Ali Këlcyra
Ali Këlcyra vel Ali Klissura (ur. 28 maja 1891 w Këlcyrë zm. 24 września 1963 w Rzymie) – albański polityk i prawnik, działacz organizacji Balli Kombëtar.
 Ali Këlcyra (1942) | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 maja 1891 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 września 1963 |
| Przynależność polityczna | |
Życiorys edytuj
W 1919 roku uzyskał doktorat z prawa na Uniwersytecie Rzymskim[1].
W 1920 roku wziął udział w Kongresie w Lushnji i dołączył do albańskich sił zbrojnych, gdzie walczył przeciwko włoskim siłom w bitwie o Wlorę[2][1]. Deklarował się jako zwolennik Fana Nolego i zagorzale krytykował politykę Ahmeda Zogu[3][1][4].
Gdy w grudniu 1924 Fan Noli został pozbawiony funkcji premiera Albanii, Ali Këlcyra wyemigrował do Paryża[3][1][5]. Następnego roku wziął udział w Bukareszcie w spotkaniu Albańczyków przeciwnych władzy Zoga, następnie był jednym z zarządców organizacji Bashkimi Kombëtar, która pracowała nad zbrojnym buntem przeciwko albańskiej władzy[6][5][7]. Został zaocznie skazany na karę śmierci[8][9], jednak w 1935 zezwolono mu na powrót do Albanii[10].
We wrześniu 1935 roku był aresztowany za związek z antyrządowym buntem w Fierze, chociaż nie miał z nim żadnego powiązania[10]. Dzięki wstawiennictwu swojego brata, został zwolniony z więzienia i uzyskał zgodę na opuszczenie Albanii[10].
W 1938 roku został głównym przewodniczącym organizacji Bashkimi Kombëtar, którą kierował z francuskiej miejscowości Grenoble; organizacja była wspierana przez włoskie władze[11][9]. Këlcyra uważał, że interwencja Włoch jest potrzebna do obalenia władzy Zoga oraz pomoc w rozwoju społeczno-gospodarczym Albanii za osadzenie króla Włoch Wiktora Emanuela III na albańskim tronie[11][9]. Ponieważ Włochy zdegradowały Albanię do statusu protektoratu, Këlcyra będąc niezadowolony z włoskiej polityki wobec Albanii, wstąpił do Balli Kombëtar[12][1][13].
Według komunistycznej historiografii, 15 marca 1943 roku Këlcyra podpisał w Tiranie tajne porozumienie z włoskim generałem porucznikiem Renzo Dalmazzo, na mocy którego postanowiono, że balliści nie będą atakować włoskich wojsk[14]. Mimo to już pod koniec marca tego roku doszło w okolicach Korczy do zaciekłych walk między ballistami a wojskami włoskimi[15].
Ze względu na postępy komunistycznych partyzantów, 21 września 1944 roku wziął udział w spotkaniu antykomunistycznych polityków, na którym planowano utworzenie narodowego rządu kierowanego przez Midhata Frashëriego[16]. Nie udało się to, więc Ali Këlcyra wraz z Midhatem Frashërim, Hasanem Dostim i Vasilem Andonim opuścili w następnym miesiącu Albanię i wyruszyli ze Szkodry statkiem rybackim do kontolowanego przez Aliantow włoskiego miasta Brindisi[17][1]. Këlcyra został uznany przez brytyjskie władze za kolaboranta, za co wraz z Frashërim zostali internowani w Barletcie; zostali uwolnieni 6 września 1945 roku dzięki wstawiennictwu brytyjskich dyplomatów[18][19][20].
Od grudnia 1945 komunistyczna albańska prasa bezpośrednio oskarżała Këlcyrę o przygotowania do włoskiej inwazji na Albanię[21].
Po II wojnie światowej pełnił funkcję sekretarza albańskiej emigracyjnej organizacji Bashkimi Kombëtar[22]. Osiadł w Rzymie, gdzie pracował jako publicysta i był współpracownikiem albańskojęzycznego programu Radia Wolna Europa[23]. W 1953 roku został zarządzającym tej rozgłośni[23].
Zmarł 24 września 1963 w Rzymie, jego prochy znajdują się na cmentarzu znajdującego się obok piramidy Cestiusza[24].
Życie prywatne edytuj
Był szwagrem Eqrema Vlory[25].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Elsie 2013 ↓, s. 234.
- ↑ Elsie 2010 ↓, s. 227.
- ↑ a b Elsie 2010 ↓, s. 227-228.
- ↑ Austin 2012 ↓, s. 40.
- ↑ a b Pearson 2004 ↓, s. 236.
- ↑ Pearson 2004 ↓, s. 256.
- ↑ Pearson 2004 ↓, s. 322-323.
- ↑ Pearson 2004 ↓, s. 278.
- ↑ a b c Elsie 2010 ↓, s. 234.
- ↑ a b c Pearson 2004 ↓, s. 373.
- ↑ a b Pearson 2004 ↓, s. 412-413.
- ↑ Pearson 2005 ↓, s. 210.
- ↑ Vickers 2014 ↓, s. 141-142.
- ↑ Pollo & Puto 1981 ↓, s. 234.
- ↑ Elsie 2013 ↓, s. 242.
- ↑ Pearson 2005 ↓, s. 389.
- ↑ Pearson 2005 ↓, s. 400.
- ↑ Pearson 2005 ↓, s. 466.
- ↑ Elsie 2013 ↓, s. 234-235.
- ↑ Fevziu 2016 ↓, s. 100.
- ↑ Pearson 2005 ↓, s. 492.
- ↑ Ben Andoni: Qazim Mulleti - Antizogisti që u shërbeu fashistëve. revistajava.al, 2012. [dostęp 2014-01-01]. (alb.).
- ↑ a b Elsie 2013 ↓, s. 235.
- ↑ Fevziu 2016 ↓, s. 27.
- ↑ Fevziu 2016 ↓, s. 269.
Bibliografia edytuj
- Stefanaq Pollo, Arben Puto, The history of Albania from its origins to the present day, 1981, ISBN 0-7100-0365-X.
- Owen Pearson, Albania and King Zog: Independence, republic and monarchy 1908–1939, 2004, ISBN 1-84511-013-7.
- Owen Pearson, Albania in occupation and war: From fascism to communism, 2005, ISBN 1-84511-014-5.
- Robert Elsie, Historical dictionary of Albania, 2010, ISBN 978-0-8108-6188-6.
- Robert C. Austin, Founding a Balkan state: Albania’s experiment with democracy, 1920–1925, 2012, ISBN 978-1-4426-4435-9.
- Robert Elsie, A biographical dictionary of Albanian history, 2013, ISBN 978-1-78076-431-3.
- Miranda Vickers, The Albanians: A modern history, 2014.
- Blendi Fevziu, Enver Hoxha: The iron fist of Albania, 2016, ISBN 978-1-78453-485-1.