Anegdota
Anegdota (gr. τὸ ἀνέκδοτоν, to anekdoton „nieopublikowane” od ἀν-, an- „nie-” i ἔκδοτος, ékdotos „opublikowane”, z ἐκ-, ek- „na zewnątrz” i δίδωμι, dídōmi „daję”) – krótka forma literacka, zawierająca prawdziwe lub zmyślone opowiadanie o zdarzeniu z życia znanej postaci, żyjącej albo historycznej, lub z życia określonego środowiska czy grupy społecznej.
Anegdota ma wydźwięk humorystyczny, może jednak zawierać również pierwiastki dydaktyczne. Charakterystyczną cechą gatunku jest wyraziste zakończenie i obecność niespodziewanej puenty. Anegdoty mogą być fragmentami większych utworów literackich, np. wspomnień, listów i biografii. W średniowieczu często stanowiły część kazań.
Wcześniej termin ten oznaczał niepublikowane dzieło danego autora (od Anegdot – nieprzyzwoitych opowiadań o Justynianie I, rozpowszechnianych w obiegu ustnym, autorstwa Prokopiusza z Cezarei).
W późniejszej tradycji anegdoty zazwyczaj układano w cykle skupione wokół znanych postaci historycznych, współtworząc ich nieoficjalną legendę; w XX wieku zbiory anegdot cieszyły się bardzo dużą popularnością[1].
Anegdoty przenikały także różnymi drogami do literatury pięknej, np. w okresie odrodzenia – jako zbiory facecji. Cykle anegdot rozrastały się w powieści (Przygody Dyla Sowizdrzała), a także w nowele i opowiadania, będące rozwiniętymi anegdotami, jak u Giovanniego Boccacia (Dekameron) czy Antona Czechowa (wczesne opowiadania). Anegdotami bywają nasycone także większe formy narracyjne, jak pamiętniki i gawędy (Jan Chryzostom Pasek, Jędrzej Kitowicz, Henryk Rzewuski) czy powieści (np. Przygody dobrego wojaka Szwejka Jaroslava Haška)[2].
W XX wieku za mistrza anegdoty uchodził Bertolt Brecht[2].
W literaturze polskiej anegdota była stosowana do opowiadań budujących, przykładów, żartobliwych facecji. Łączyła funkcję dydaktyczną z efektem humorystycznym[3].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Grzegorz Kowal, Anatomia kulturowej legendy, Kraków: TAiWPN Universitas, 2014.
- ↑ a b Hasło: Anegdota, [w:] Literatura i nauka o języku, Andrzej Z. Makowiecki i in. (red.), Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1995, s. 17.
- ↑ Julian Krzyżanowski, hasło: Anegdota, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, J. Krzyżanowski, Cz. Hernas i in. (pod red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, t. 1, s. 15.
Bibliografia edytuj
- Ludvík Štěpán, Anegdota [w:] Słownik rodzajów i gatunków literackich. Kraków: "Universitas", 2006, s. 21-22. ISBN 83-242-0474-1.
- Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000. ISBN 83-01-13851-3.