Wikipedia

Amiot 143

typ francuskiego samolotu bojowego

Amiot 143 – francuski średni samolot bombowy i rozpoznawczy z lat 30. XX wieku, skonstruowany w wytwórni SECM (Amiot). Dwusilnikowy średniopłat ze stałym podwoziem, konstrukcji metalowej. Był jednym z podstawowych francuskich bombowców w chwili wybuchu II wojny światowej, lecz był już wówczas przestarzały, wymieniany na nowsze konstrukcje. Używany bojowo podczas kampanii francuskiej w 1940 roku, a później do celów transportowych. Należał do samolotów rodziny Amiot 140, z której jako jedyny był produkowany seryjnie. Zbudowano 138 egzemplarzy seryjnych.

Amiot 143
Ilustracja
Dane podstawowe
Państwo

 Francja

Producent

SECM (Amiot)

Typ

samolot bombowy i rozpoznawczy

Konstrukcja

średniopłat o konstrukcji metalowej, podwozie klasyczne – stałe

Załoga

4 lub 5

Historia
Data oblotu

12 kwietnia 1931

Lata produkcji

1935–1938

Wycofanie ze służby

1944

Liczba egz.

138 seryjnych

Dane techniczne
Napęd

2 silnik gwiazdowe 14-cylindrowe Gnome Rhône 14 Kirs/Kjrs Mistral Major

Moc

870 KM (640 kW) każdy

Wymiary
Rozpiętość

24,55 m[1]

Długość

18,24 m[1]

Wysokość

5,70 m[1]

Powierzchnia nośna

100 m²[2]

Masa
Własna

6120 kg[1]

Startowa

8880 kg
maks. 9710 kg[1]

Osiągi
Prędkość maks.

310 km/h (na 4000 m)[1]

Prędkość przelotowa

270 km/h (na 4000 m)[1]

Prędkość wznoszenia

4,65 m/s[3]
14,33 min na 4000 m[2]

Pułap

7900 m[1]

Zasięg

1300 km (z bombami)
1995 km (bez bomb)[2]

Dane operacyjne
Uzbrojenie
4 km MAC 1934 kal. 7,5 mm
1600 kg bomb (w komorze bombowej i pod skrzydłami)
Użytkownicy
Francja
Rzuty
Rzuty samolotu
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

W 1928 roku dowództwo francuskiego lotnictwa ogłosiło konkurs na wielozadaniowy bombowiec kategorii M4, z silnym uzbrojeniem obronnym, będący w stanie, według popularnej wtedy teorii wojny lotniczej Douheta, wykonywać zadania bez osłony myśliwskiej[4]. Kategoria ta oznaczała czteromiejscowy samolot wielozadaniowy (M od Multiplace de Combat)[2]. Do konkursu przystąpiła między innymi wytwórnia Societé d'Emboutissage et de Constructions Mécaniques (SECM) – Amiot w Colombes, której głównym konstruktorem był Andrée Dutartre[2]. Przedstawiony przez nią samolot Amiot 140 konkurował z samolotami Bleriot 137, Breguet 410 oraz SPCA 30 i ostatecznie został zwycięzcą konkursu[4]. W 1930 roku zbudowano dwa prototypy, lecz oblot samolotu odwlekł się z powodu braku właściwych silników, gdyż pierwotnie przewidziany osiemnastocylindrowy silnik rzędowy Lorraine 18Gad Orion o mocy 700 KM nie został dopracowany i ostatecznie zastosowano tymczasowo słabsze jednostki napędowe[2].

 
Prototyp Amiot 140-01
 
Prototyp Amiot 143-01

Pierwszy prototyp Amiot 140-01, napędzany dwoma silnikami rzędowymi Hispano-Suiza 12Nbr, został oblatany 12 kwietnia 1931 roku[2]. Drugi prototyp Amiot 140-02 został zaprezentowany już w listopadzie 1930 roku na salonie lotniczym w Paryżu, lecz ostatecznie nie był testowany w powietrzu[2]. Projekt samolotu podlegał następnie istotnym zmianom: m.in. gondola pod kadłubem została powiększona i przybrała przekrój prostokątny, a kabiny załogi i wieżyczki zostały zakryte[5]. 23 listopada 1933 roku lotnictwo zamówiło 40 samolotów, które miały otrzymać silniki rzędowe Lorraine 12Q o mocy 900 KM (wersja Amiot 141)[3]. Samolot miał przy tym spełniać wymagania nowej kategorii BCR (Bombardement, Combat, Renseignement – bombowy, bojowy, rozpoznawczy)[5]. Poszukując odpowiednich silników, wytwórnia zaproponowała dwie dalsze wersje różniące się napędem: Amiot 142 z silnikami rzędowymi Hispano-Suiza 12Ybrs o mocy 860 KM oraz Amiot 143 z silnikami gwiazdowymi Gnome-Rhône 14Kdrs/Kgrs Mistral Major o mocy 800 KM[6]. Już na początku 1934 roku zamówienie na 40 maszyn przeniesiono na wersję Amiot 143 M4, której prototyp oblatano w sierpniu tego roku[7]. Wersja Amiot 142 powstała natomiast tylko w jednym egzemplarzu, oblatanym w styczniu 1935 roku[5][a].

Pierwsze seryjne samoloty Amiot 143 M4 zostały wyprodukowane w kwietniu 1935 roku, a całą pierwszą serię 40 sztuk wykonano do końca roku[8]. Otrzymały one wzmocnione silniki GR 14Kirs/Kjrs Mistral Major, o mocy do 900 KM[7]. W kwietniu 1935 roku zamówiono dalsze 73 samoloty[3]. W związku jednak z długim czasem, jaki upłynął od postawienia pierwotnych wymagań, konstrukcja samolotu zestarzała się i lotnictwo postanowiło przeznaczyć go do bezpieczniejszych działań nocnych[8]. Od 41. egzemplarza firma Amiot przystąpiła do produkcji zmodyfikowanego wariantu Amiot 143 M5 z załogą pięcioosobową, oznaczonego przez lotnictwo jako Amiot 143 BN5 (pięciomiejscowy bombowiec nocny – fr. Bombardement de Nuit)[8]. Zmieniono w nich rozmieszczenie zbiorników paliwa w skrzydłach i uzbrojenie obronne, zamieniając karabiny maszynowe Lewisa na francuskie MAC i dodając czwarte stanowisko broni w podłodze, obsługiwane przez bombardiera[9]. Przedłużono również o 30 cm kadłub (z 17,94 m) i przesunięto o 90 cm do przodu grzbietową wieżyczkę[b]. Ulepszone samoloty produkowano od stycznia 1936 roku[8]. Lotnictwo zamówiło jeszcze w grudniu 1936 roku ostatnie 25 sztuk[3]. Samoloty produkowano do marca 1938 roku[c]. Łącznie wyprodukowano 138 samolotów seryjnych Amiot 143[9][10] (publikacje czasem podają błędną liczbę 178)[d].

 
Prototyp Amiot 144

Zbudowano ponadto prototypy wersji pochodnych: Amiot 144, różniący się przede wszystkim chowanym podwoziem, a także skrzydłem o mniejszej powierzchni (91,4 m²), wyposażonym w klapy, oblatany 18 stycznia 1936 roku, oraz Amiot 147, z silnikami rzędowymi Hispano-Suiza 12Ydrs/Yfrs (870 KM) i podwójnym statecznikiem pionowym, testowany jesienią tego roku[1][3]. Amiot 144 osiągał prędkość maksymalną 350 km/h i konkurował z samolotami bombowo-rozpoznawczymi jak Potez 541 i Bloch MB.130, lecz nie wszedł do produkcji[3]. Wersje Amiot 145 i 146, z innymi silnikami, pozostały na etapie projektu[1]. Do rodziny tej należał, mimo innego oznaczenia, także prototyp wodnosamolotu torpedowego Amiot 150 BE, oblatany 18 września 1937 roku, różniący się pływakami wymiennymi z kołami oraz skrzydłami o większej powierzchni[1].

Służba edytuj

Przed wojną edytuj

 
Amiot 143 na lotnisku

Po rozpoczęciu produkcji seryjnej samoloty Amiot 143 były sukcesywnie wprowadzane do Francuskich Sił Powietrznych. Od bogatego przeszklenia gondoli, z dużymi prostokątnymi oknami, popularnie znany był jako „autobus Amiota” (fr. L'Autobus Amiot)[8]. Według pierwotnego zamówienia, samoloty miały być przekazywane lotnictwu od lipca 1934 roku, lecz uległo to opóźnieniu rocznemu i pierwsze oddano 6 lipca 1935 roku, a ostatnie z 40 egzemplarzy wersji M4 do grudnia tego roku[3]. Jako pierwsze otrzymał je pod koniec lata 1935 roku 3 dywizjon 22. Pułku Bombowego (3e Groupe 22e Escadre, w skrócie GB III/22) w Chartres, przemianowany następnie na 2 dywizjon, a w styczniu 1936 roku dołączył do niego 1 dywizjon tego pułku (GB I/22)[1].

W drugiej połowie lat 30. samoloty Amiot 143 wprowadzono na wyposażenie kilku dywizjonów, lecz następnie w części zamieniono je na nowsze typy, głównie rozpoznawczo-bombowy Bloch MB.131, tak że we wrześniu 1939 roku pozostawały one na wyposażeniu pięciu dywizjonów bombowych stacjonujących we Francji[11]. Od wiosny 1939 roku używał je ponadto dywizjon GB II/63 w Marrakeszu w Maroku[1]. Etatowo dywizjony (grupy) liczyły wówczas po 13 samolotów[12]. W sierpniu 1939 roku lotnictwo posiadało 126 samolotów Amiot 143, w tym 91 w jednostkach bojowych, ale tylko 77 z nich sprawnych[3]. Większość pozostałych – 29 było w szkole lotnictwa bombowego w Cazaux[3].

Na podstawie umowy wojskowej Francji z Polską, w maju 1939 roku omawiano możliwość wysłania do Polski pięciu dywizjonów Amiotów 143 dla bombardowania celów w Niemczech na wypadek wojny, albo wykonywania lotów wahadłowych, z bombardowaniem terytorium Niemiec, po czym lądowaniem w Polsce[13]. Musiałoby się to wiązać z koniecznością zapewnienia w Polsce odpowiedniego zaplecza logistycznego i zapasów, ale nie doszło w tej sprawie do wiążących ustaleń[13]. W celu zbadania możliwości stacjonowania francuskich jednostek przyleciał do Polski 8 sierpnia tego roku samolotem Amiot 143, przez Amsterdam i Kopenhagę, gen. Armengaud, lecz konkluzją było, że bombowce wymagałyby również eskorty myśliwców, których lotnictwo francuskie nie mogło w tym celu wydzielić, i plany te upadły[14][15].

Dwa samoloty (nr 45 i 88) przed wojną otrzymały cywilne znaki F-APIQ i F-AQDZ i używane były jako nieuzbrojone samoloty transportowe i dyspozycyjne Ministerstwa Lotnictwa[1]. Jeden z samolotów Amiot 143 wykonał przelot na trasie długości 32 000 km z Paryża do Hanoi i z powrotem[3].

Na skutek wyjątkowo długiego rozwoju, w momencie wejścia do służby Amiot 143 był już przestarzały[3][16]. Uznawany jest za typową konstrukcję dla francuskiej ścieżki rozwoju samolotów bombowych przełomu lat 20. i 30. – mało aerodynamicznych, niezgrabnych, powolnych, z obszernymi kadłubami z płaskimi burtami, wystającymi wieżyczkami i grubymi skrzydłami[3][4]. Nie miał żadnej ochrony konstrukcyjnej, a uzbrojenie strzeleckie pod koniec lat 30. nie było już silne[16]. Mimo to, samoloty te aktywnie służyły jako bombowce w pierwszym okresie II wojny światowej, przydatne zwłaszcza w działaniach nocnych, a ich zaletami był zasięg i mocna konstrukcja[11]. Stosunkowo duży maksymalny udźwig bomb (1600 kg) był jednak niewykorzystywany w pełni w praktyce[17].

II wojna światowa edytuj

W chwili wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 roku samoloty Amiot 143 pozostawały na wyposażeniu pięciu dywizjonów bombowych w składzie trzech pułków stacjonujących we Francji (GB I/34, II/34, II/35, I/38 i II/38) oraz dywizjonu GB II/63 w Maroku[11]. Z tego, większość samolotów 38 Pułku stacjonowała w Satifie w Algierii, ale w październiku powróciła do Francji[3]. Dopiero po wybuchu wojny lotnictwo francuskie zintensyfikowało program wprowadzenia do linii nowoczesnych bombowców, jak Amiot 351/354 (które uzupełniły Amioty 143 w 34 Pułku, ale ich nie wyparły) oraz amerykańskie Martin 167 (m.in. w GB II/63)[3]. Wiosną 1940 roku dywizjon GB II/35 został przezbrojony na Breguet 691 i pozostały cztery dywizjony na Amiotach w metropolitalnej Francji w składzie pułków (Escadre) 34 i 38, przemianowanych 15 kwietnia na Groupement de Bombardement 9 i 10[11].

Samoloty Amiot 143 były używane od wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku do dziennych i nocnych lotów rozpoznawczych nad Niemcami[11]. Pierwsza misja została przeprowadzona w dzień 15 września przez dwa samoloty GB II/34[18]. Załogi miały w tym okresie nakazane używanie broni tylko w samoobronie oraz zamiast bombardowania rozrzucały ulotki propagandowe i antywojenne, ku frustracji załóg[19]. Samoloty Amiot 143, jako przestarzałe, były używane mało intensywnie i ten okres wiązał się z niewielkimi stratami; pierwszy został utracony samolot nr 94 dywizjonu GB I/34 16 października 1939 roku, gdy wylądował przymusowo w rejonie Moguncji[19]. W chwili ataku niemieckiego w maju 1940 roku lotnictwo posiadało nadal 123 samoloty tego typu, w tym 50 w jednostkach bojowych we Francji, ale tylko 34 z nich w tym momencie sprawne, a w Afryce dalsze 17[20]. Oba pułki były przydzielone do Północnej Powietrznej Strefy Operacyjnej (ZOAN)[20].

Już pierwszego dnia ataku Niemiec na Francję 10 maja pięć samolotów z GB II/34 zostało zniszczonych na lotnisku w Metz, a jeden z GB I/38 w Troyes[3]. Następującej nocy 11 Amiotów (4 z GB II/34 i 7 z GB II/38) wzięło udział w nalotach na niemieckie lotniska[21]. W ciągu kolejnych nocy samoloty tego typu były używane do dalszych misji bombardowania, wykonywanych siłami kilku samolotów[21]. 14 maja 1940 roku 19 Amiotów 143 wszystkich czterech dywizjonów zostało wysłanych do nalotu dziennego, na mosty pontonowe na Mozie w rejonie Sedanu. Cel zaatakowało 10 Amiotów, prowadzonych przez dowódców trzech dywizjonów, z czego pomimo eskorty pięć zostało zestrzelonych przez myśliwce i artylerię przeciwlotniczą, a pięć uszkodzonych (dalsze osiem samolotów nie odnalazło celu, a jeden miał awarię)[22][e]. Jeszcze 16 maja cztery samoloty z GB II/34 wykonały misję dzienną, z tego Amiot nr 27 wrócił uszkodzony, pięciokrotnie próbując zbombardować czołg[22]. Pomimo strat, oba pułki kontynuowały działania nocne na północy Francji do końca maja[22]. Samoloty operowały m.in. z Nangis (GB II/34) i Troyes (10 Pułk)[23]. W tym okresie 17 samolotów doszło jako uzupełnienia ze szkół lotniczych[24]. Od 30 maja samoloty wykonywały też misje zrzucania zaopatrzenia i amunicji dla armii odciętych na północy[24]. W czerwcu oba pułki latające na Amiotach zostały ewakuowane na południe, kontynuując działania bojowe na małą skalę[24]. 20 czerwca 9 Pułk ewakuował przynajmniej sześć Amiotów 143 do Tunezji i Algierii[24]. 10 Pułk zakończył natomiast szlak w Istres we Francji[24].

Amioty 143 z 9 Pułku wykonały 311 misji od początku wojny, w tym 247 misji między 12 kwietnia a 17 czerwca 1940 roku, zrzucając 153 tony bomb[24]. Amioty 143 z 10 Pułku wykonały między 12 kwietnia a połową czerwca 1940 roku 197 misji, zrzucając 119 ton bomb[17]. Najczęściej używano jednak bomb wagomiaru 50 kg, rzadziej 100 kg i 10 kg[17].

 
Amiot 143 oglądany przez niemieckich żołnierzy

Po klęsce Francji, komisja rozejmowa naliczyła we Francji 52 Amioty 143 w stanie sprawnym lub uszkodzonym oraz 25 w Afryce Północnej[17]. Pozostałe na wyposażeniu lotnictwa samoloty Amiot 143 weszły w skład lotnictwa kolaboracyjnego rządu w Vichy, w metropolii i koloniach. W miarę zastępowania dostępnymi samolotami nowszych modeli, używano ich od 1941 roku głównie jako samolotów transportowych[1]. Służyły do transportu między metropolią a Bliskim Wschodem, zwłaszcza podczas kampanii syryjskiej, aczkolwiek wkrótce loty nimi nad morzem uznano za zbyt ryzykowne z uwagi na stan techniczny[17]. Sformowano z nich 3 eskadrę dywizjonu transportowego GT I/15, przekształconą następnie w październiku 1941 w dywizjon GT III/15, stacjonujący w Wadżda w Maroku, następnie w Tunezji[17]. W styczniu 1943 roku został on przemianowany na GT I/36 i latał do zajęcia Tunezji przez aliantów przynajmniej czterema Amiotami 143[17]. Ostatnie samoloty Amiot 143 skasowano w lutym 1944 roku[1].

Na samolotach tego typu od końca marca 1940 roku szkolił się również polski personel latający we Francji przewidziany dla lotnictwa bombowego, między innymi w bazach Lyon-Bron, Caen i Cazaux[25]. Już podczas kampanii francuskiej, w ostatniej dekadzie maja przystąpiono w Powietrznej Strefie Operacyjnej Alp do tworzenia improwizowanych jednostek, które miały szybko wejść do akcji, w tym sformowano improwizowaną Polską Bombową Jednostkę Marszową (fr. Groupe de Bombardement Marche Polonais) w bazie Lyon-Bron, która otrzymała trzy Amioty 143 (nr 20, 23 i 76) i trzy Blochy 131[26]. Szkolenie odbywało się w bazie Corbas, lecz już 1 czerwca grupa lotników polskich została przeniesiona do Tuluzy w celu utworzenia dywizjonu latającego na nowoczesnych Martinach 167[26].

