Wikipedia

9K720 Iskander

lądowy pocisk balistyczny krótkiego zasięgu

Iskander (Kod NATO: SS-26 Stone) – lądowy pocisk balistyczny krótkiego zasięgu (SRBM) na mobilnej platformie samochodowej z wyrzutnią typu TEL. Iskander przeznaczony jest do wykonywania uderzeń na ważne cele lądowe, znajdujące się w strefie operacyjno-taktycznej ugrupowania wojsk przeciwnika (środki ogniowe, samoloty i śmigłowce na lotniskach, węzły łączności, stanowiska dowodzenia itp.) oraz obiekty infrastruktury cywilnej np. elektrownie.

Iskander
Ilustracja
Państwo

 Rosja

Inne nazwy

9K720, SS-26, Stone

Typ

SRBM

Przeznaczenie

taktyczny pocisk balistyczny

Wyrzutnia

mobilny-drogowy

Status

aktywny

Długość

7,3 m

Średnica

0,92 m

Masa startowa

3,75-3,8 t

Napęd

jednostopniowy silnik rakietowy (Iskander-M, E)

Paliwo

paliwo stałe

Prędkość

~2100 m/s

Zasięg

• minimalny: 50 km
• Iskander-M: 380–499 km (zakładając ograniczenie INF)
• Iskander-E: 280 km

Udźwig

do 780 kg

Naprowadzanie

bezwładnościowe,
z naprowadzaniem optycznym
w fazie terminalnej

Celność

CEP: 30 m[1]

Głowica

• kasetowa,
• odłamkowo-burząca,
• termobaryczna,
• penetrująca,
• termojądrowa,
• elektromagnetyczna

Multimedia w Wikimedia Commons
Zasięg pocisków dla wersji Iskander-E w przypadku rozmieszczenia (dwa miejsca) na terenie obwodu królewieckiego FR

Geneza edytuj

Na skutek wprowadzenia przez zawarty 8 grudnia 1987 Traktat INF zakazu posiadania i używania przez Stany Zjednoczone Ameryki i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich pocisków balistycznych o zasięgu 500–5500 km (średniego MRBM oraz pośredniego zasięgu IRBM), Związek Radziecki zmuszony został do likwidacji najnowszego typu pocisku balistycznego SS-23, stanowiącego pierwszą ówcześnie próbę zastąpienia przestarzałych pocisków Scud. Ustami najwyższych przedstawicieli Ministerstwa Obrony i wojska, zwłaszcza w świetle narastającej niepewności politycznej i militarnej u południowych granic Rosji i na terenie Bliskiego Wschodu, Rosja wielokrotnie wyrażała opinię, że likwidacja pocisków SS-23 była błędem. Wraz ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki były jedynymi państwami objętymi zakazem posiadania pocisków średniego zasięgu (konkurująca z nimi ChRL rozwijała taką broń). Spowodowało to dążenie obu sygnatariuszy by wycofać się z traktatu INF. Rosja podjęła działanie zastąpienia zlikwidowanej broni, a zarazem przestarzałych pocisków Scud, tworząc system Iskander-M.

Pierwsze próby pojedynczych elementów nowego systemu przeprowadzono w latach 1989–1990 na poligonie nr 4 w miejscowości Kapustin Jar, pierwszy start prototypu pocisku wykonano w 1991 r., pierwszy start pocisku systemu Iskander-M miał miejsce 25 października 1995 roku. Pierwotnie system nazywano na Zachodzie SS-21 Scarab mod.C, czyli jako kolejny wariant SS-21. Po pewnym czasie Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego zorientowała się, że to nowa broń. Nadano jej określenie, ówcześnie dla broni próbowanej SS-X-26 Stone. Próby państwowe zostały zakończone w 2004 roku i w 2007 r. Iskander-M wszedł do arsenału Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.
31 grudnia 2010 prezydent Federacji Rosyjskiej zatwierdził Państwowy Program Zbrojeniowy do realizacji do 2020 roku. W ramach rozwoju środków precyzyjnego rażenia do wojsk przewidziano wyposażenie w wyrzutnie Iskander-M dziesięciu brygad rakiet operacyjno-taktycznych. W sierpniu 2011 roku Minister Obrony Federacji Rosyjskiej zatwierdził plan zakupu do 180 zestawów rakiet operacyjno-taktycznych SS-26[2].

Charakterystyka systemu Iskander edytuj

Iskander-M używa pocisków balistycznych o długości 7,3 m, średnicy 0,92 m i masie startowej od 3800 kg do 4020 kg, w zależności od ładunku. Wysoka prędkość pozwala mu przełamać obronę przeciwlotniczą, przeciwrakietową. Pocisk systemu SS-26 porusza się po spłaszczonej trajektorii poniżej wysokości 50 km. Potrafi wykonywać manewry z przeciążeniem 30 G w fazie końcowej, utrudniając przechwycenie przez systemy obronne. System Iskander-M może przenosić głowice konwencjonalne o masie od 480 kg do 720 kg. Głowice bojowe z ładunkami termojądrowymi o skalowanej mocy także są w arsenale Rosji. Taka broń ma dalszy zasięg niż z głowicami z materiału wybuchowego. System naprowadzania zapewnia celność CEP: 10-30 metrów (wersja Iskander-E)[3]. Pocisk przewożony jest i wystrzeliwany z samochodowej dwuprowadnicowej wyrzutni typu TEL 9P78, zaprojektowanej przez Centralne Biuro Konstrukcyjne Titan w Wołgogradzie.

System w wersji eksportowej Iskander-E ma zubożone możliwości, w szczególności w zakresie możliwości wykonywania manewrów przez pociski, które nie posiadają tak zaawansowanego systemu sterów gazodynamicznych[4].

