Aleja Wolności w Żywcu
Aleja Wolności w Żywcu – aleja w Żywcu, w dzielnicy Śródmieście. Biegnie od wału przeciwpowodziowego w rejonie Jeziora Żywieckiego do placu Grunwaldzkiego. Na odcinku od ul. Kraszewskiego do placu Grunwaldzkiego aleja jest wyłączona z ruchu samochodowego.
| Śródmieście | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni oraz budynek dawnej Kasy Chorych | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1,2 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Żywca  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 49°41′23,9″N 19°11′39,6″E/49,689980 19,194325
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Na odcinku od skrzyżowania z aleją Legionów do połączenia z ul. Żeromskiego aleja ma status drogi powiatowej[1]. Na pozostałych odcinkach stanowi drogę gminną[2].
Historia edytuj
Otoczenie obecnej Alei Wolności na planie katastralnym miasta z 1884 r. stanowiło koryto Soły, szeroko rozlewające się pomiędzy wysepkami. W jej północnej części zlokalizowane były stodoły należące do mieszkańców Rudzy. Zostały one wyburzone podczas trwającej w latach 1900–1902 budowy gmachu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[3].
Nowa została wytyczona w 1904 r., otrzymując nazwę ulicy Sokolskiej. Rozpoczynała się ona od ulicy Nowy Świat (obecnie ul. Kraszewskiego) i biegła w kierunku Starego Żywca. Wzdłuż ulicy umieszczono skwery nazywane Plantami oraz okrągły plac, przy którym w latach 1927–1929 firma budowlana należąca do bielskiego architekta Karola Korna wystawiła gmach Kasy Chorych[3].
Planowano połączenie prawej strony placu z ulicą Bracką poprzez wytyczenie kolejnej drogi, jednak do realizacji tego planu nie doszło. Pozostałością po tej koncepcji są fasady domów położonych w głębi zabudowy placu, mających wychodzić na nową ulicę[3].
Aleja jedno z reprezentacyjnych miejsc miasta. Przy plantach odbywały festyny oraz pokazy sportowe, rozpoczynano też w tym miejscu pochody[3].
W 1910 r. otwarto połączenie ul. Sokolskiej z ul. Kościuszki w postaci alei obsadzonej kasztanami[3], u której wylotu 15 lipca 1910 roku wybudowano Pomnik Grunwaldzki, mający upamiętniać 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem[4].
Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej aleja została wyłożona kostką granitową i przemianowana na Parkweg. Wyburzono wtedy domy położone między aleją Legionów a ulicą Batorego, gdzie urządzono skwer. W 1945 roku zniszczony został budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, po zakończeniu wojny został odbudowany[3].
W 1963 r. przy placu obok budynku Kasy Chorych powstał Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni[5].
Najważniejsze obiekty edytuj
Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” edytuj
2 marca 1895 roku walne zgromadzenie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” zwróciło się z wnioskiem Rady Gminnej Żywca o wybudowanie dla niego sali. Rozpatrywanie wniosku zajęło kilka lat, jednak zaopiniowano go pozytywnie[6]. W latach 1900–1902 na miejscu dawnych stodół położonych w rejonie późniejszej ulicy Sokolskiej wybudowano siedzibę towarzystwa. Po drugiej stronie drogi powstało również boisko[3]. Towarzystwo gimnastyczne przerwało działalność wraz z rozpoczęciem się II wojny światowej[6]. Obecnie budynek mieści siedzibę Miejskiego Centrum Kultury[3].
Gmach Kasy Chorych edytuj
Powstał w latach 1927–1929 przy placu wytyczonym podczas budowy ulicy Sokolskiej w 1904 roku. Wybudowany został przez przedsiębiorstwo budowlane Karola Korna. Budynek zaprojektowano na planie litery E. Obecnie znajduje się w nim Wydział Geodezji i Wydział Kartografii Starostwa Powiatowego w Żywcu, wcześniej mieściła się tu siedziba Przychodni Rejonowej „Pod Pomnikiem”[3][7].
Pomnik Wdzięczności, Męczeństwa i Braterstwa Broni edytuj
Pomnik upamiętniający walkę żołnierzy Wojska Polskiego i Armii Czerwonej w czasie II wojny światowej położony jest na placu przed budynkiem dawnej Kasy Chorych. Został wybudowany w 1963 roku, jego autorem jest Antoni Biłka, artysta rzeźbiarz z Bielska-Białej. Umieszczono nad nazwy pól bitewnych: „Lenino 43”, „Janów” „Kutno”, „Narwik” „Oświęcim”, „Tarnów” oraz „Poległym za wolną i sprawiedliwą Polskę 1939–1945. Ziemia Żywiecka”. Na cokole znajdują się rzeźby postaci: polskiego żołnierza trzymającego w lewej ręce tarczę z orłem oraz żołnierza radzieckiego, trzymającego pepeszę[8]. Było to miejsce odbywania się uroczystości państwowych i manifestacji patriotycznych w okresie PRL. Na fali dekomunizacji w latach 90. XX wieku postulowano o wyburzenie pomnika, jednak z powodu gniazdowania bocianów na jego szczycie, do rozbiórki monumentu nie doszło[9]. W 2017 roku wymowa pomnika została zmieniona poprzez zamontowanie na jego cokole tablicy z napisem: Poległym za wolną i sprawiedliwą Polskę w latach 1939–1945. Cześć ich pamięci[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Powiatowy Zarząd Dróg w Żywcu – Wykaz dróg
- ↑ BIP – Urząd Miejski w Żywcu – Wykaz ulic położonych w ciągach dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych na terenie miasta Żywca
- ↑ a b c d e f g h i ŻYWIEC.info – Aleja Wolności. Historia ulicy.. [dostęp 2017-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)].
- ↑ Portal Turystyczny Województwa Śląskiego – Pomnik Grunwaldzki w Żywcu
- ↑ naszemiasto.pl Żywiec – Pomnik politycznie niesłuszny?
- ↑ a b Danuta Stysło – Z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Żywcu w latach 1893-1914, [w: Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 5, s. 31-36, 2003]
- ↑ Powiat Żywiecki – Wydziały Starostwa
- ↑ Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich w Katowicach – Polanka. [dostęp 2017-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-20)].
- ↑ ŻYWIEC.info – Pomnik z bocianami do poprawki
- ↑ ŻYWIEC.info – Pomnik Wolności ma nową tablicę. [dostęp 2017-09-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-20)].