Wersje edytuj

  • Amiot 140 – dwa prototypy z lat 1930–1931 w pierwotnej postaci, silniki rzędowe Hispano-Suiza 12Nbr (650 KM)[27]
  • Amiot 141 – projekt, silniki rzędowe Lorraine 12Q (900 KM)[3]
  • Amiot 142 – prototyp z 1935 roku, silniki rzędowe Hispano-Suiza 12Ybrs (860 KM)[6]
  • Amiot 143 – wariant seryjny z 1934 roku (138 sztuk), silniki gwiazdowe Gnome-Rhône 14Kirs/Kjrs Mistral Major (900 KM)[6]
  • Amiot 144 – prototyp z 1936 roku, silniki gwiazdowe Gnome-Rhône 14Kirs/Kjrs Mistral Major (900 KM), chowane podwozie[3]
  • Amiot 145 – projekt, silniki gwiazdowe Hispano-Suiza 14AA (937 KM)[3]
  • Amiot 146 – projekt, silniki gwiazdowe Gnome-Rhône 18Lars (1250 KM)[3]
  • Amiot 147 – prototyp z 1936 roku, silniki rzędowe Hispano-Suiza 12Ydrs/Yfrs (870 KM), podwójne stateczniki[3]
  • Amiot 150 – prototyp wodnosamolotu torpedowego z 1937 roku[1]

Opis techniczny edytuj

Konstrukcja edytuj

 
Przekrój samolotu Amiot 142 – widoczne miejsca załogi

Samolot Amiot 143 był cztero- lub pięciomiejscowym średnim samolotem bombowo-rozpoznawczym[5].

Był to dwusilnikowy wolnonośny średniopłat o konstrukcji całkowicie metalowej, kryty blachą[f]. Kadłub o przekroju prostokątnym[7], o konstrukcji kratownicowo-półskorupowej[28], mieścił w przedniej i środkowej części zakryte kabiny załogi. W przodzie, u góry kadłuba znajdowała się ruchoma wieżyczka strzelecka obsługiwana przez stojącego w niej strzelca pokładowego[29]. Pod nią i za nią znajdowała się w długiej przeszklonej gondoli kabina nawigatora, który był równocześnie bombardierem i w razie potrzeby obsługiwał również aparaty fotograficzne oraz karabin maszynowy mocowany w oknie podłogi gondoli z przodu[29]. Nawigator miał również zapasowe przyrządy do pilotażu, z miejscem pod kabiną pilota[29]. Wysoka i wąska komora bombowa wewnątrz gondoli była przesunięta w lewo, a obok po prawej było wąskie przejście do tylnej części[3]. Nad gondolą, u góry kadłuba mieściła się zakryta kabina pilota. Dalej na grzbiecie znajdowała się ruchoma wieżyczka strzelecka, strzelająca do tyłu i obsługiwana przez strzelca[29]. U dołu kadłuba, na końcu gondoli było stanowisko z karabinem maszynowym, które w razie potrzeby obsługiwał radiotelegrafista[29]. Kadłub kończył się pojedynczym usterzeniem klasycznym ze statecznikiem poziomym wspartym zastrzałami[7].

Do kadłuba był przytwierdzony płat trójdzielny, trójdźwigarowy, o obrysie prostokątno-trapezowym i grubym profilu[28]. Dźwigary stanowiły integralną całość z kadłubem[7]. W płacie po obu stronach kadłuba znajdowały się gondole silnikowe. Grubość skrzydeł umożliwiała dostęp do instalacji silników w locie[3]. Usterzenie pojedyncze, zbalansowane[3]. Kąt zaklinowania usterzenia poziomego można było zmienić na ziemi[3]. Podwozie klasyczne, stałe, z pojedynczymi kołami osłoniętymi masywnymi owiewkami i kółkiem ogonowym[7]. Golenie główne podwozia przymocowane do dźwigara głównego skrzydła i podparte zastrzałami do boków kadłuba[7].

Napęd edytuj

Napęd samolotu Amiot 143 stanowiły dwa 14-cylindrowe silniki gwiazdowe Gnome-Rhône 14Kirs (lewy) i 14Kjrs (prawy) Mistral Major, o mocy po 662 kW (900 KM) na wysokości 4200 m i 640 kW (870 KM) na wysokości 3200 m[7][3]. Silniki różniły się kierunkiem obrotów. Śmigła Gnome-Rhône były trójłopatowe, o skoku nastawianym na ziemi[7]. Zapas paliwa wersji M4 w sześciu zbiornikach w skrzydłach wynosił 2720 l (dwa po 400 l w centropłacie i dwa po 400 l w zewnętrznych częściach skrzydeł, z możliwością odrzucania w razie pożaru, oraz dwóch zbiornikach po 560 l w krawędzi natarcia centropłata[8]. W wersji M5 zmieniono zbiorniki na dwa po 400 l w centropłacie i cztery po 475 l w zewnętrznych częściach skrzydeł (łącznie 2700 l), już bez możliwości odrzucania[8].

Uzbrojenie i wyposażenie edytuj

Samolot mógł przenosić bomby o łącznej masie do 1600 kg. W kadłubowej komorze bombowej mieściła się bomba o wagomiarze 500 kg albo cztery bomby 200 kg lub 100 kg albo osiem bomb 50 kg lub 32 bomby 10 kg (maksymalnie 800 kg bomb wewnątrz)[2]. Ponadto pod skrzydłami można było przenosić na czterech wyrzutnikach dalsze cztery bomby po 200 kg lub 100 kg[2]. Zamiast nich samolot mógł przenosić pod skrzydłami do 24 bomb oświetlających po 30 kg[2].

Uzbrojenie obronne składało się w pierwszych 40 samolotach początkowo z karabinów maszynowych Lewis kal. 7,7 mm w dwóch wieżyczkach (pojedyncze) i tylnym stanowisku w gondoli (podwójnie sprzężony)[3]. Od 41. samolotu zastosowano nowsze francuskie pojedyncze karabiny maszynowe MAC 1934 kal. 7,5 mm w czterech stanowiskach, po czym przezbrajano w ten sposób także wcześniejsze samoloty[8]. Karabiny Lewis miały magazynki bębnowe po 97 nabojów, a MAC po 100 nabojów[3]. W nosie kadłuba u góry znajdowała się ruchoma wieżyczka To23 obsługiwana przez strzelca pokładowego, z kątem ostrzału 220° w poziomie, 75° do góry i 50° w dół[3][g]. Zapas nabojów do km MAC wynosił 800 w ośmiu magazynkach[5]. Na grzbiecie znajdowała się ruchoma wieżyczka To14bis, strzelająca do tyłu i obsługiwana przez strzelca[29]. Według niektórych danych, kąt ostrzału wynosił 210° w poziomie i 150° do góry, a zapas amunicji 12 magazynków[3]. U dołu kadłuba, na końcu gondoli było stanowisko z karabinem maszynowym strzelającym do tyłu w dół, które w razie potrzeby obsługiwał radiotelegrafista[29]. Jego kąt ostrzału wynosił 200° w poziomie i 100° w pionie, a zapas amunicji 12 magazynków[3]. Od 41. samolotu dodano także czwarty karabin maszynowy strzelający w dół, wysuwany przez otwór w podłodze gondoli z przodu, obsługiwany w razie potrzeby przez bombardiera. Miał on pole ostrzału w formie stożka skierowanego w dół, w zakresie 60° w płaszczyźnie bocznej i 62° w płaszczyźnie wzdłużnej, a zapas amunicji wynosił 600 sztuk w sześciu magazynkach[3].

Amiot 143 był wyposażony w radiostację długofalową Radio-Industries ACP 16 oraz krótkofalową Bronzavia M535[9]. Początkowo samoloty wersji M4 nie miały radiostacji krótkofalowej, lecz była ona uzupełniana[8].

