Abd al-Hamid as-Sarradż

syryjski wojskowy i polityk

Abd al-Hamid as-Sarradż (arab. عبد الحميد السراج) (ur. 1925, zm. 25 września 2013 w Kairze) – syryjski wojskowy i polityk. W latach 1958-1961, jako minister spraw wewnętrznych Prowincji Północnej Zjednoczonej Republiki Arabskiej oraz szef służb bezpieczeństwa, był faktycznie najpotężniejszą osobą w Syrii i zarządzał nią w porozumieniu z prezydentem Egiptu Gamalem Abdel Naserem.

Abd al-Hamid as-Sarradż
Ilustracja
Na konferencji prasowej w Kairze
Data i miejsce urodzenia

1925
Hama

Data i miejsce śmierci

22 września 2013
Kair

przewodniczący Rady Wykonawczej Prowincji Północnej Zjednoczonej Republiki Arabskiej
Okres

od 20 września 1960
do 16 sierpnia 1961

Przynależność polityczna

Unia Narodowa

Poprzednik

Nur ad-Din Kahala

Następca

Mamun al-Kuzbari jako premier Syrii

minister spraw wewnętrznych Zjednoczonej Republiki Arabskiej
Okres

od 22 lutego 1958
do 28 września 1961

Przynależność polityczna

Unia Narodowa

Poprzednik

powstanie urzędu

Następca

rozwiązanie państwa

Abd al-Hamid as-Sarradż
‏عبد الحميد السراج‎
pułkownik pułkownik
Data i miejsce urodzenia

1925
Hama

Data śmierci

24 września 2013

Przebieg służby
Lata służby

1939 - 1958

Siły zbrojne

Francuskie Siły Zbrojne, Siły Zbrojne Syrii

Główne wojny i bitwy

I wojna izraelsko-arabska, Zamach stanu w Syrii (luty 1949), Zamach stanu w Syrii (sierpień 1949), Zamach stanu w Syrii (grudzień 1949), Kryzys sueski

Późniejsza praca

polityk

Życiorys edytuj

Edukacja i wczesna działalność edytuj

 
Sarradż (w środku) na froncie wojny z Izraelem, 1948

Ukończył Akademię Wojskową w Hims, po czym podjął służbę jako oficer we francuskiej żandarmerii, w której pozostawał do opuszczenia przez Francuzów terytorium mandatowego Syrii i Libanu i ustanowienia Republiki Syryjskiej. Walczył jako ochotnik w I wojnie izraelsko-arabskiej. W czasie wojny poznał Husniego az-Za’ima, szefa sztabu armii syryjskiej[1]. Gdy ten ostatni dokonał w marcu 1949 zamachu stanu i ogłosił się dyktatorem, as-Sarradż znalazł zatrudnienie jako jeden z jego osobistych ochroniarzy. Nie zdołał jednak uratować az-Za’ima przed zamachem stanu al-Hinnawiego, w czasie którego został on obalony, a następnie rozstrzelany. As-Sarradż był podejrzewany o udział w przygotowaniach do przewrotu[1].

Na czele syryjskiego wywiadu edytuj

Wziął udział w zamachu stanu Adiba asz-Sziszaklego w 1951. On też mianował go zastępcą attaché wojskowego w Egipcie. Po obaleniu asz-Sziszaklego w 1954, dzięki pomocy szefa sztabu Szaukata Szukajra, stanął na czele głównej syryjskiej agencji wywiadu. Od połowy lat 50. XX wieku był przekonanym naserystą[1].

W 1954 zastępca szefa sztabu, pułkownik Adnan al-Maliki, został zamordowany przez członka Syryjskiej Partii Socjal-Nacjonalistycznej, zwalczającej polityków i wojskowy proegipskich. As-Sarradż odegrał znaczącą rolę w śledztwie prowadzonym w sprawie zabójstwie, m.in. dzięki jego zabiegom partia, z której wywodził się zamachowiec, została zdelegalizowana, a jej przywódcy uwięzieni. Jeden z nich, Hasan Dżadid, został zamordowany w Bejrucie najprawdopodobniej z inspiracji as-Sarradża[1]. W 1957 as-Sarradż wykrył inspirowany przez Irak spisek wymierzony przeciwko prezydentowi Syrii Szukriemu al-Kuwatliemu[1]. W tym samym czasie wywiady amerykański i brytyjski rozważały zorganizowanie w Syrii działań sabotażowych, które następnie posłużyłyby za pretekst do interwencji tureckiej, jordańskiej lub irackiej. W toku tych działań rozważano organizację zamachów na lidera Komunistycznej Partii Syrii Chalida Bakdasza, szefa sztabu Sił Zbrojnych Syrii gen. Afifa al-Bizriego i właśnie as-Sarradża. Uważano za głównych inspiratorów polityki zagranicznej Syrii, a tę interpretowano jako postępujące zbliżenie ze Związkiem Radzieckim[2].

