43 Batalion Celny
43 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Kontynuacja | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Stefan Taborski |
| Ostatni |
kpt. Józef Kowalik |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne edytuj
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.11069/Mob. z dnia 13 sierpnia 1921 w miejsce batalionów etapowych i wartowniczych utworzone zostały bataliony celne. 43 batalion celny powstał w granicach odpowiedzialności dowództwa 2 Armii, a zorganizowano go na bazie 2 Armii z posiadanych w jej dyspozycji batalionów etapowych. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[2]. Podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych[3].
Pod koniec sierpnia 1921 na linii odcinka kordonowego „Grodno” rozpoczęto przygotowania do reorganizacji jednostek kordonowych. Bataliony I Poznański batalion etapowy i III Poznański batalion etapowy zostały połączone w jeden, który został następnie przeformowany w 43 batalion celny. W ostatnich dniach sierpnia do Suwałk został także dyslokowany IV Poznański batalion etapowy. 7 września został on rozwiązany, a żołnierzy wcielono do formującego się 43 batalionu celnego. Tworzący się batalion celny przejął ochronę dotychczasowego pododcinka kordonowego nr 5 „Suwałki”. Na odcinku Nieszki-Wilkowo granicę czasowo obsadziła 1 kompania IV Poznańskiego batalionu etapowego. 1 września kompania została przejęta przez 43 batalion celny. Również żołnierze 3 kompanii I Poznańskiego batalionu etapowego, ochraniający do tej pory placówki w Rakówku i Leszkiemiach, zostali przeniesieni do batalionu celnego. Natomiast żołnierze z 2. i 3. kompanii I Poznańskiego batalionu etapowego zostali zluzowani przez 42 batalion celny. Ostatecznie, 11 września, również żołnierze I Poznańskiego batalionu etapowego zostali włączeni w skład 43 batalionu celnego. Miejscem postoju dowództwa nowo sformowanego batalionu były Suwałki. Po zakończeniu formowania batalion przejął ochronę nowo utworzonego pododcinka kordonowego nr 3 od wsi Leszkiemie do wsi Wilkowo, na zachód od Augustowa[4][5].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[6].
Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[7]. 43 batalion celny przemianowany został na 43 batalion Straży Granicznej.
Służba celna edytuj
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[8]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[9].
- Sąsiednie bataliony:
- 42 batalion celny ⇔ Straż Celna ⇔ 1 batalion celny − XII 1921[10]
Kadra batalionu edytuj
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| ppłk | Stefan Taborski[11] | IX 1921- | |
| mjr piech. | Gustaw Haniawetz[a][14][15] | ||
| kapitan | Józef Kowalik[1] | IX 1922[16] |
Struktura organizacyjna edytuj
| OdeB 43 batalionu celnego w Nowych Święcianach na dzień 30 września 1922[16] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompania | 1. Ignalino | 2. Kołtyniany | 3. Małdziuny | kompania szkolna Nowe Święciany |
| dowódcy | por. Józef Mądry | por. Jan Herbirt Heybowicz | por. Mieczysław Żukowski | kpt. Czesław Myśliński |
Uwagi edytuj
- ↑ Gustaw Haniawetz ur. 1 kwietnia 1888 w Trzebowie Morawskiej. Do Wojska Polskiego został przyjęty z byłej armii austro-węgierskiej. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej. Pełnił wówczas służbę w Dowództwie Obozu Warownego Toruń[12]. 1 czerwca 1921 wykazany w IV łódzkim batalionie etapowym. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 44. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Żona Olga mieszkała we Lwowie przy ul. Bartosza Głowackiego 17a. 21 czerwca 1938 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia[13].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 15.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Ochał 2017 ↓, s. 107-108.
- ↑ Skłodowski 2021 ↓, s. 115.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
- ↑ Ochał 2017 ↓, s. 108.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 592.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-09-09]..
- ↑ Ochał 2017 ↓, s. 108, jako Haniawiecz.
- ↑ Skłodowski 2021 ↓, s. 115, jako Haniawietz.
- ↑ a b OdeB batalionów celnych ↓, s. 43bc.
Bibliografia edytuj
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Krzysztof Skłodowski: Garnizon Suwałki w latach 1921–1939. Warszawa: IPN, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2021. ISBN 978-83-8229-322-7.
- Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin