Wikipedia

Altannik złotokryzy

Altannik złotokryzy[3] (Sericulus aureus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny altanników (Ptilonorhynchidae). Występuje w północno-zachodniej i północnej części Nowej Gwinei. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Altannik złotokryzy
Sericulus aureus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Samce i samica na ilustracji Johna Goulda
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

altanniki

Rodzaj

Sericulus

Gatunek

altannik złotokryzy

Synonimy
  • Coracias aurea Linnaeus, 1758
  • Sericulus aureus aureus (Linnaeus, 1758)[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Karol Linneusz w 10. edycji dzieła Systema Naturae w roku 1758. Umieścił go w rodzaju Coracias, w rodzinie krasek (Coraciidae), nadając mu nazwę Coracias aurea. Jako miejsce typowe autor błędnie wskazał Azję[4]. George Shaw w dziele General Zoology zaklasyfikował altannika złotokryzego jako gatunek cudowronki, nie nadając mu jednak nazwy naukowej; niektórzy autorzy przypisywali go do rodzaju Oriolus[5]. Obecnie według IOC gatunek należy do rodzaju Sericulus, jednak William Swainson, opisując ten rodzaj w 1825 roku, wymienił jedynie altannika królewskiego (S. chrysocephalus). Mimo tego zaznaczył, że sądząc po poprzednich opisach altannik złotokryzy (wymieniony jako Paradisea aurea) jest blisko spokrewniony z rodzajem Sericulus[6]. W rodzaju tym po raz pierwszy gatunek umieścił Charles Lucien Bonaparte w roku 1850, w dziele Conspectus generum avium[7].

Według IOC jest to gatunek monotypowy[8]. W roku 2008 z altannika złotokryzego wyodrębniony został altannik ognisty (S. ardens)[9][10]. W wydawanej od 1934 do 1987 roku liście Check-list of birds of the world traktowany był on jeszcze jako podgatunek[11].

Nazwa rodzajowa Sericulus pochodzi od greckiego słowa sērikos i oznacza „jedwabisty”. Nazwa gatunkowa aureus pochodzi od łacińskiego słowa aurum i oznacza „złoty”[12]. Ludzie żyjący w górach Arfak nazywają ten gatunek komeida[13]; inne lokalne nazwy to da doo, kimied oraz komicha[14].

Morfologia edytuj

Długość ciała wynosi 24–25 cm[14], w tym dzioba 29–32 mm oraz sterówek 81–92 mm. Skrzydło mierzy 140–146 mm, a skok 40–43 mm. Samice zazwyczaj mają ogon większy o 5–7% niż samce, podobnie z długością dzioba. Szerokość dzioba samic wynosi 6,8–8,9 mm. Samce ważą przeciętnie 73 g, samice 84 g. Proporcja między długością sterówek i skrzydła wynosi 60%; jest to trzecia od końca pod względem wielkości proporcja ogon/skrzydło w rodzinie altanników[15].

W upierzeniu wyraźnie zaznaczony jest dymorfizm płciowy. Samiec ma czerwonopomarańczowy wierzch głowy i kark; czub ruchomy. Pozostała część głowy czarna, podobnie jak broda, gardło oraz przednia krawędź skrzydła. Nad okiem biała plamka. Sterówki i lotki I rzędu czarne. Pierś, brzuch oraz wierzch ciała żółte, pomarańczowawe. Nogi ciemnoszare, dziób czarny. Samicę cechuje mniej intensywne upierzenie. Ma brązową głowę, wierzch ciała, skrzydła oraz sterówki. Broda i gardło jasne. Spód ciała jasnożółty.

Zasięg występowania edytuj

Całkowity zasięg tego gatunku wynosi około 35 700 km²[16]. Występuje w północno-zachodniej i północnej części Nowej Gwinei – Półwysep Vogelkop, Półwysep Wandammen, na Półwyspie Onin, wybrzeżach Zatoki Cenderawasih, w okolicach rzeki Taritatu[11] oraz w pasmach górskich Gór Centralnych i północnej Nowej Gwinei na wschód aż do okolic rzeki Sepik[17].

Habitat

Środowisko życia stanowią wilgotne górskie lasy[16]. Nie zasiedla terenów ponownie zalesionych[18].

Zachowanie edytuj

Altannik złotokryzy spotykany jest w grupach złożonych z 2–3 osobników, zazwyczaj obserwowana jest para samca i samicy. Sprawia wrażenie żwawego. Płochliwy i nieufny[19]. Pieśń przypomina zigolio nektarników, jednak jest donośniejsza. Ptak odzywa się głośno, kiedy alarmuje; zazwyczaj jednak jest cichy i niezwracający uwagi[20]. Żywi się owocami, w szczególności figami[13].

Lęgi edytuj

Może krzyżować się z altannikiem ognistym[21]. Sezon lęgowy we wschodniej części zasięgu trwa od maja do lipca. Występuje poligynia. Altanka zbudowana starannie z patyczków, o średniej wysokości 19 cm, szerokości 16 cm i długości 23 cm. Droga prowadząca do altanki na długości ok. 17 cm udekorowana jest niebieskimi, fioletowymi i brązowymi owocami, białymi kwiatami, skorupami ślimaków oraz liśćmi. Zaloty obserwowano w okolicach miejscowości Kiunga. Samiec, po pozbieraniu drobnych patyczków, zaczynał tańczyć przed samicą, starając się wydawać mniejszym, a następnie nagle podrywał się do góry i odchylał skrzydła. Brak informacji na temat gniazda i jaj na wolności. W niewoli w zniesieniu składane jest jedno jajo. Inkubacja trwa 21–22 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe 21–23 dni. Po 50–56 dniach od wyklucia są w stanie samodzielnie żerować[22].

Status edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje altannika złotokryzego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako zazwyczaj rzadki. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy ze względu na postępującą utratę i degradację siedlisk oraz polowania[2].

Znaczenie w kulturze człowieka edytuj

W 2010 roku w Papui-Nowej Gwinei ukazała się seria znaczków przedstawiających altanniki, w tym altannika złotokryzego[23]. Znaczek z tym gatunkiem ukazał się również w Indonezji[24].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Sericulus aureus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b Sericulus aureus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ptilonorhynchidae Gray,GR, 1841 - altanniki - Bowerbirds (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-01-17].
  4. ↑ Carl von Linne: Caroli Linnaei. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. 1758, s. 108.
  5. ↑ George Shaw & James F. Stephens: General Zoology: pt. 1. Aves. T. 14. G. Kearsley, 1809, s. 499.
  6. ↑ William Swainson. Mr Swainson on New Australasian Birds. „The Zoological Journal”. 1, 1825. 
  7. ↑ Charles Lucien Bonaparte: Conspectus generum avium. Brill, 1850, s. 349. (łac.).
  8. ↑ Frank Gill & David Donsker (red.): Lyrebirds, scrubbirds, bowerbirds, Australasian wrens. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-12-03]. (ang.).
  9. ↑ Paul B. Zwiers, Gerald Borgia, Robert C. Fleischer. Plumage based classification of the bowerbird genus Sericulus evaluated using a multi-gene, multi-genome analysis. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 46 (3), s. 923–931, 2008. DOI: 10.1016/j.ympev.2007.11.019. (ang.). 
  10. ↑ Paul B. Zwiers. Use of molecular techniques to address the evolution of display traits in the Ptilonorhynchidae and other passeriform species. „Praca doktorska”. University of Maryland. (ang.). 
  11. ↑ a b Check-list of birds of the world. T. 15. 1962, s. 178.
  12. ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009. ISBN 1-4081-2501-3.
  13. ↑ a b Philip Sclater. P.L. Sclater on Recent Ornithological Progress in New Guinea. „Ibis”. 6 (3). s. 248. 
  14. ↑ a b Peter Rowland: Bowerbirds. Csiro Publishing, 2008.
  15. ↑ Clifford B. Frith & Dawn W. Frith. Bowerbird (Ptilonorhynchidae) Biometrics with observations on sexual dimporphism and intraspecific variations. „Memoirs of the Queensland Museum”. 46 (2), s. 521–542, 2001. Brisbane. ISSN 0079-8835. 
  16. ↑ a b Masked Bowerbird Sericulus aureus. BirdLife International. [dostęp 2013-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  17. ↑ Frith, C. & Frith, D.: Masked Bowerbird (Sericulus aureus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-03].
  18. ↑ Dmitry Telnov: Biodiversity, Biogeography and Nature Conservation in Wallacea and New Guinea. T. 1. 2011, s. 11.
  19. ↑ M.L. D'Albertis. Notes on some Birds collected during the Exploration of the Fly River. „Ibis”. 19 (3), s. 363–372, 1877. 
  20. ↑ G.S. Mead. The Birds of New Guinea. „The American Naturalist”. 29, 1895. 
  21. ↑ Eugene M. McCarthy: Handbook of Avian Hybrids of the World. Oxford University Press, 2006. ISBN 978-0-19-804041-5.
  22. ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott & David A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 14. 2009. ISBN 978-84-96553-50-7.
  23. ↑ Bowerbirds 2010. Post PNG, 2010. [dostęp 2013-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-26)].
  24. ↑ Flamed Bowerbird. Birds on Stamps. [dostęp 2013-07-29].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Altannik_złotokryzy&oldid=73402750”