44 Dywizja Piechoty (II RP)
44 Dywizja Piechoty (44 DP) – rezerwowa wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa | |
Organizacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
44 DP nie występowała w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Była rezerwową wielką jednostką piechoty mobilizowaną na podstawie planu „W” na terenie Okręgu Korpusu Nr IV, w II rzucie mobilizacji powszechnej z wyjątkiem 144 pp, który miał być mobilizowany w I rzucie[1]. Eksterytorialnie miały być mobilizowane dwa bataliony 144 pp we Włocławku (Okręg Korpusu Nr VIII) oraz batalion saperów w Modlinie i dywizyjny zestaw łączności w Zegrzu i Warszawie (Okręg Korpusu Nr I). Zgodnie z planem „W” mobilizacja II rzutu, w tym gros 44 DP miała się rozpocząć siódmego dnia mobilizacji powszechnej („dzień X”)[2].
W czasie kampanii wrześniowej dywizja przeznaczona była pierwotnie do Armii „Łódź”. Walczyła jednak rozproszona: 144 pułk piechoty w obronie Sochaczewa, 145 pp z częściami 144 pp w obronie Warszawy, 146 pp w Jeżowie i Rozprzy, a następnie w obronie Palmir. I/ 54 pal włączony został do GO gen. Andersa[3].
Dywizja w kampanii wrześniowej 1939 edytuj
44 Dywizja Piechoty w pierwszych dniach września koncentrowała się na tyłach Armii „Łódź”[4]. Na stanowisko dowódcy dywizji wyznaczony został pułkownik Eugeniusz Żongołłowicz, dotychczasowy dowódca piechoty dywizyjnej 5 DP we Lwowie. Wymieniony oficer przybył do Łowicza wieczorem 4 września i jeszcze tego samego dnia dwukrotnie wyjeżdżał w towarzystwie szefa sztabu do Łodzi, gdzie otrzymał rozkazy od dowódcy armii, generała dywizji Juliusza Rómmla. Rejon koncentracji dywizji wyznaczono w rejonie Dłutów –Tuszyn, a 146 pułk piechoty od 1 września mobilizowany był w Piotrkowie. Jednakże ze względu na szybkość niemieckiego natarcia nie zdążono do końca sformować całej dywizji. 4 września I batalion 146 pułku piechoty włączono do obrony Piotrkowa Trybunalskiego wraz z 86 pułkiem piechoty. Rozproszone oddziały 44 DP wycofywały się następnie ku Wiśle. 15 września zostały skierowane z rejonu Cegłowa do obrony Warszawy. Część dywizji walczyła na obszarze Pragi w ramach zgrupowania gen. Juliusza Zulaufa do kapitulacji stolicy 28 września.
Planowana organizacja wojenna 44 DP edytuj
Dywizyjny zestaw łączności miał być mobilizowany przez Centrum Wyszkolenia Łączności z 1 batalionem telegraficznym w Zegrzu (kompania telefoniczna, pluton łączności KG i drużyna parkowa łączności) oraz pułk radiotelegraficzny w Warszawie (pluton radio, a także personel i sprzęt radio dla drużyny parkowej łączności)[5].
Wszystkie oddziały taborów miały być mobilizowane przez kadrę 4 dywizjonu taborów w Łęczycy[6].
Oddziały i zakłady służby zdrowia miały być mobilizowane przez 4 Szpital Okręgowy w Łodzi[7].
W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących pozostałe oddziały dywizji.
- Dowództwo 44 DP (10 pp jako grupa dyspozycyjna personelu Typ II Nr 15)
- dowódcy broni i szefowie służb 44 DP
- sztab 44 DP
Kwatera Główna 44 DP (10 pp)
- kompania asystencyjna nr
- pluton łączności Kwatery Głównej nr 55
- pluton pieszy żandarmerii nr 55 – por. Antoni Bielawski
- Poczta Polowa Nr 82 (UPT Łódź)
- sąd polowy nr 83 (KRU Skierniewice[8])
- kompania gospodarcza KG 44 DP
Piechota dywizyjna
- 144 pułk piechoty
- 145 pułk piechoty
- 146 pułk piechoty
- samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 44 (18 pp) – por. Zdzisław Eugeniusz Kozdęba (poległ 17 IX)
- kompania kolarzy nr 44 (18 pp) – ppor. rez. Edward Beyga
Artyleria dywizyjna
- 54 pułk artylerii lekkiej
- samodzielny patrol meteorologiczny nr 54 (26 pal)
Jednostki broni
- batalion saperów typ IIb nr 71 (1 bsap.[9])
- kompania telefoniczna nr 55
- pluton radio nr 55
- drużyna parkowa łączności nr 55
Jednostki i zakłady służb
- kompania sanitarna nr 431
- szpital polowy nr 431
- polowa kolumna dezynfekcyjno-kąpielowa nr 431
- polowa pracownia bakteriologiczno-chemiczna nr 431
- polowa pracownia dentystyczna nr 431
- dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 431
- dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 432
- kolumna taborowa parokonna nr 431
- kolumna taborowa parokonna nr 432
- kolumna taborowa parokonna nr 433
- kolumna taborowa parokonna nr 434
- kolumna taborowa parokonna nr 435
- kolumna taborowa parokonna nr 436
- kolumna taborowa parokonna nr 437
- kolumna taborowa parokonna nr 438
- warsztat taborowy (parokonny) nr 431
- pluton taborowy nr 431
- park intendentury typ I nr 431 (składnica materiału intendenckiego Nr 4 w Łodzi[10])
- pluton parkowy uzbrojenia nr 431 (Składnica Uzbrojenia Nr 4 w Gałkowie[11])
Obsada personalna Kwatery Głównej 44 DP edytuj
W nawiasach podano stanowiska służbowe oficerów dywizji zajmowane przed mobilizacją.
