Alfabet Mołodcowa

Alfabet Mołodcowa – zmodyfikowana cyrylica używana do zapisu języka komi w latach 1918–1930 oraz 1936–1938. Używany był zarówno dla literackiego języka komi-permiackiego, jak i komi-zyriańskiego. Nazwany został od jego twórcy, komiackiego językoznawcy Wasilija Aleksandrowicza Mołodcowa.

Wygląd Alfabetu Mołodcowa

Zasady zapisu głosek

Alfabet Mołodcowa używa liter cyrylicy, ale przypisuje im dźwięki inne, niż w alfabecie rosyjskim. Podczas gdy wartość fonetyczną rosyjskich spółgłosek zwykle można ustalić jedynie po uwzględnieniu stojących po nich samogłosek (lub znaku miękkiego i znaku twardego), alfabet Mołodcowa jest fonemiczny (tzn. jednej głosce odpowiada jedna litera; jednocześnie nie sygnalizuje on np. upodobnień pod względem dźwięczności, dlatego nie można nazwać go fonetycznym). W odróżnieniu od współczesnego alfabetu komi nie używa też dwuznaków.

Mołodcow wprowadził nowe litery dla głosek nieobecnych w języku rosyjskim. Dla liter oznaczających afrykaty charakterystyczny był odpadający ogonek (np. җ, ԇ), dla głosek palatalnych – ogonek skierowany ku górze (ԏ, ԅ). Wskutek tej zasady jedna z liter przejętych z alfabetu rosyjskiego (щ) ma inną wartość fonetyczną, niż w rosyjskim. W niektórych przypadkach (ԁ, ј) wprowadził nowe litery, mimo iż dane głoski miały już przypisane własne litery w alfabecie rosyjskim. (Do ostatniej grupy nie można zaliczyć litery i, ponieważ była natenczas używana w alfabecie rosyjskim.)

Kolejność liter w alfabecie

А/а Б/б В/в Г/г Ԁ/ԁ Ԃ/ԃ Е/е Ж/ж Җ/җ З/з Ԅ/ԅ Ԇ/ԇ I/i Ј/ј К/к Л/л Ԉ/ԉ М/м Н/н Ԋ/ԋ О/о Ö/ö П/п Р/р С/с Ԍ/ԍ Т/т Ԏ/ԏ У/у Ч/ч Ш/ш Щ/щ Ы/ы

Wartość fonetyczna liter

Alfabet Mołodcowa	Zapis w obecnej ortografii komi	Polski odpowiednik	IPA
А/а	А/а	a	[ɑ]
Б/б	Б/б	b	[b]
В/в	В/в	w	[v]
Г/г	Г/г	g	[ɡ]
Ԁ/ԁ	Д/д	d	[d]
Ԃ/ԃ	Д/д + ь (lub е, ё, и, ю, я)	(d) w słowach diva, Diana	[ɟ]
Е/е	Э/э (Е/е)	(e) w słowie dzień	[e]
Ж/ж	Ж/ж	ż	[ʒ]
Җ/җ	Дж/дж	dż	[ʤ]
З/з	З/з	z	[z]
Ԅ/ԅ	З/з + ь (lub е, ё, и, ю, я)	ź	[ʑ]
Ԇ/ԇ	Дз/дз	dź	[ʥ]
I/i	I/i (lub И/и)	i	[i]
Ј/ј	Й/й (lub Е/е, Ё/ё, Ю/ю, Я/я)	j	[j]
К/к	К/к	k	[k]
Л/л	Л/л	kresowe (ł)	[ɫ]
Ԉ/ԉ	Л/л + ь (lub е, ё, и, ю, я)	(l) w słowach list, linia	[ʎ]
М/м	М/м	m	[m]
Н/н	Н/н	n	[n]
Ԋ/ԋ	Н/н + ь (lub е, ё, и, ю, я)	ń	[ɲ]
О/о	О/о	(o) w słowie przedwiośnie	[o]
Ö/ö	Ö/ö	(szwa)	[ə]
П/п	П/п	p	[p]
Р/р	Р/р	r	[r]
С/с	С/с	s	[s]
Ԍ/ԍ	С/с + ь (lub е, ё, и, ю, я)	ś	[ɕ]
Т/т	Т/т	t	[t]
Ԏ/ԏ	Т/т + ь (lub е, ё, и, ю, я)	(t) w słowach tir, tiul	[c]
У/у	У/у	u	[u]
Ч/ч	Ч/ч	ć	[ʨ]
Ш/ш	Ш/ш	sz	[ʃ]
Щ/щ	Тш/тш	cz	[ʧ]
Ы/ы	Ы/ы	y	[ɨ]

Bibliografia

• Молодцовский альфавит. W: Коми язык. Энциклопедия. Федюнёва, Г. В. отв. ред. Издательство ДИК, Москва, 1998.