Zobacz też edytuj

Podobne lub porównywalne samoloty:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Według Ryś 2005 ↓, s. 58, prototyp Amiot 142 został później przebudowany na seryjny Amiot 143 nr 75, lecz brak jest tego potwierdzenia w innych źródłach – według Schmid 2003 ↓, s. 14 służył w 1936 roku do testów silników gwiazdowych Hispano-Suiza 14HA o mocy 950 KM.
  2. ↑ Kadłub przedłużono od 41. egzemplarza według Ugołok Nieba (o 30 cm) i Schmid 2003 ↓, s. 16 (o 35 cm), natomiast według Ryś 2005 ↓, s. 59 przedłużenie kadłuba o 30 cm miało miejsce od 31. egzemplarza.
  3. ↑ Według Schmid 2003 ↓, s. 16 i Ugołok Nieba, natomiast według Ryś 2005 ↓, s. 59, ostatni został odebrany 17 marca 1937 roku.
  4. ↑ Informacja o 178 samolotach, np. w Ugołok Nieba i Kaczkowski 1987 ↓, s. 87, wynika zapewne z podwójnego zaliczenia pierwszych 40 samolotów do 138 wyprodukowanych.
  5. ↑ Straty według Bénichou 1997 ↓, s. 49-51 – w ataku udział wzięły 2 samoloty z GB I/34 (dowódca Véron), 2 z GB II/34 (dowódca Dieudonné de Laubier) i 6 z GB II/38 (dowódca Destannes), natomiast trzeci samolot z GB I/34 zawrócił z powodu awarii, a dalsze 2 z GB II/34 i 6 z GB I/38 (dowódca pułku płk Aribaud) nie znalazły celu.
  6. ↑ Kaczkowski 1987 ↓, s. 89. Określany też w literaturze jako górnopłat (Ryś 2005 ↓, s. 58)
  7. ↑ Według Schmid 2003 ↓, s. 14, kąt ostrzału wynosi 150° do góry i 50° w dół, co budzi wątpliwości z uwagi na wysoki kąt podniesienia

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Ryś 2005 ↓, s. 61.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Schmid 2003 ↓, s. 13.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae Amiot 143 [online], Ugołok Nieba, 2017 [dostęp 2022-11-18] (ros.).
  4. ↑ a b c Ryś 2005 ↓, s. 57.
  5. ↑ a b c d e Schmid 2003 ↓, s. 13-14.
  6. ↑ a b c Ryś 2005 ↓, s. 57-58.
  7. ↑ a b c d e f g h i Ryś 2005 ↓, s. 58.
  8. ↑ a b c d e f g h i Schmid 2003 ↓, s. 15-16.
  9. ↑ a b c Ryś 2005 ↓, s. 59.
  10. ↑ Bénichou 1997 ↓, s. 51, 54.
  11. ↑ a b c d e Schmid 2003 ↓, s. 17.
  12. ↑ Szymon Tetera. Działania lotnicze we wrześniu 1939 r. na Froncie Zachodnim. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr specjalny 5 (2/2009), s. 61, 2009. Magnum X. ISSN 1230-1655. 
  13. ↑ a b Belcarz 2001 ↓, s. 29.
  14. ↑ Bénichou 1997 ↓, s. 40.
  15. ↑ Belcarz 2001 ↓, s. 20.
  16. ↑ a b Schmid 2003 ↓, s. 16.
  17. ↑ a b c d e f g Bénichou 1997 ↓, s. 54.
  18. ↑ Bénichou 1997 ↓, s. 41.
  19. ↑ a b Bénichou 1997 ↓, s. 42-43.
  20. ↑ a b Bénichou 1997 ↓, s. 46.
  21. ↑ a b Bénichou 1997 ↓, s. 47.
  22. ↑ a b c Bénichou 1997 ↓, s. 51.
  23. ↑ Bénichou 1997 ↓, s. 46-47.
  24. ↑ a b c d e f Bénichou 1997 ↓, s. 52-53.
  25. ↑ Belcarz 2001 ↓, s. 57-58, 261.
  26. ↑ a b Belcarz 2001 ↓, s. 249-253.
  27. ↑ Amiot 140 [online], Ugołok Nieba, 2017 [dostęp 2022-11-18] (ros.).
  28. ↑ a b Kaczkowski 1987 ↓, s. 89.
  29. ↑ a b c d e f g Schmid 2003 ↓, s. 15.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Amiot_143&oldid=70701411”