Aleksandria

miasto w Egipcie

Aleksandria (arab. ‏الإسكندرية‎, Al-Iskandarijja; łac. Alexandria; stgr. Ἀλεξάνδρεια, Aleksandreia; kopt. ⲣⲁⲕⲟϯ, Rakodī[2]) – drugie co do wielkości miasto w Egipcie (z liczbą 4,11 mln mieszkańców w 2006) i aglomeracja z liczbą 4,48 mln mieszkańców w 2008, co stawia ją na szóstym miejscu wśród wszystkich aglomeracji Afryki. Leży nad brzegiem Morza Śródziemnego, jest największym portem Egiptu, siedzibą władz muhafazy aleksandryjskiej, ważnym ośrodkiem przemysłowym, handlowym i naukowym oraz kulturalną stolicą kraju.

Aleksandria
‏الإسكندرية‎
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Egipt

Muhafaza

Aleksandria

Gubernator

Adel Labib

Powierzchnia

2679 km²

Wysokość

5[1] m n.p.m.

Populacja (2013)
• liczba ludności
• gęstość


4 546 231
1700 os./km²

Nr kierunkowy

889

Kod pocztowy

21500

Położenie na mapie Egiptu
Mapa konturowa Egiptu, blisko górnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Aleksandria”
Ziemia31°12′N 29°55′E/31,200000 29,916667
Strona internetowa
Nowy gmach Biblioteki Aleksandryjskiej

Historia edytuj

Zgodnie z tradycją i opisami historyków starożytnych miasto założył Aleksander Macedoński 7 kwietnia 332 roku p.n.e.[3] według projektu Dejnocharesa, architekta znanego z przebudowy Efezu. Według opublikowanego w „New Scientist” artykułu autorstwa Alaina Verona i współpracowników z Uniwersytetu Paula Cézanne’a w Aix-en-Provence, miasto (pod nazwą Rhakotis) istniało w tym miejscu już od 2686 roku p.n.e., a Aleksander doprowadził jedynie do rozbudowy miasta i nazwał je swoim imieniem, co nie umniejsza zasług władcy Macedonii dla rozwoju tego miasta jako ośrodka handlu i kultury promieniującego na cały obszar basenu Morza Śródziemnego.

W starożytności i w średniowieczu ośrodek życia kulturalnego i wielki port Morza Śródziemnego. Za rządów Ptolemeuszów był stolicą Egiptu (ustanowiona przez Ptolemeusza I Sotera). Miasto zostało przebudowane na planie siatki hippodamejskiej[4]. Na zachód od murów miejskich zlokalizowane zostały nekropolie i ogrody. We wschodniej części znajdowała się dzielnica egipska, która zachowała wcześniejszą nazwę miasta – Rhakotis, granicząca z dzielnicą królewską (grecką) stanowiącą serce metropolii. Położona w pobliżu miasta wyspa Faros połączona była z miastem groblą, zwaną Heptastadionem rozdzielającą dwa porty – Wielki Port i Eunostos. W I wieku liczba mieszkańców płci męskiej w Aleksandrii wynosiła 180 tysięcy[4].

Za czasów rzymskich była siedzibą władz prowincji. Pod koniec starożytności jeden z czterech największych ośrodków chrześcijaństwa w basenie Morza Śródziemnego (pozostałe to Antiochia Syryjska, Konstantynopol i Rzym). Starożytni mówiąc o mieście stosowali zwrot Aleksandria przy Egipcie, a nie Aleksandria w Egipcie, bowiem pod względem prawno-administracyjnym nie stanowiła ona części Egiptu[5].

Aleksandria była stolicą Egiptu przez blisko tysiąc lat, tj. do 641 naszej ery, kiedy to kraj został podbity przez muzułmanów. W późniejszych wiekach, po przeniesieniu stolicy do Kairu, stopniowo traciła na znaczeniu. Swą pozycję ponownie odzyskała w czasach nowożytnych.

W Aleksandrii powstała grecka Septuaginta, pierwsze tłumaczenie Starego Testamentu dokonane przez Żydów aleksandryjskich. O Aleksandrii i jej mieszkańcach można znaleźć wzmianki w Biblii. Aleksandryjczycy, czyli Żydzi z Aleksandrii, znajdowali się wśród tych, którzy toczyli spór ze świętym Szczepanem przed jego rozprawą. Aleksandria była rodzinnym miastem Apollosa. Z miasta pochodziły również dwa statki, którymi św. Paweł z Tarsu podróżował jako więzień do Rzymu (Dz 6:9; 18:24; 27:6; 28:11).

Aleksandria dzisiaj edytuj

Podział administracyjny edytuj

 
Aleksandria nocą

Współczesna Aleksandria dzieli się na 6 okręgów administracyjnych:

  • Montaza: 1 190 287 mieszkańców
  • Sharak (Wschodnia Aleksandria): 985 786 mieszkańców
  • Wassat (Aleksandria Centralna): 520 450 mieszkańców
  • Amriya: 845 845 mieszkańców
  • Agamy (Zachodnia Aleksandria): 386 374 mieszkańców
  • Gumrok: 145 558 mieszkańców

W skład aglomeracji miejskiej Aleksandrii wchodzą również dwa miasta:

  • Borg al-Arab: 186,9 tys. mieszkańców
  • New Borg al-Arab: 7,6 tys. mieszkańców

Dzielnice miasta edytuj

 
Fragment miasta od strony Nowej Biblioteki Aleksandryjskiej
 
Mężczyźni smażący i sprzedający pączki na wybrzeżu Morza Śródziemnego w Aleksandrii
  • Agami
  • Aleksandria – Port Wschodni
  • Aleksandria – Port Zachodni
  • Amreya
  • Anfoushi
  • Assafra
  • Attarine
  • Azarita (Mazarita, oryginalnie Lazarette)
  • Bab Sidra
  • Bahari
  • Bachus
  • Bulkeley (Bokla)
  • Burg el-Arab
  • Cleopatra
  • Dekheila
  • Śródmieście
  • Fleming
  • Gabbari (Qabbari)
  • Gianaclis
  • Glym (skrót od Glymenopoulos)
  • Gumrok
  • Hadara
  • Ibrahimeya
  • Kabbary (Qabbary)
  • King Mariout
  • Kafr Abdu
  • Karmous (Karmouz)
  • Kom el-Dik (Kom el-Dekka)
  • Labban
  • Laurent
  • Maamoura Beach
  • Maamoura
  • Mafrouza
  • Mandara
  • Manshiyya
  • Mex
  • Miami
  • Montaza
  • Muharram Bey
  • Mustafa Kamel
  • Ramleh (el-Raml)
  • Ras el-Tin
  • Rushdy
  • Saba Pasha
  • San Stefano
  • Shatby
  • Schutz
  • Sidi Bishr
  • Sidi Gaber
  • Smouha
  • Sporting
  • Stanley
  • Syouf
  • Tharwat
  • Victoria
  • Wardeyan
  • Zizinia

Place edytuj

  • Orabiego, w śródmieściu
  • Mansheya, w dzielnicy Mansheya
  • Saad Zaghlul, w śródmieściu
  • Tahrir (poprzednio Muhammada Alego, oryginalnie Place des Consuls), w śródmieściu
  • Ahmeda Zewailego, w pobliżu Wabour El Mayah

Mosty edytuj

  • Stanleya
  • Beja Muharrama

Pałace edytuj

  • Montaza
  • Ras el-Tin
  • Pałac prezydencki w dzielnicy Maamoura

Szkoły, uczelnie, instytuty naukowe edytuj

  • Sacred Heart Girls’ School (SHS) – w dzielnicy Roushdy
  • Abbas Helmy High School
  • Alexandria Institute of Technology (AIT)
  • Alexandria Language School (ALS)
  • Alexandria University
  • Arab Academy for Science and Technology and Maritime Transport
  • High Institute For Computers & Information Systems – HICIS Abo Qir
  • Al-Madina al-Monawara High School
  • Al-Ramml High School
  • British School of Alexandria
  • Collège de la Mère de Dieu
  • Collège Saint Marc
  • Deutsche Schule der Borromärinnen (DSB)
  • Don Bosco
  • Ecole Champollion
  • Ecole Gérard
  • Ecole Saint Gabriel
  • Ecole Saint-Vincent de Paul
  • Ecole Sainte Catherine
  • Egyptian American School
  • Egypt Modern School
  • El Nasr Boys’ School
  • El Nasr Girls’ College
  • Gamal Abdel Naser High School
  • Institution Sainte Jeanne-Antide
  • Janaklees National School (JNS)
  • Lycée La Liberté (Lycée Al-Horreya)
  • Mubarak Technologichal School (MTS)
  • Modern American School
  • Riada Language School (RLS)
  • Schutz American School
  • Sidi Gaber Language School {SLS}
  • Taymour English School (TES)
  • Université Senghor
  • Victoria College
  • Zahran Language School (ZLS)

Biblioteki edytuj

 
Nowoczesna Biblioteka Aleksandryjska

Biblioteka Aleksandryjska była kiedyś największą biblioteką świata. Została przypuszczalnie założona w III wieku p.n.e. za panowania króla Ptolemeusza II. Pierwszym obiektem była Świątynia Muz, czyli Museion (gr. Μουσείον). skąd wywodzi się dzisiejsze muzeum.

Biblioteka w swych długich dziejach kilkakrotnie padała ofiarą pożaru, a odtworzenie spalonych manuskryptów było kosztowne, czasami niemożliwe. Do dnia dzisiejszego stopień zniszczeń dokonanych przez kolejnych podpalaczy jest sprawą kontrowersyjną. Nowoczesna Bibliotheca Alexandrina podjęła działalność w 2003 niemal w tym samym miejscu.

Muzea edytuj

  • Alexandria Aquarium
  • Graeco-Roman Museum
  • Royal Jewelry Museum
  • Museum of Fine Arts
  • Cavafy Museum

Zoo, ogrody i parki edytuj

  • Królewskie Ogrody Montaza
  • Park Antoniades
  • Ogrody Shallalat
  • Zoo Aleksandryjskie
  • Green Plaza
  • Fantasy Land
  • Plaża Maamoura Beach
  • Marina

Katakumby edytuj

  • Katakumby Kom al-Shuqafa

Kościoły edytuj

 
Koptyjska katedra św. Marka
  • Aleksandra Newskiego (rosyjski prawosławny)
  • Św. Anargyri (grecki prawosławny)
  • Wniebowzięcia (grecki prawosławny)
  • Św. Antoniego (grecki prawosławny)
  • Archaniołów Gabriela i Michała (grecki prawosławny)
  • Św. Katarzyny (grecki prawosławny)
  • Św. Katarzyny (katolicki)
  • Św. Cyryla z Aleksandrii (koptyjski prawosławny)
  • Katedra Dormition, w dzielnicy Mansheya (greckokatolicki)
  • Dormition (grecki prawosławny)
  • Proroka Eliasza (grecki prawosławny)
  • Św. Jerzego w dzielnicy Sporting (koptyjski prawosławny)
  • Św. Jerzego (grecki prawosławny)
  • Niepokalanego Poczęcia w dzielnicy Ibrahemeya (greckokatolicki)
  • Kościół jezuicki w dzielnicy Cleopatra (katolicki)
  • Św. Józefa w dzielnicy Fleming (greckokatolicki)
  • Józefa z Arymatei (grecki prawosławny)
  • Katedra św. Marka (koptyjski)
  • Św. Marka w dzielnicy Shatby (katolicki, koptyjskokatolicki i koptyjski)
  • Kaplica św. Marka i Nektariosa w dzielnicy Ramleh (grecki prawosławny)
  • Św. Marka i Piotra z Aleksandrii (koptyjski prawosławny)
  • NMP w dzielnicy Assafra (koptyjski prawosławny)
  • NMP w dzielnicy Gianaclis (koptyjski prawosławny)
  • Św. Miny w dzielnicy Fleming (koptyjski prawosławny)
  • Św. Miny w dzielnicy Mandara (koptyjski prawosławny)
  • Św. Mikołaja (grecki prawosławny)
  • Św. Paraskewii (grecki prawosławny)
  • Św. Sawy w dzielnicy Ramleh (grecki prawosławny)
  • Św. Tekli Haymanot (koptyjski prawosławny)
  • Kaplica św. Teodora (grecki prawosławny)
  • Katedra Zwiastowania (grecki prawosławny)

