Adam Czahrowski

Adam Czahrowski z Czahrowa herbu Korczak, inna forma nazwiska: Chachrowski (ur. około 1565 w Czahrowie, zm. po 1599 we Lwowie) – żołnierz i poeta sarmacki.

Adam Czahrowski

Data i miejsce urodzenia	około 1565 Czahrów
Data i miejsce śmierci	po 1599 Lwów
Zawód, zajęcie	żołnierz, poeta

Rodzina

Adam Czahrowski urodził się około roku 1565 (w 1577 był niepełnoletni). Syn Piotra, szlachcica herbu Korczak (zabitego przez własnego brata Walentego w 1572) i Małgorzaty. Rodzina miała w dziedzicznym posiadaniu Czahrów i Łuczyńce leżące na ziemi halickiej. Ojciec Adama, Piotr Czahorski miał 2 braci: Jerzego i Walentego. Po podziale dóbr majątkowych dokonanych przez dziadka, Feliksa (Szczęsnego) Czahrowskiego (uczestnika bitew pod Sokalem, Obertynem i Seretem z wojskiem tatarskim) doszło do walki między braćmi. Piotr zabił swego brata Jerzego, następnie poniósł śmierć z ręki Walentego, który jako jedyny pozostał przy życiu. Feliks Czahrowski, senior rodu, zmarł między kwietniem 1570 a kwietniem 1571 w wieku 118 lat. Był niezwykłym okazem zdrowia i krzepkości charakteru.

Życiorys

Młodość spędził w Zimnej Wodzie pod Lwowem. W roku 1586 lub 1587 Adam Czahrowski poszedł na służbę do Stanisława Stadnic­kiego zwanego Diabłem. W czasie elekcji jaka nastąpiła po śmierci Stefana Batorego w roku 1587 był zwolennikiem osadzenia na polskim tronie Habsburga, arcyksięcia Maksymiliana III popieranego przez Stadnickiego oraz ród Zborowskich. Brał udział w głośnym napadzie na Stanisława Tarnowskiego pod Stobnicą. Następnie, opowiadając się konsekwentnie za Maksymilianem, podczas wojny domowej, w szeregach roty Stadnic­kiego walczył m.in. podczas oblężenia Krakowa i w Bitwie pod Byczyną. Po przegranej stronników Habsburga uciekł do Czech, gdzie w oczekiwaniu na dalszy rozwój wypadków zatrzymał się w miejscowości Tabor, później udał się na Węgry. Przebywał w kilku węgierskich zamkach pogranicznych, był także w pobliskiej Chorwacji. We wrześniu 1588 r. w Egerze zwerbował oddział złożony z 40-50 kon­nych prowadząc na własną rękę partyzantkę gra­niczną wymierzoną w Imperium osmańskie. W 1592 roku był uczestnikiem lokalnej wojny między cesarzem Maksymilianem a Turcją. Po upadku Egeru 13 października 1596 powrócił do Polski. Zmarł po roku 1599, prawdopodobnie we Lwowie.

Twórczość literacka

Po powrocie z Węgier zatrzymał się w Poznaniu, gdzie w 1597 roku wydał cykl wierszy Threny i rzeczy rozmaite, następnie przez Kraków udał się do rodziny w ziemi halickiej. W wier­szach tych, mających cechy pisarstwa Reja i Jana Kochanowskiego, autor zawarł wątki autobiograficzne relacjonując pobyt na ziemi węgierskiej. Jako dawny stronnik arcyksięcia Maksymiliana III, tomik ten zadedykował kanclerzowi Janowi Zamoyskiemu, usiłując tym sposobem pozyskać jego przebaczenie a później przychylność. Zamoyskiemu zadedykował także II, lwowskie wydanie swych Threnów..., szukając jednocześnie protekcji Jana Szczęsnego Herburta. Najbardziej znanym utworem Czahrowskiego jest Duma ukrainna.

Inspiracje twórczością Czahrowskiego

• Dumę ukrainną współcześnie włączył do swego repertuaru Jacek Kowalski, pieśniarz inspirujący się sarmatyzmem
• Została ona wykonana w serialu Crimen w reż. Laco Adamíka
• Miał ją w swoim repertuarze Czesław Niemen
• Zespół Lao Che na motywach tej pieśni stworzył piosenkę „Koniec”, zamieszczoną na płycie Powstanie warszawskie

Dzieła

• Threny i rzeczy rozmaite, powst. 1588–1596, wyd. Poznań 1597, drukarnia J. Wolraba; wyd. 2 rozszerzone pt. Rzeczy rozmaite... Przy tym są i Threny, Lwów 1599, drukarnia M. Bernat, (wraz z wierszami Krzysztofa Woltazego i brata Adama Czahrowskiego – Mikołaja); fragm. wyd. K. W. Wójcicki Stare gawędy i obrazy, t. 1, Warszawa 1840, s. 179-189; całość wyd. kryt. T. Mikulski, Bibl. Zapomnianych Poetów i Prozaików, Warszawa 1937, seria II, zeszyt 5

Listy

• Do J. Zamoyskiego, Zamość, 31 grudnia 1597, wyd. W. A. Maciejowski Piśmiennictwo polskie, t. 3 dod., Warszawa 1852, s. 227-230
• Do wójta miasta Koszyce, 29 września 1599, oryginał w jęz. węgierskim (wraz z fot.) oraz przekł. polski ogł. T. Mikulski "List węgierski A. Czahrowskiego", Pamiętnik Literacki, rocznik 47 (1956), z. 2; przedruk w książce "Rzeczy staropolskie", Wrocław 1964

Bibliografia

• Tadeusz Mikulski Adam Czahrowski z Czahrowa, Polska Akademia Umiejetności, 1947
• Polski Słownik Biograficzny, Tadeusz Mikulski, Adam Czahrowski, t. 4, Kraków 1938, s. 147-148
• Jacek Kowalski Dwóch pokutujących psalmistów i rycerskie pieśni, RuAH.pl, Nr 38 (01.2007)
• JacekJ. Kowalski JacekJ., Niezbędnik Sarmaty dumy - pieśni - polonezy, Poznań: Fundacja św. Benedykta, 2006, s. 164-165, ISBN 978-83-60758-09-0, OCLC 173821137 .
• Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 101-103

Linki zewnętrzne

• Dzieła Adama Czahrowskiego w bibliotece Polona