Admirał Zozula
Admirał Zozula (ros. Адмирал Зозуля) – radziecki, następnie rosyjski krążownik rakietowy, pierwszy okręt projektu 1134 (ozn. NATO Kresta I). Wodowany w 1965 roku, znajdował się w czynnej służbie od 1967 do 1994 roku. Wchodził w skład Floty Północnej, następnie Floty Bałtyckiej.
.jpeg) Jeden z krążowników proj. 1134 na Morzu Śródziemnym | |
| Klasa | |
|---|---|
| Projekt |
1134 (Bierkut) |
| Oznaczenie NATO |
Kresta I |
| Historia | |
| Stocznia |
im. A. Żdanowa, Leningrad |
| Położenie stępki |
26 lipca 1964 |
| Wodowanie |
17 października 1965 |
 MW ZSRR
| |
| Nazwa |
Admirał Zozula |
| Wejście do służby |
5 października 1967[a] |
 MW Rosji
| |
| Wejście do służby |
1991 |
| Wycofanie ze służby |
wrzesień 1994 |
| Los okrętu |
złomowany |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 5335 t |
| Długość |
156,2 m |
| Szerokość |
16,8 m |
| Zanurzenie |
6,3 m |
| Napęd | |
| 2 turbiny parowe o mocy łącznej 90 000 KM, 4 kotły, 2 śruby | |
| Prędkość |
33 w |
| Zasięg |
5000 Mm przy 18 w |
| Uzbrojenie | |
| • 4 wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych P-35 (2×II, 4 pociski) • 4 działa uniwersalne 57 mm (2×II) • 4 działka plot 30 mm AK-630M (4×I) • 2×II wyrzutnie pocisków plot Wołna-M (64 pociski) • 2 miotacze rbg RBU-6000 (2×XII) • 2 miotacze rbg RBU-1000 (2×VI) | |
| Wyrzutnie torpedowe |
10 wt 533 mm (2×V), 10 torped |
| Wyposażenie | |
| radary: Kliwer, Angara-A, artyleryjskie, nawigacyjne; stacje hydrolokacyjne Titan, Wyczegda | |
| Wyposażenie lotnicze | |
| 1 śmigłowiec Ka-25PŁ/C | |
| Załoga |
312 (30 oficerów) |
Budowa i skrócony opis edytuj
„Admirał Zozula” był pierwszym okrętem projektu 1134 (Bierkut), określanego też od niego jako typ Admirał Zozula[1], a w kodzie NATO oznaczanego Kresta I[2]. Okręt otrzymał nazwę na cześć admirała Fiodora Zozuli (1907-1964)[b]. Został wciągnięty na listę floty 11 czerwca 1964 roku[1]. Budowany był w stoczni im. A. Żdanowa w Leningradzie (numer budowy 791)[1]. Stępkę położono 26 lipca 1964 roku, a okręt wodowano 17 października 1965 roku[2][1][3]. W lutym 1967 roku okręt wyszedł na próby morskie, a w kwietniu rozpoczął próby państwowe, jako pierwszy okręt serii, osiągając prędkość projektową 33 węzły[4]. Do służby wszedł 5 (lub 8) października 1967 roku[a].
Okręty projektu 1134 były klasyfikowane oficjalnie początkowo jako duże okręty przeciwpodwodne (ros. bolszoj protiwołodocznyj korabl, BPK)[5]. Ich zasadniczym przeznaczeniem miało być zwalczanie okrętów podwodnych, lecz w czasie ich budowy nie były jeszcze gotowe rakietotorpedy, wobec czego otrzymały one jako główne uzbrojenie cztery wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych P-35, co nadało im znamiona uniwersalności[5]. Dlatego też w 1977 roku przeklasyfikowano je na krążowniki rakietowe[5]. Zwalczanie okrętów podwodnych możliwe było za pomocą dziesięciu wyrzutni torped kalibru 533 mm, z których można było wystrzeliwać torpedy przeciw okrętom podwodnym. Uzbrojenie przeciwpodwodne uzupełniały dwa dwunastoprowadnicowe miotacze rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 (144 bomby kalibru 213 mm) i dwa sześcioprowadnicowe RBU-1000 (48 bomb kalibru 305 mm)[6]. Możliwości w zakresie zwalczania okrętów podwodnych rozszerzał jeden pokładowy śmigłowiec Ka-25PŁ, który mógł być zastąpiony maszyną do wskazywania celów Ka-25C[6]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwa podwójnie sprzężone działa uniwersalne kalibru 57 mm AK-725, umieszczone nietypowo w dwóch wieżach na burtach[6]. Jako uzbrojenie obrony bezpośredniej przewidziano dwie pary sześciolufowych naprowadzanych radarowo działek 30 mm AK-630M, lecz ponieważ nie były jeszcze gotowe, „Admirał Zozula” wszedł do służby bez nich i otrzymał je dopiero podczas modernizacji w latach 80[7]. Uzbrojenie przeciwlotnicze stanowiły dwie dwuprowadnicowe wyrzutnie przeciwlotniczych pocisków rakietowych bliskiego zasięgu Wołna-M na dziobie i na rufie, z zapasem 64 pocisków[6].
Służba edytuj
„Admirał Zozula” po wejściu do służby wszedł w skład Floty Północnej ZSRR[1]. 7 listopada 1967 roku uczestniczył w paradzie morskiej na Newie w Leningradzie z okazji 50. rocznicy rewolucji[8]. Między 23 listopada a 3 grudnia 1967 roku przeszedł do Siewieromorska, gdzie 18 stycznia kolejnego roku został włączony do 120 Brygady Okrętów Rakietowych[8]. Podczas przejścia na północ, kontynuowano próby państwowe okrętu. Podczas prób wystrzelił m.in. na Morzu Białym trzy pociski P-35 i siedem W-600 systemu Wołna[4]. Próby zakończono ostatecznie w październiku 1968 roku[4].
W końcu 1969 roku „Admirał Zozula” został wysłany na Morze Śródziemne, działając od 1 grudnia 1969 do 30 czerwca 1970 roku u wybrzeży Egiptu w ramach tzw. służby bojowej jako wsparcie dla tego kraju w konflikcie z Izraelem[c]. Za wyniki w ćwiczeniach, w marcu 1971 roku krążownik uzyskał tytuł przodującego okrętu[9]. Od listopada 1971 do roku czerwca 1974 roku „Admirał Zozula” przeszedł średni remont w macierzystej stoczni w Leningradzie[9]. Między 1 czerwca a 1 grudnia 1975 roku okręt wchodził w skład 5 Eskadry Operacyjnej, pełniącej służbę bojową na środkowym Atlantyku i Morzu Śródziemnym (wraz z BPK „Admirał Isakow” i „Ogniewoj”)[10][11]. Utracił wówczas 11 września w wypadku śmigłowiec Ka-25 (zginął nawigator)[9]. W 1976 roku ponownie uzyskał dobre wyniki w szkoleniu, między innymi uzyskując tytuł najlepszego okrętu w marynarce pod względem przygotowania ogniowego i taktycznego oraz najlepszego okrętu rakietowego Floty Północnej[9]. Dowódca okrętu kmdr por. A. Kowalczuk został wybrany delegatem na 25 zjazd KPZR[9].
Od 10 kwietnia do 2 listopada 1977 roku okręt znowu pełnił służbę bojową na Atlantyku i Morzu Śródziemnym, składając w dniach 11–18 października wizytę w Dubrowniku[9]. Również w tym roku załoga krążownika przodowała w wyszkoleniu, uzyskując tytuł najlepszego okrętu nawodnego Floty Północnej[9]. We wrześniu 1978 roku „Admirał Zozula” śledził okręty NATO podczas manewrów Northern Wedding-78[9].