Meczety edytuj

 
Meczet Qaed Ibrahim
  • Ali ibn Abi Talib
  • Bilal ibn Ribah
  • El-Gamee el-Bahari
  • Hatem
  • Hoda el-Islam
  • Abu el-Abbas el-Mursi
  • El-Mowasah w dzielnicy Hadara
  • Sharq el-Madina w dzielnicy Miami
  • El-Shohadaa w dzielnicy Mostafa Kamel
  • Qaed Ibrahim
  • Yehia w dzielnicy Zizinya
  • Sidi Beshr w dzielnicy Sidi Beshr
  • Sidi Gaber w dzielnicy Sidi Gaber
  • Asr El Islam w dzielnicy Sidi Gaber
  • El Qabany w dzielnicy Fleming
  • Abo El Nor w dzielnicy Bakos
  • El Manara w dzielnicy Shaby
  • Ansar El Haq w dzielnicy Sidi Beshr
  • EL Sayda Amna w dzielnicy Sidi Gaber
  • El Sadaka w dzielnicy Sidi Beshr
  • Tag EL Ser w dzielnicy Victoria
  • EL Fath w dzielnicy Semouha

Synagogi edytuj

  • Eliyahu Hanavi

Klimat edytuj

Średnia temperatura i opady dla Aleksandrii
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 18,4 19,3 20,9 24,0 26,6 28,6 29,7 30,4 29,6 27,6 24,1 20,1 24,9
Średnie dobowe temperatury [°C] 13,4 13,9 15,7 18,5 21,2 24,3 25,9 26,3 25,1 22,0 18,7 14,9 20,3
Średnie temperatury w nocy [°C] 9,1 9,3 10,8 13,4 16,6 20,3 22,8 23,1 21,3 17,8 14,3 10,6 15,5
Opady [mm] 52,8 29,2 14,3 3,6 1,3 0,0 0,0 0,1 0,8 9,4 31,7 52,7 195,9
Średnia liczba dni z opadami 11,0 8,9 6,0 1,9 1,0 0,0 0,0 0,0 0,2 2,9 5,4 9,5 46,9
Wilgotność [%] 69 67 67 65 66 68 71 71 67 68 68 68 68
Średnie usłonecznienie [h] 192 218 248 273 316 354 363 344 297 282 225 195 3307
Źródło: Światowa Organizacja Meteorologiczna[6], climate-charts.com[7]
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[8]
Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rok
18,3 17,3 17,4 18,3 20,7 24,0 26,5 27,6 27,2 25,5 22,5 20,2 22,1

Znani mieszkańcy edytuj

Znakomitości starożytnej Aleksandrii edytuj

Biskupi i patriarchowie Aleksandrii edytuj

Informacje ogólne edytuj

Obecnie drugi co do wielkości ośrodek miejski Egiptu.

  • Ludność: 4,48 mln mieszkańców
  • Odległość od Kairu: 225 km na północny zachód
  • Siedziba polskiego konsulatu honorowego.

Gospodarka edytuj

  • Główny port morski
  • Duży międzynarodowy port lotniczy
  • Przemysł: maszynowy, metalowy, stoczniowy i petrochemiczny
  • Handel
  • Uniwersytet
  • Turystyka (kąpielisko nad Morzem Śródziemnym)

Zabytki oraz interesujące miejsca edytuj

Badania edytuj

Badania w Aleksandrii prowadził m.in. polski archeolog, prof. Kazimierz Michałowski. Kontynuuje je doktor Grzegorz Majcherek z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (polsko-egipska misja rekonstrukcyjna i archeologiczna na Kom el-Dikka w Aleksandrii). Misja ta odkopała m.in. pozostałości starożytnej akademii z czasów grecko-rzymskich. Odkryto 20 sal wykładowych o podobnej wielkości, które łącznie mogły pomieścić nawet 5000 uczniów.

Opis miasta w starożytności edytuj

 
Kolumna Pompejusza

Aleksandria rozciągała się na mierzei oddzielającej Morze Śródziemne od jeziora Mareotis (obecnie Buhajrat Marjut), zbiornika zasilanego przez odnogi delty Nilu, którymi transportowane były do Wielkiego Portu aleksandryjskiego towary (głównie zboże) produkowane w Egipcie. Tamtędy też doprowadzano do miasta wodę pitną.