Iskander-M ma zasięg szacowany na 700 km dla wersji z ładunkiem konwencjonalnym i około 1100 km dla ładunku termojądrowego.

Rozszerzenie możliwości systemu o pociski manewrujące dalekiego zasięgu edytuj

Federacja głosi, że nazwa Iskander jest szersza niż dawniej przyjmowano i odnosi się bardziej do systemu kierowania i wskazywania celów oraz ruchomych wyrzutni, niż zastosowanych na nich rakiet. W szczególności, system można wykorzystać także dla pocisków manewrujących rodziny Kalibr, o zasięgu do 2500 km[5].

Wersje edytuj

  • Iskander-M – wersja dla Sił Zbrojnych FR z pociskami m.in. 9M723 o zasięgu >500 km
  • Iskander-E – wersja eksportowa z pociskiem 9M720-E o zasięgu 280 km.
  • Iskander-K – wersja dla SZ FR z pociskiem manewrującymi 9M729, 9M728 o zasięgu głoszonym przez USA >500 km, które są na uzbrojeniu Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. USA twierdzą, że pocisk łamał postanowienia Traktatu INF, gdyż w 2014 roku został przetestowany w locie o długości 2500 kilometrów (z równoważnikiem masowym głowicy termojądrowej), co było zakazane traktatem. Pociski różnią się zasięgiem, jeden ma ok. 2500 km (głowica termojądrowa), drugi 1500 km (głowica konwencjonalna).

Użytkownicy edytuj

Zestawy Iskander-E kupiła Armenia w 2015 roku – prawdopodobnie jedynie ujawnione publicznie w 2016 roku dwie wyrzutnie z czterema pociskami[10]. Przynajmniej dwa pociski z głowicami kasetowymi zostały użyte przez Armenię w ostatnim dniu działań podczas konfliktu o Górski Karabach w 2020 roku, przeciwko siłom azerskim w zdobytym mieście Şuşa, bez istotnych efektów[10][4]. Władze armeńskie krytykowały po tej wojnie skuteczność Iskanderów, natomiast Rosja początkowo dementowała ich użycie przez Armenię[10].

Potencjalni nabywcy edytuj

Użycie bojowe edytuj

Rosyjskie pociski Iskander-M zadebiutowały bojowo 12 sierpnia 2008 roku podczas wojny z Gruzją, ostrzeliwując miasto Gori[10]. Rosja zaprzeczyła tym informacjom, lecz ujawniono w mieście szczątki pocisku z głowicą kasetową, przy braku w okolicy celów o znaczeniu militarnym[10]. Informacje o ostrzale nimi innych celów w Gruzji nie zostały obiektywnie potwierdzone[10].

Rosja następnie używała pocisków Iskander-M podczas interwencji w wojnie domowej w Syrii. W 2021 roku Rosja ujawniła film z ich użycia, z którego wynikało, że został rażony między innymi w lutym 2016 roku cywilny cel w postaci szpitala w mieście Azaz, co w tamtym czasie dementowano[10].

Systemy bojowe Iskander-M i Iskander-K zostały użyte przez Rosję w czasie wojny z Ukrainą. Wystrzelone je m.in. z terytorium Białorusi podczas inwazji w lutym 2022 r.[14]

Iskandery w kulturze masowej edytuj

Użycie bojowe Iskanderów w wojnie rosyjsko-gruzińskiej w zbeletryzowanej formie zawarte zostało w technothrillerze Kaukaskie epicentrum (M. Gawęda, wyd. Ender – WarBook, 2010).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Russia’s Iskander-E missile systems see strong foreign demand, RIA Novosti 1 października 2008, [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
  2. ↑ Potrzuski i Całkowski (prom.) 2014 ↓, s. 175.
  3. ↑ Mikhail Barabanov, Iskander the Great, Moscow Defense Brief 4 (14), 2008 [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
  4. ↑ a b Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – uzupełnienie. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2021. s. 50–51. Warszawa. ISSN 2450-1301. 
  5. ↑ Kalibry odpalane z wyrzutni Iskanderów? Rosja złamała traktat INF. [dostęp 2016-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].
  6. ↑ 9K720 Iskander-M (SS-26 Stone) – Program GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
  7. ↑ Andrzej Pawłowski, Łukasz Golowanow, Iskandery w wojnie w Górskim Karabachu. Paszinian krytykuje, Rosja chwali się… atakiem na szpital [online], 28 lutego 2021 [dostęp 2021-02-28].
  8. ↑ Białoruska armia rozpoczęła użytkowanie systemu Iskander przekazanego przez Rosję [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2023-05-17] (pol.).
  9. ↑ Białoruś. Armia rozpoczęła użytkowanie systemu Iskander [online], belsat.eu [dostęp 2023-05-17].
  10. ↑ a b c d e f g Krzysztof Nicpoń. Iskandery w wojnie o Górski Karabach – strzał w stopę. „Wojsko i Technika”. Nr 3/2021. s. 30–36. Warszawa. ISSN 2450-1301. 
  11. ↑ Kremlin balks at missiles for Syria Financial Times [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
  12. ↑ Russia May Deliver Missiles to India, Syria, Interfax Reports. Bloomberg. [dostęp 2009-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-01)]. (ang.).
  13. ↑ Iskander-E (SS-26 Stone) GlobalSecurity [dostęp 22 lutego 2009] (ang.).
  14. ↑ Rosja wystrzeliła rakiety Iskander z terytorium Białorusi w kierunku Ukrainy. Dziennik Gazeta Prawna, 2022-02-27. [dostęp 2022-02-27]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=9K720_Iskander&oldid=72723830”