Autorytet as-Sarradża wśród młodszych oficerów syryjskich, jego osobowość i talent do pracy policyjnej, jak również oddanie naseryzmowi sprawiło, że z czasem kierowane przez niego biuro wywiadu stało się centrum naserowskiej propagandy w Syrii. As-Sarradż w miarę możliwości eliminował z sił zbrojnych wojskowych o poglądach innych niż jego własne. W czasie kryzysu sueskiego bez zgody przełożonych polecił zniszczyć przebiegające przez Syrię elementy brytyjskiego gazociągu i przekonał prezydenta al-Kuwatliego, by odwołał z kraju brytyjskiego ambasadora[1]. W latach 1956-1958 as-Sarradż brał udział w opracowywaniu planów nieudanych zamachów na czterech niechętnych Gamal Abdel Naserowi przywódców arabskich: premiera Iraku Nuriego as-Sa’ida, króla Jordanii Husajna, króla Arabii Saudyjskiej Abd al-Aziza ibn Su’uda oraz prezydenta Libanu Kamila Szamuna[1]. Z czasem as-Sarradż zyskiwał coraz bardziej złą sławę, jego samego i podwładnych oskarżano o stosowanie tortur wobec więźniów. Jego wpływy w korpusie oficerskim równocześnie wzrosły na tyle, że gdy w 1957 prezydent al-Kuwatli i minister obrony Chalid al-Azm zamierzali pozbawić go stanowiska, wojskowi zagrozili otwartym buntem[1].

Zjednoczona Republika Arabska edytuj

Po powstaniu Zjednoczonej Republiki Arabskiej as-Sarradż stał się najpotężniejszą osobą w syryjskiej części nowego państwa (Prowincji Północnej). Z woli Abdel Nasera, prezydenta republiki, został ministrem spraw wewnętrznych Prowincji Północnej i udzielił mu praktycznie nieograniczonych pełnomocnictw. Szczególnym obiektem represji ze strony as-Sarradża stała się Komunistyczna Partia Syrii (chociaż dawniej był jej sympatykiem), jednak minister zwalczał również wszystkie pozostałe niezwiązane z naseryzmem organizacje polityczne. Do 1961 władza as-Sarradża wzrosła do tego stopnia, że sam Abdel Naser zaczął obawiać się jego wpływów, toteż odebrał mu stanowisko ministerialne i uczynił go wiceprezydentem Zjednoczonej Republiki Arabskiej; stanowisko to było wyłącznie ceremonialne. Aby utrwalić własną kontrolę nad Prowincją Północną, Abdel Naser skierował do niej swojego towarzysza z ruchu Wolnych Oficerów, marszałka Abd al-Hakima Amira. As-Sarradż usiłował walczyć o dotychczasową pozycję, liczył, że w konflikcie z Amirem Naser weźmie jego stronę, pomylił się jednak. 26 września 1961 as-Sarradż został zdymisjonowany ze wszystkich stanowisk. Abdel Naser doprowadził również do zwolnienia więźniów politycznych i usunięcia ze stanowisk państwowych osób związanych z obalonym szefem służb[1].

Po upadku ZRA edytuj

Dwa dni po zwolnieniu as-Sarradża doszło do zamachu stanu pod dowództwem Abd al-Karima an-Nahlawiego, którego skutkiem był upadek Zjednoczonej Republiki Arabskiej. Były minister spraw wewnętrznych został aresztowany i miał stanąć przed sądem jako zbrodniarz wojenny. W maju 1962 dzięki pomocy Nasera[3]. zdołał zbiec z Syrii i osiadł w Bejrucie, gdzie uniknął śmierci w zamachu zorganizowanym przez aktywistę Syryjskiej Partii Socjal-Nacjonalistycznej. Przeniósł się wówczas do Egiptu, gdzie porozumiał się z Naserem i otrzymał prawo stałego pobytu, a następnie został kierownikiem krajowego systemu ubezpieczeń społecznych, którą to funkcję wykonywał także za prezydentury Anwara as-Sadata[1]. W Kairze pozostał do końca życia[3].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h i j S. M. Moubayed, Steel & Silk. Men and Women who shaped Syria 1900-2000, Cune Press, 9781885942418, s. 324-326.
  2. McHugo J.: Syria. From the Great War to Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014, s. 137. ISBN 978-0-86356-753-7.
  3. a b Hamid al-Sarraj in Cairo, after being smuggled out of Mezzeh Prison - May 1962