Andrzej Bukowski (filolog)
Andrzej Bukowski (ur. 30 listopada 1911 we wsi Stare Polaszki k. Starej Kiszewy, zm. 14 lutego 1997 w Gdańsku) – polski filolog, polonista, historyk literatury, redaktor, publicysta, wydawca i działacz regionalny, prof. zw., wykładowca WSP w Gdańsku i UG[1].
| Data i miejsce urodzenia |
30 listopada 1911 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 lutego 1997 |
| Specjalność: polonistyka, historia literatury | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys edytuj
Młodość edytuj
Andrzej Bukowski urodził się 30 listopada 1911 r. w Starych Polaszkach. Tam ukończył szkołę podstawową, a w l. 1923-31 chodził do gimnazjum w Kościerzynie. Odbył roczną służbę wojskową (1931-32) we Włodzimierzu Wołyńskim. Od 1932 r. studiował polonistykę na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie w 1936 r. obronił pracę magisterską, napisaną pod kier. prof. Romana Pollaka. Zainteresował się problematyką pomorską i kaszubską. Po studiach pracował i działał w Toruniu. Był redaktorem dwumiesięcznika „Teka Pomorska”, wychodzącego w l. 1936-38. Jako publicysta, badacz i działacz regionalny już wtedy wywoływał kontrowersje i konflikty, m.in. z konkurencyjnymi badaczami i działaczami, a później również z kręgami naukowymi. Zbierał materiały do pracy doktorskiej o ruchu kaszubskim. Przygotował i wydał Pisma prozą Hieronima Derdowskiego (Kartuzy 1939).
Lata wojny edytuj
We Wrześniu 1939 r. walczył w obronie Pomorza i został wzięty do niewoli. Lata wojny spędził w kilku niemieckich oflagach, m.in. w Woldenbergu. Prowadził tam teatr jeniecki, pisał wspomnienia i nawet publikował drobne utwory literackie i okolicznościowe. Po latach wydał swe wojenne wspomnienia w książce Za drutami oflagów.
Praca naukowa edytuj
Po wojnie A. Bukowski zamieszkał w Poznaniu i związał się z reaktywowanym Instytutem Bałtyckim (1945-50). W czerwcu 1948 r. obronił doktorat na UP, który w poł. 1950 r. ukazał się drukiem jako „Regionalizm kaszubski” (2 tys. nakładu). Przeniósł się ostatecznie do Gdańska i został tu pracownikiem WSP, a potem jej rektorem (1956-62). W 1964 r. otrzymał stopień profesorski. Przez wiele lat był kierownikiem Katedry Historii Literatury (1953-1970) oraz kierownikiem Zakładu Kaszuboznawczego (1958-1969). Podjął działania na rzecz utworzenia w Gdańsku uniwersytetu, którego również był pracownikiem. Od 1970 był kierownikiem Zakładu Historii Literatury i Kultury Pomorza XIX i XX wieku. Redagował jego wydawnictwo „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” oraz „Rocznik Gdański”, współpracował z wieloma czasopismami, jak „Arkona”, „Jantar”, „Przegląd Zachodni”, „Komunikaty Instytutu Bałtyckiego”, „Głos Wybrzeża” i „Dziennik Bałtycki”. Był współorganizatorem Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie (1977-1978). Napisał prawie tysiąc artykułów i studiów oraz kilkanaście książek, poświęconych Pomorzu, a także biografistyki i folklorystyki. Należał do licznych organizacji regionalnych, jak Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Towarzystwo Przyjaciół Gdańska, Związek Przyjaciół Pomorza. Od 1954 należał do PZPR, był delegatem na III (1959) i IV (1964) Zjazd PZPR, miał wielki wpływ na życie kulturalne regionu gdańskiego. Był przekonanym marksistą o rodowodzie endeckim. Lansował z gruntu polonocentryczne widzenie problematyki kaszubskiej. Kaszubów uważał za Polaków, a język kaszubski – za gwarę. Gorąco polemizował z poglądami przeciwnymi i zwalczał m.in. tłumaczenie Życia i przygód Remusa na j. polski, którego dokonał Lech Bądkowski.
