-83-64864-22-3.
  13. ↑ Jan Świątecki: Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919. „Stolica”, Nr 39 (1905), 23 listopada 1984. [dostęp 2024-04-21].
  14. ↑ a b Anna Szczykutowicz: Historia działaczy KOR-u to też „Czarna Jedynka”. histmag.org, 23 września 2017. [dostęp 2022-07-03].
  15. ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 76. [dostęp 2024-04-15].
  16. ↑ a b Tadeusz Ptaszycki. archimemory.pl. [dostęp 2024-04-15].
  17. ↑ Jan Rolewicz (1921–1982). „Urania”. 3/1986, s. 89, 1986. Warszawa: Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 0042-0794. [dostęp 2024-05-15]. 
  18. ↑ Szare Szeregi na Ochocie. Wojciech Marcinkiewicz (oprac.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, 2005, s. 96. ISBN 83-88766-97-X.
  19. ↑ a b c d e f g h i j k Ewa Modrzejewska: „Czarna Jedynka i Gromada”, w: „Reytan 1953–1989. Szkoła niepokornych”. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Instytut Socjologii [praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. Jakuba Karpińskiego], 2002, s. 43–46, 48–49. [dostęp 2022-07-02].
  20. ↑ Ładysław Saar: Klepsydry prasowe zmarłych nauczycieli, uczniów i pracowników administracji VI LO im. Tadeusza Reytana w Warszawie (nekrologi Stanisława Rogali-Zawadzkiego z 1987 roku, poz. 17). wne.uw.edu.pl. [dostęp 2022-06-04].
  21. ↑ Stanisław Rogala-Zawadzki. 1944.pl. [dostęp 2022-06-04].
  22. ↑ a b c   Grzegorz Waligóra. KOR – geneza. „Biuletyn IPN”. 5–6 (76–77), s. 14–24, 2007. 
  23. ↑ Hanna Kocerka: Wiśniewska ze Skarżyńskich Halina Maria. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 4. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Muzeum Historii Polski, Wydawnictwo Marron, 2016, s. 243. ISBN 978-83-932229-8-8. [dostęp 2024-04-19].
  24. ↑ Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Harcerze – Wilanów. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-05].
  25. ↑ Zlot Obwodu 9–10.10.2010 r.. czarnibracia.pl. [dostęp 2022-07-05].
  26. ↑ Dane osoby z katalogu osób „rozpracowywanych”. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2024-04-16].
  27. ↑ Komendant Czarnej Jedynki. polityka.pl. [dostęp 2022-07-03].
  28. ↑ a b Niezapomniana „Czarna Jedynka”. Rozmowa z prof. Jerzym Kijowskim. studioopinii.pl. [dostęp 2024-04-16].
  29. ↑ Tadeusz Chojnacki: Pawełek Alojzy. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 1. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Marron Edition, 2006, s. 162. ISBN 83-923571-1-6. [dostęp 2024-04-19].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=1_Warszawska_Drużyna_Harcerska_im._Romualda_Traugutta_Czarna_Jedynka&oldid=73589776”