Akrobatka karliczka

Akrobatka karliczka
	Acrobates pygmaeus
	(G. Shaw, 1794)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	akrobatkowate
Rodzaj	akrobatka
Gatunek	akrobatka karliczka
Synonimy
	Didelphis pygmaea G. Shaw, 1794; Vuluccella pygmea: Bechstein, 1799; Opossum opossum Perry, 1810; Acrobates pulchellus W. Rothschild, 1892;
	Didelphis pygmaea G. Shaw, 1794; Vuluccella pygmea: Bechstein, 1799; Opossum opossum Perry, 1810; Acrobates pulchellus W. Rothschild, 1892;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Akrobatka karliczka^[6] (Acrobates pygmaeus) – gatunek ssaka z rodziny akrobatkowatych (Acrobatidae).

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1794 roku brytyjski zoolog George Shaw nadając mu nazwę Didelphis pygmaea^[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Nowa Holandia”^[1], tj. Sydney, Nowa Południowa Walia, Australia^[7]^[8]^[9]. Okaz typowy (lektotyp) to samiec o sygnaturze BMNH 83.3.17.1 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[10].

Gatunek monotypowy^[8].

Etymologia edytuj

Acrobates: gr. ακροβατoς akrobatos „idąc w górę”, od ακροβατεω akrobateō „wspinać się do góry”^[11].
pygmaeus: łac. pygmaeus „liliput”, od gr. πυγμαιος pugmaios „liliput, wielkości pięści”, od πυγμη pugmē „pięść”^[12].

Zasięg występowania edytuj

Akrobatka karliczka występuje w południowo-wschodniej Australii, od McPherson Range i Border w południowo-wschodnim Queensland, na południe do Wiktorii i południowo-wschodniej Australii Południowej; nieobecna w przybrzeżnych obszarach zlewiskowych Wielkich Gór Wododziałowych, przynajmniej na południe od rzeki Wallamba River i na zachód od Wielkich Gór Wododziałowych w Nowej Południowej Walii (ale prawdopodobnie występuje do granicy wzrostu drzew w Southern Tableland), oraz w śródlądowych zlewniach odwadniających dorzeczy Murray w Wiktorii^[13]^[8].

Wygląd edytuj

Długość ciała 5-7,7 cm, ogona 6-8,1 cm, masa 8-18,5 g^[13]^[14]. Wierzch ciała szarobrązowy, na spodzie ciała biała. Ogon ma dwa rzędy włosów, co nadaje mu wygląd pióra. Jest to przystosowanie do lotu ślizgowego. Błona lotna, rozpięta pomiędzy kończynami jest wąska i gruba. Umożliwia loty ślizgowe na odległość 20 metrów. Opuszki palców mają strukturę pozwalającą na utrzymywanie się na gładkiej powierzchni.

Środowisko życia edytuj

Lasy eukaliptusowe na wschodnim wybrzeżu, w głębi kontynentu również lasy twardolistne i inne obszary leśne.

Tryb życia edytuj

Gatunek ten jest aktywny nocą. Odżywia się nektarem, bogatymi w cukier sokami drzew oraz małymi owadami. Gniazda zbudowane z liści eukaliptusa umieszcza głównie w dziuplach drzew. Akrobatki są zwierzętami socjalnymi – w jednym gnieździe może znajdować się do 16 zwierząt, a do 40 – na jednym drzewie.

Status zagrożenia edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[5].

Hodowla edytuj

W 1999 roku okazy z Taronga Zoo w Sydney trafiły do Nowego Zoo w Poznaniu. Po wdrożeniu programu rozrodczego placówka doczekała się potomstwa, które z Poznania przekazywane było do innych europejskich ogrodów zoologicznych^[15].

Konotacje w kulturze edytuj

Do 1991 roku akrobatka karliczka widniała na rewersie australijskiej monety jednocentowej, do momentu, kiedy Australia zaprzestała bić monety o takim nominale^[16].

Uwagi edytuj

↑ Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Didelphis pygmaea G. Shaw, 1794.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b ^c G. Shaw: Zoology of New Holland. Cz. 1. London: J. Sowerby, 1794, s. 5. (ang.).
↑ J.M. Bechstein: Allgemeine Uebersicht der vierfüßigen Thiere: Mit Kupfertafeln. T. 1. Weimar: Verlag des Industrie-Comptoirs, 1799, s. 352 (przypis). (niem.).
↑ G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects: embellished with coloured plates, and corresponding descriptions: with extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. sygn. R1. (ang.).
↑ W. Rothschild. Descriptions of two new mammals from New Guinea. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1892, s. 546, 1892. (ang.).
↑ ^a ^b C.C. Dickman C.C., N.N. McKenzie N.N., P.P. Menkhorst P.P., Acrobates pygmaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-06-11] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Acrobates pygmaeus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-11].
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 90. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Acrobates pygmaeus (G. Shaw, 1794). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-06]. (ang.).
↑ O. Thomas. A selection of lectotypes of the typical Australian marsupials in the British Museum Collection. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 10 (55), s. 128, 1922. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 75, 1904. (ang.).
↑ pygmaeus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-06] (ang.).
↑ ^a ^b K. Aplin: Family Acrobatidae (Feather-tailed Gliders and Feather-tailed Possum). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 590. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 61. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Naomi Russo: Successful breeding of the world’s smallest gliders. australiangeographic.com.au, 2015-06-29. [dostęp 2024-01-08]. (ang.).
↑ One Cent. www.ramint.gov.au. [dostęp 2024-01-08]. (ang.).

[2] Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Didelphis pygmaea G. Shaw, 1794.

[Shaw-1] G. Shaw: Zoology of New Holland. Cz. 1. London: J. Sowerby, 1794, s. 5. (ang.).

[bech-3] J.M. Bechstein: Allgemeine Uebersicht der vierfüßigen Thiere: Mit Kupfertafeln. T. 1. Weimar: Verlag des Industrie-Comptoirs, 1799, s. 352 (przypis). (niem.).

[per-4] G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects: embellished with coloured plates, and corresponding descriptions: with extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. sygn. R1. (ang.).

[Rothschild-5] W. Rothschild. Descriptions of two new mammals from New Guinea. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1892, s. 546, 1892. (ang.).

[iucn-6] C.C. Dickman C.C., N.N. McKenzie N.N., P.P. Menkhorst P.P., Acrobates pygmaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-06-11] (ang.).

[Cichocki&inni-7] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Acrobates pygmaeus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-11].

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 90. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Acrobates pygmaeus (G. Shaw, 1794). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-06]. (ang.).

[tho-11] O. Thomas. A selection of lectotypes of the typical Australian marsupials in the British Museum Collection. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 10 (55), s. 128, 1922. (ang.).

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 75, 1904. (ang.).

[Jobling-13] pygmaeus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-06] (ang.).

[Aplin-14] K. Aplin: Family Acrobatidae (Feather-tailed Gliders and Feather-tailed Possum). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 590. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[amw-15] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 61. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[16] Naomi Russo: Successful breeding of the world’s smallest gliders. australiangeographic.com.au, 2015-06-29. [dostęp 2024-01-08]. (ang.).

[17] One Cent. www.ramint.gov.au. [dostęp 2024-01-08]. (ang.).

[6]

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]