Résumé edytuj
Prof. Andrzej Bukowski zasłynął jako wydawca źródeł do poznania historii Pomorza, korespondencji działaczy regionalnych, badacz życia i działalności Floriana Ceynowy oraz autor najsłynniejszej i do chwili obecnej jedynej monografii ruchu kaszubskiego, jaką jest Regionalizm kaszubski. Wychował setki studentów, magistrów i doktorów, choć w swych poglądach pozostał osamotniony. Poglądy te zresztą się zdezaktualizowały. Pod koniec życia A. Bukowski wydał wspomnienia oraz monografię swej rodzinnej wsi. Zmarł 14 lutego 1997 r. w Gdańsku, gdzie spoczął na cmentarzu Srebrzysko (rejon IX, taras II, rząd 1, grób 16)[2]. Jego obszerną spuściznę naukową, w tym materiały do gotowej monografii Florian Ceynowa – życie i działalność, przejęły pomorskie placówki naukowe, które też ją stopniowo opracowują.
Ważniejsze publikacje edytuj
- Pomorskie czasopisma rolnicze. Krótki przegląd historyczny, Toruń 1938
- Florian Cenowa – twórca regionalizmu kaszubskiego. Szkic literacki, Gdańsk-Bydgoszcz-Szczecin 1947
- Regionalizm kaszubski. Ruch naukowy, literacki i kulturalny. Zarys problematyki, Poznań 1950
- Oblicze społeczne twórcy ruchu młodokaszubskiego, Poznań 1950
- Pomorze Gdańskie. Wybór źródeł, Wrocław 1958
- Kult Adama Mickiewicza na Pomorzu, Gdańsk 1959
- Udział Floriana Ceynowy w powstaniach 1846, 1848 i 1863 roku w świetle nowych dokumentów, Gdańsk 1960
- Działalność Hieronima Derdowskiego w Ameryce (1885-1902), Gdańsk 1961
- Pomorze Gdańskie w powstaniu styczniowym, Gdańsk 1964
- Województwo gdańskie w XX-leciu Polski Ludowej, Gdańsk 1965
- Piaseczno pod Gniewem na Pomorzu – prawzór polskich kółek rolniczych (Z dziejów „pracy organicznej”), Warszawa 1967
- Józef Wybicki w świetle obchodów jego rocznic i sesji Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Gdańsk 1972
- Juliusz Kraziewicz (1829-1895) – pionier polskich kółek rolniczych, Gdańsk 1978
- Gdynia. Sylwetki ludzi, oświata i nauka, literatura i kultura, Wrocław 1979
- Pamiętnikarze pomorscy o epoce zaboru pruskiego, Gdańsk 1980
- Za drutami oflagów, Warszawa 1983
- Waplewo. Zapomniana placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989
- Siedem wieków Polaszek, wsi podkościerskich 1289-1989, Gdańsk 1989
- Pomorskie wojaże Chopina, Gdańsk 1993
- Listy Bernarda Sychty 1937-1982, Gdańsk 1994
Odznaczenia i nagrody edytuj
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Medal 30-lecia Polski Ludowej
- Medal 40-lecia Polski Ludowej
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
- Odznaka tytułu Zasłużony Nauczyciel PRL
- Dyplom Honorowy Światowej Rady Pokoju
- liczne odznaki honorowe i medale pamiątkowe
- Nagrody resortowe I stopnia (1978, 1981)
- Nagroda Wojewody Gdańskiego (1979)
- Nagroda Prezydenta miasta Gdyni
- liczne nagrody rektorskie
Przypisy edytuj
- ↑ BUKOWSKI ANDRZEJ – Encyklopedia Gdańska [online], www.gedanopedia.pl [dostęp 2021-01-15].
- ↑ Andrzej Bukowski. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2019-05-22].
Bibliografia edytuj
- R. Ostrowska, I. Trojanowska, Bedeker kaszubski, Gdańsk 1962, 1974, 1979
- H. Popowska-Taborska, Kaszubszczyzna. Zarys dziejów, Warszawa 1980
- Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 143-144
- Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Supl. 1, Gdańsk 1997 (hasło „Bukowski”, autor: J. Borzyszkowski)
- T. Bolduan, Nowy bedeker kaszubski, Gdańsk 1997, 2002
- J. Treder i in., Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów, Gdańsk 1999
- Biogram w Gedanopedii
Linki zewnętrzne edytuj
- Józef Borzyszkowski: Spuścizna Andrzeja Bukowskiego (1911-1997). "Acta Cassubiana" 1999. T. 1.