- dowódca dywizji – płk piech. Eugeniusz Żongołłowicz (dowódca piechoty dywizyjnej 5 DP)
- oficer ordynansowy – ppor. rez. Zygmunt Muszyński
- dowódca piechoty dywizyjnej – płk piech. Marian Krudowski (dowódca 10 pp, stanowiska dowódcy PD nie objął)
- oficer sztabu – kpt. Mieczysław Czyżewicz (do 12 IX)
- dowódca artylerii dywizyjnej – płk Jan Drejman
- oficer sztabu – mjr Włodzimierz Czerniakowski (Katyń)
- oficer sztabu – kpt. Aleksander Matejkowski
- oficer sztabu – por. Mieczysław Antoni Nejman
- dowódca saperów dywizyjnych – mjr Tadeusz II Pisarski (szef saperów 41 DP)
- dowódca kawalerii dywizyjnej –
- szef sztabu – ppłk dypl. Józef Moszczeński (Wojskowe Biuro Historyczne)
- oficer operacyjny – kpt. dypl. Ludwik Sadowski (poległ 11 IX)
- oficer operacyjny – kpt. dypl. Władysław Malinowski (od 11 IX)
- oficer informacyjny – kpt. piech. Bohdan Łuczaj (od 10 IX oficer informacyjny w sztabie 13 Brygady Piechoty)
- dowódca łączności – kpt. Kazimierz Wojnarowski
- kwatermistrz – mjr dypl. Edmund Januszkiewicz
- szef sanitarny – mjr dr med. Henryk Czesław Jarocki
- szef służby uzbrojenia – mjr uzbr. Mieczysław Czesław Markiewicz
- szef służby intendentury – kpt. int. Sławomir Jan Pawłowski (do 9 IX)
- szef służby intendentury – kpt. int. Stanisław Musiał (od 17 IX)
- szef służby weterynaryjnej – mjr lek. wet. Marian Józkiewicz
- szef służby duszpasterskiej – proboszcz ks. Franciszek Juszczyk[12][13]
- komendant Kwatery Głównej – kpt. Jan Władysław Maciejewski (do 18 IX)
- komendant Kwatery Głównej – kpt. Mieczysław Sylwester Bobrownicki-Libchen (od 18 IX)
- oficer płatnik – por. Kozłowski[14]
- oficer żywnościowy – ppor. rez. Leszczyński[14]
- dowódca kompanii sztabowej – kpt. Loewenstamm Stanisław[14]
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXIX, CLXXXIV numer „44” oznaczał, że była to czwarta dywizja mobilizowana na terenie Okręgu Korpusu Nr IV. Trzy pierwsze to, dywizje czynne 7, 10 i 26..
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. LXXV.
- ↑ Zawilski 2019 ↓, s. 798.
- ↑ Jurga 1975 ↓, s. 266.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 477, 485.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 535.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 600.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 753.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 409.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 648.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 578.
- ↑ Barański i Kryska-Karski 1973 ↓, s. 34.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 406.
- ↑ a b c Barański i Kryska-Karski 1973 ↓, s. 35.
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Wacław Stachiewicz , Wierności dochować żołnierskiej : przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, Warszawa: Rytm, 1998, ISBN 83-86678-71-2, OCLC 830510751 .
- Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
- Juliusz Rómmel: Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1958.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.
- Henryk Barański, Tadeusz Kryska-Karski: Piechota 1939-1945. Zeszyt 13. Londyn: Polish Institute, 1973.