Adam Cisowski
Adam Cisowski – główny bohater powieści dla młodzieży Kornela Makuszyńskiego „Szatan z siódmej klasy” z 1937 roku.
Opis edytuj
W czasie trwania akcji powieści miał siedemnaście lat[1] i był uczniem klasy siódmej[2] warszawskiego gimnazjum dawnego typu[3] (sprzed reformy Jędrzejewicza). Akcja obejmuje okres współczesny dacie powstania powieści (1937), a także okres wyprawy Napoleona na Rosję z 1812; według krytyków Adam należał więc do pokolenia roku 1920 — „pokolenia Kolumbów”[4][5].
Ojciec Adama był lekarzem, matka zajmowała się domem[6]. Adam miał czworo znacznie młodszego rodzeństwa[6], dwie siostry i dwóch braci[7].
Autor opisał swego bohatera jako chłopca z wyglądu „nieforemnego” i „nieco pękatego”, lecz sprężystego i silnego, o śmiałym i przenikliwym spojrzeniu[8]. Określił go jako „najbystrzejszego chłopca w całej szkole”, spostrzegawczego, umiejącego spokojnie i cierpliwie obserwować, myślącego zawsze rozważnie, o żywej i lotnej wyobraźni, spokojnego, pogodnego, koleżeńskiego, wesołego, uczynnego, współczującego, przodującego w nauce, pojętnego, o znakomitej pamięci[9]. Wyposażył go więc w „znakomite cechy charakteru i umysłu”[10], dał mu „wszystko co najlepsze”[11]. Adam miał być postacią wzorcową, nosicielem propagowanych przez autora idei dobroci, miłości i uśmiechu[12]. Określany był jako „wcielony ideał wyobraźni chłopięcej z okresu uwielbiania sprytu i dzielności”, „bohater nie tylko sprytny (...), ale także szlachetny”[13].
W trakcie akcji powieści Adam występuje w roli młodego detektywa, rozwiązując kilka „spraw” (skradzionego wiecznego pióra, zaginionych stu złotych, i największą – ukrytego skarbu). Rozwiązując tę ostatnią zagadkę, staje się tzw. „bohaterem-poszukiwaczem”[12] (według terminologii Władimira Proppa[14]). Opuszcza rodzinny dom, by pomóc osobom w potrzebie, pokonuje przy tym przeciwności, przechodzi szereg prób-przygód, korzystając z własnych umiejętności i pomocy przyjaznych osób, i ostatecznie, wyjaśniając tajemnicę, odnosi zwycięstwo.
Postać Adama Cisowskiego w kulturze edytuj
W filmowych adaptacjach powieści Szatan z siódmej klasy postać Adama Cisowskiego była odgrywana przez następujących aktorów:
- 1959: Marian Rułka (Szatan z VII klasy, spektakl TV, reż. Michał Bogusławski)[15]
- 1960: Józef Skwark (Szatan z siódmej klasy, film fabularny, reż. Maria Kaniewska)[16]
- 2006: Bartosz Fajge (Szatan z siódmej klasy, film fabularny, a także 7-odcinkowa wersja telewizyjna pod tym samym tytułem – reż. Kazimierz Tarnas)[17]
Przypisy edytuj
- ↑ Kornel Makuszyński, Szatan z siódmej klasy, Wydawnictwo „Śląsk”, 1990, s. 45, dalej jako Szatan...
- ↑ Szatan..., s. 30-31
- ↑ Jolanta Kowalczykówna, Wstęp, w: Szatan..., s. 12
- ↑ Stanisław Zieliński, Posłowie, w: Szatan z siódmej klasy, Nasza Księgarnia, 1974, s. 278, za: Jolanta Kowalczykówna, Wstęp, w: Szatan..., s. 22
- ↑ Mieczysław Inglot, Demonizm rozbrojony czyli o „Szatanie z siódmej klasy” Kornela Makuszyńskiego, „Polonistyka”, 1983, nr 5, s. 340, za: Jolanta Kowalczykówna, Wstęp, w: Szatan..., s. 22
- ↑ a b Szatan..., s. 53
- ↑ Szatan..., s. 54
- ↑ Szatan..., s. 37
- ↑ Szatan..., s. 45
- ↑ Stanisław Zieliński, Posłowie, w: Szatan z siódmej klasy, Nasza Księgarnia, 1974, s. 278, za: Jolanta Kowalczykówna, Wstęp, w: Szatan..., s. 22
- ↑ Stanisław Zieliński, Posłowie, w: Szatan z siódmej klasy, Nasza Księgarnia, 1974, s. 279, za: Jolanta Kowalczykówna, Wstęp, w: Szatan..., s. 13
- ↑ a b Jolanta Kowalczykówna, Wstęp, w: Szatan..., s. 15
- ↑ Zofia Klingerowa, Książki dla dzieci i młodzieży, „Rocznik Literacki”, 1937, s. 227, za: Jolanta Kowalczykówna, Wstęp, w: Szatan..., s. 20
- ↑ Władimir Propp, Morfologia bajki, 1976, s. 101, za: Jolanta Kowalczykówna, Wstęp, w: Szatan..., s. 15
- ↑ Szatan z VII klasy, filmpolski.pl
- ↑ Szatan z 7-ej klasy, filmpolski.pl
- ↑ Szatan z siódmej klasy (2006), filmpolski.pl