W marcu 1984 roku krążownik wziął udział w ćwiczeniach Atlantika-84, po czym 24 kwietnia 1984 roku został skierowany na kapitalny remont połączony z modernizacją w Kronsztadzie, podczas którego między innymi zainstalowano działka AK-630M i system łączności satelitarnej Szluz[d][9]. 9 października 1986 roku okręt został administracyjnie przeniesiony do Floty Bałtyckiej[1]. Dopiero w maju 1992 roku został przyjęty po remoncie i włączony w skład 12 Dywizji Krążowników Rakietowych Floty Bałtyckiej[9]. Wkrótce jednak po zakończeniu remontu z winy obsługi doszło na nim do uszkodzenia kotłów i okręt nie wychodził już w morze[9].
5 lipca 1994 roku „Admirał Zozula” został skreślony z listy okrętów, a 24 września tego roku opuszczono na nim banderę[10]. Ostatnim dowódcą był kmdr por. N. Michajłow[9]. 30 grudnia 1994 roku rozformowano załogę[9]. Okręt został następnie złomowany w Królewcu w stoczni Jantar[12]. Według innych źródeł, został sprzedany na złom 22 czerwca 1995 roku brytyjskiej firmie[10].
Okręt nosił numery burtowe: 581 (1967 rok), 297, 550, 569, 532, 093, 087, 052 (1990 rok)[9].
Uwagi edytuj
- ↑ a b Wejście do służby 8 października 1967 według Bierieżnoj 1995 ↓, s. 13 iApalkow 2010 ↓, s. 61, natomiastPawłow 1994 ↓, s. 73, Awierin 2007 ↓, s. 23 iRadziemski 2010 ↓, s. 19 podają 5 października 1967.
- ↑ W polskiej literaturze nazwa okrętu podawana bywa jako „Admirał Zozulja” (np. Radziemski 2010 ↓, s. 17), niezgodnie z zasadami transkrypcji.
- ↑ Tak podają Bierieżnoj 1995 ↓, s. 13, Apalkow 2010 ↓, s. 61 iRadziemski 2010 ↓, s. 17, natomiast wedługAwierin 2007 ↓, s. 25, od 1 grudnia 1969 roku znajdował się na Morzu Śródziemnym, lecz w kwietniu 1970 roku brał udział w manewrach Okiean i pełnił służbę bojową na północno-wschodnim Atlantyku, a ponownie odbył rejs na Morzu Śródziemnym od 3 do 17 lipca 1970 roku.
- ↑ Według mniej szczegółowych źródeł, był remontowany od 1988 roku (Apalkow 2010 ↓, s. 61).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Bierieżnoj 1995 ↓, s. 13.
- ↑ a b Pawłow 1994 ↓, s. 73.
- ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 61.
- ↑ a b c Radziemski 2010 ↓, s. 15–16.
- ↑ a b c Apalkow 2010 ↓, s. 60.
- ↑ a b c d Apalkow 2010 ↓, s. 57–58.
- ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 60–61.
- ↑ a b Awierin 2007 ↓, s. 24.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Awierin 2007 ↓, s. 25.
- ↑ a b c Radziemski 2010 ↓, s. 17–18.
- ↑ Władimir Zabłocki. Uniwiersalnyj projekt. SKR, BPK, BRK, EM i friegaty projektow 61, 61M, 61MP, 61ME. Czast′ II. „Morskaja Kollekcyja”. nr 1/2009 (122). s. 6. Moskwa. (ros.).
- ↑ Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli Rossii 1997–1998 g. Wyd. V. Jakuck: 1997, s. 140. (ros.).
Bibliografia edytuj
- Jurij Apalkow: Udarnyje korabli. Moskwa: Morkniga, 2010. ISBN 978-5-903080-40-3. (ros.).
- Andriej Awierin: Admirały i marszały. Korabli projektow 1134 i 1134A. Moskwa: Wojennaja Kniga, 2007. ISBN 978-5-902863-16-8. (ros.).
- Siergiej Bierieżnoj. Sowietskij WMF 1945-1995. Kriejsiera, bolszyje protiwołodocznyje korabli, esmincy. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 1/1995, 1995. (ros.).
- Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli SSSR i Rossii 1945 – 1995 g. Wyd. III. Jakuck: 1994. (ros.).
- Jan Radziemski. Kulawy lot Bierkuta. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11/2010. XV (107), listopad 2010. ISSN 1426-529X.