Miasto miało kształt chlamidy i rozciągało się na długości 30 stadiów (około 5,5 km), przy czym szerokość zabudowy między morzem a jeziorem sięgała 8 stadiów (około 1,5 km). Główna ulica miasta – szerokości 1 pletra (około 30 m) „Droga Kanopijska” – przemierzała Aleksandrię wzdłuż od Nekropolis na zachodzie aż po Bramę Kanopijską przed leżącym już za murami przedmieściem Eleusis. Wszystkie ulice przecinały się pod kątem prostym.

Wśród budowli wymieniano przede wszystkim Museion obejmujący sale teatralne, pracownie uczonych, jadłodajnię, zoo, oraz wielką bibliotekę założoną przez Ptolemeusza Sotera. Dyrektorem Museionu był kapłan mianowany przez królów, a w czasach rzymskich przez cesarzy. Najpiękniejszą budowlą miasta był Gimnazjon z portykiem długości stadionu (ok. 180 m). Obok znajdował się Paneion, czyli Belweder, ze świątynią Pana. Z jego szczytu rozciągał się widok na całe miasto.

Nad brzegiem morza rozciągała się dzielnica Basileia, gdzie mieściły się pałace (np. Pałac Lochias) i inne budowle wznoszone przez władców. Znajdował się tam także niewielki i zamknięty port królewski. W skład budowli królewskich wchodziła też Soma, nekropola królewska, gdzie znajdować się miał także grobowiec Aleksandra.

U wejścia do Wielkiego Portu znajdowała się wyspa Faros ze słynną i uznawaną za jeden z siedmiu cudów świata latarnią morską, a naprzeciwko portu królewskiego niewielka wysepka Antyrodos. Na łuku nadbrzeży portowych (Emporion) przed wielką groblą łączącą ląd stały z Faros, a zwaną Heptastadionem, znajdował się teatr, a obok niego Poseidonion. Po zachodniej stronie Heptastadionu rozciągały się port Eunostos i niewielki sztuczny port Kibotos, gdzie znajdowały się arsenały miejskie.

Za Kibotos przecinał miasto kanał żeglowny łączący port z Jeziorem Mareotis, a za nim rozciągała się dzielnica Nekropolis z licznymi ogrodami, grobowcami i miejscami mumifikacji zwłok. Nad kanałem od strony miasta wznosił się Serapeion, najsłynniejsza świątynia aleksandryjska poświęcona Serapisowi, patronowi miasta. Na wschodzie, za murami, rozciągała się, ufundowana przez cesarza Augusta dzielnica Nikopolis z amfiteatrem i stadionem.

Około 200 p.n.e. Aleksandrię zamieszkiwało 500 tys. osób.

Miasta partnerskie edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Bjorn Roach: Engineering Response to Global Sea Level Rise, Case Study: Port of Alexandria. [w:] Climate Change and its Impacts on the Built Environment in the Coastal Zone [on-line]. nemo.seaports2100.org, czerwiec 2009. [dostęp 2015-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)]. (ang.).
  2. Michael Haag: Alexandria: City of Memory. Yale University Press, 2004. ISBN 978-0-300-10415-8.
  3. a b Ojcowie Kościoła: Atanazy. W: Giuseppe Staffa: Zbrodnie Kościoła. Złoczyńczy ze znakiem krzyża. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal sp. z.o.o., 2014, s. 14.
  4. a b John Julius Norwich: Najwspanialsze miasta w dziejach świata. Wyd. I. Olszanica: Wydawnictwo Bosz, 2009, s. 50. ISBN 978-83-7576-072-9.
  5. Aleksandria przy Egipcie. Szkic do portretu miasta. W: Ewa Wipszycka: O starożytności polemicznie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2000, s. 69.
  6. Alexandria – World Weather Information Service.
  7. AlexandriaNouzha, Egypt [online], Climate-Charts.com [dostęp 2018-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-22] (ang.).
  8. Alexandria average sea temperature – seatemperature.org.

Bibliografia edytuj

  • Strabon, Geografia, XVII, 12, 7-10, Paris, Nil Editions 1997
  • Peter Green, Aleksander Wielki, Warszawa 1978
  • N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, Warszawa 1973
  • Historia świata śródziemnomorskiego, Bartolomé Bennassar i inni, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 2003, ISBN 83-04-04647-4, OCLC 749197888.

Linki zewnętrzne edytuj