Andrzej Leszczyński (wojewoda dorpacki)

wojewoda dorpacki

Andrzej Leszczyński (ur. 1606, zm. 1651) – syn Rafała Leszczyńskiego, wojewody bełskiego; mówca, poeta, wojewoda derpski od 3 marca 1641, starosta dubieński.

Andrzej Leszczyński
Herb
Wieniawa
Rodzina

Leszczyńscy herbu Wieniawa

Data urodzenia

1606

Data śmierci

1651

Ojciec

Rafał Leszczyński

Matka

Anna Radzimińska

Żona

Anna Korecka (1636-1643), c. Samuela
Katarzyna Niemiryczówna (1644)
Krystyna Strusiówna

Dzieci

Z Anną:
Samuel Leszczyński

Życiorys edytuj

Pochodził z możnej rodziny wielkopolskiej, posiadającej majątki w całym kraju. Wraz z bratem Rafałem, kształcił się w Elblągu (1620-1630) i Toruniu (ok. 1624). Wykształcony także za granicą: we Frankfurcie nad Odrą, Bazylei (ok. 1628), Strasbourgu, Genewie i Orleanie. W roku 1635 był także w Paryżu, gdzie nawiązał stosunki z Hugonem Grotiusem. Wykwalifikowany dyplomata, poeta, przyjaciel francuskiego dyplomaty Claude’a d’Avauxa. Po zakończeniu edukacji w 1636 roku wrócił do kraju. Jako dysydent roztaczał opiekę nad zborami w swoich posiadłościach, uczestniczył w synodach. Po śmierci ojca i starszego brata odziedziczył Baranów Sandomierski i posiadłości ziemskie w województwie sandomierskim oraz Stary Czartorysk i Nowy Czartorysk w województwie wołyńskim, a także starostwa dubieńskie.

Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 31 lipca 1648 roku[1]. Był elektorem Jana II Kazimierza w 1648 roku z województwa dorpackiego[2]

Pozostając ewangelikiem reformowany był tolerancyjny wobec wszelkich mniejszości religijnych: jego druga żona była arianką, w roku 1639 wzniósł w Czartorysku drewniany kościół dominikanów dla swojej pierwszej żony. Był głównym protektorem zborów w Baranowie Sandomierskim, Romanowie i Beresteczku. W 1641 został wojewodą derpskim, ale nigdy nie był zbyt zaangażowany w politykę.

Trzykrotnie zawierał związki małżeńskie: z Anną Korecką (1636-1643), Katarzyną Niemiryczówną wdową po Krzysztofie Sieniucie (1644) i Krystyną Strusiówną. Pozostawił tylko jednego syna, nad którym opiekę pozostawił braciom Bogusławowi i Władysławowi. Bogusław Leszczyński wziął bratanka na wychowanie, skłonił do zmiany wyznania i zamknął zbory w posiadłościach zmarłego brata.

Twórczość edytuj

Ważniejsze utwory edytuj

  • Oratio gemina: prior, praestare nulla in religione aliqua esse loca munita; posterior multa ea esse, utilius Regno et reipublicae asserens..., Toruń (1624), drukarnia F. Scheulboltz, (mowy braci A. i Rafała, wygłoszone w gimnazjum toruńskim we wrześniu 1624)
  • Ad fusiorem arcanorum tam aristocraticorum quam democraticorum indagationem manuductio. Quam publici exerciti gratia... in... Rauracorum Universitatis Brabeuterio... suscipit defendendam, Bazylea 1628, drukarnia J.J. Genathius
  • Wiersze, wyd. A. Brückner w: J. T. Trembecki Wirydarz poetycki, t. 1, Lwów 1910, s. 60; t. 2, Lwów 1911, dod. s. 364, (wiersze: Do Ossolińskiego, Do Gorajskiego, Na ogród Klimuntowski i in.; wiersz Na podkanclerzankę, mylnie zamieszczony także wśród utworów Andrzeja Morsztyna, w wyd. Warszawa 1883)
  • Wiersze drobne, niewydany rękopis Biblioteki Jagiellońskiej nr 116; Biblioteka Czartoryskich (tu m.in. Lament, napisany po śmierci żony w 1643)

Utwór o autorstwie niepewnym edytuj

  • Wiersze drobne, rękopis Biblioteki Czartoryskich nr 1888 (autorstwo przypisał A. Brückner)

Przypisy edytuj

  1. Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 85.
  2. Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektorów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich, i.t.d. / ułożył i wydał Oswald Zaprzaniec z Siemuszowej Pietruski, Lwów 1845, s. 190.

Bibliografia edytuj