Anna Stupnicka-Bando
Anna Stupnicka-Bando, właściwie Anna Bożenna Bando[1], ps. „Anka” (ur. 23 lutego 1929 w Końskich) – polska lekarka, od 2014 prezeska Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
23 lutego 1929 |
|---|---|
| Zawód, zajęcie |
lekarka-neurobiolożka, działaczka społeczna |
| Miejsce zamieszkania |
Warszawa |
| Narodowość |
polska |
| Alma Mater | |
| Stanowisko |
prezeska Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata |
| Pracodawca |
Centralny Szpital Kolejowy w Międzylesiu |
| Rodzice | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Ojciec Anny Stupnickiej-Bando przed wojną był starostą w Końskich. Matka, Janina Stupnicka z d. Wójcik, pracowała jako nauczycielka. Po rozstaniu z mężem pracowała w administracji wojskowej. Przed wojną Anna Stupnicka mieszkała wraz z matką i babką na ul. Mickiewicza 25 na warszawskim Żoliborzu, uczęszczała do szkoły Sióstr Zmartwychwstanek[2].
We wrześniu 1939 rodzina została ewakuowana z Warszawy. Po dotarciu do granicy rumuńskiej Janina pod wpływem matki zdecydowała się wrócić do okupowanej stolicy. Zajmowała się tam prowadzeniem ksiąg meldunkowych i administracji budynków. Dzięki przepustce pozwalającej poruszać się po getcie, zimą 1941 wraz z Anną wyprowadziła stamtąd żydowską dziewczynkę – Lilianę Alter, córkę działacza Bundu, Hilarego; matka Liliany zginęła w czasie wojny[3]. Do wybuchu powstania warszawskiego Liliana, przedstawiająca się jako Krysia Wójcik, ukrywała się u Stupnickich. Dziewczynki brały udział w tajnym nauczaniu. Do mieszkania na Żoliborzu przychodzili także inni ukrywający się Żydzi: Ryszard Grynberg i Mikołaj Borenstein. Borensteinowi Janina pomogła załatwić kenkartę i pracę w sąsiednim budynku. Po wybuch powstania kobiety przebywały w piwnicach domu. Anna Stupnicka jako sanitariuszka organizowała punkt medyczny Obwodu II „Żywiciel” Armii Krajowej. Po powstaniu kobiety trafiły do obozu przejściowego w Pruszkowie[4].
Stamtąd zostały skierowane przez Niemców do Krakowa. Podczas wywózki udało się zbiec. Wczesną wiosną 1945 przyjechały do Warszawy. Bezpośrednio po wojnie Stupnickie przeprowadziły się do Gdańska. Anna działała w Towarzystwie Przyjaciół Żołnierza. Wróciły do Warszawy. W 1954 spłonął ich domek w Międzylesiu. Anna rozpoczęła studia na Akademii Medycznej w Warszawie. Po pewnym czasie przerwała, by pomagać chorej matce. Dorabiała, prowadząc kiosk ruchu. Mieszkały u sąsiadki. Anna Stupnicka następnie wyszła za mąż za inżyniera, pracownika Instytutu Elektrotechniki w Międzylesiu. Ukończyła studia, zyskując specjalizację z neurologii. Zawodowo przez całe życie związana z Centralnym Szpitalem Kolejowym. Prowadziła także przychodnię neurologiczną[5].
Udzielała się w kole kombatantów „Wawer”, będąc przez pewien czas członkinią zarządu. Prowadziła gabinet dla kombatantów. W Polskim Towarzystwie Sprawiedliwych wśród Narodów Świata początkowo była w zarządzie, a w 2014 została jego prezeską[5][6]. Jako przedstawicielka Sprawiedliwych w 2009 brała udział w wizycie w Stanach Zjednoczonych, podczas której spotkała się m.in. z prezydentem Barackiem Obamą[7].
Cała trójka Żydów przeżyła wojnę. Anna Stupnicka utrzymywała kontakt z Grynbergiem do lat 70. Liliana Alter (po mężu Ridler) po wojnie wyjechała do cioci we Francji; w 1989 odnowiła kontakt z Anną, kobiety spotkały się w Paryżu[3].
W 1983 Anna Stupnicka-Bando wraz z matką zostały odznaczone medalami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[8]. W 2008 otrzymała Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[1], w 2017 Medal „Pro Patria”[9], a w 2018 Medal „Pro Bono Poloniae”[10]. W 2019, z okazji 90. rocznicy urodzin, życzenia przekazał jej prezydent Andrzej Duda[11].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Archiwum Lecha Kaczyńskiego / Aktualności / Rok 2008 / Udział Pani Marii Kaczyńskiej w uroczystości „Przywracanie pamięci” [online], www.prezydent.pl, 17 listopada 2008 [dostęp 2020-01-08].
- ↑ Teresa Torańska, Historia rodziny Stupnickich | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl, listopad 2008 [dostęp 2020-01-08].
- ↑ a b Maciej Puchłowski, Anna Stupnicka-Bando - Sprawiedliwa Wśród Narodów Świata [online], dzieje.pl, 9 lutego 2018 [dostęp 2020-01-08] (pol.).
- ↑ Klara Jackl, Judyta Pawlak, Anna Stupnicka-Bando | Wirtualny Sztetl, Przemysław Jaczewski, sztetl.org.pl, 13 lutego 2014 [dostęp 2020-01-08].
- ↑ a b Dariusz Jasiński, Archiwum Historii Mówionej – Anna Stupnicka-Bando [online], www.1944.pl, 4 czerwca 2012 [dostęp 2020-01-08] (ang.).
- ↑ Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych wśród Narodów Świata | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2020-01-30].
- ↑ Wizyta delegacji polskich Sprawiedliwych w Stanach Zjednoczonych / Inicjatywy społeczne / Rok 2010 / Aktualności / Archiwum Lecha Kaczyńskiego / Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej [online], www.prezydent.pl, 23 kwietnia 2009 [dostęp 2020-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-01-02].
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2019. Poland [online], yadvashem.org, 7 stycznia 2019, s. 3 [dostęp 2019-12-28] (ang.).
- ↑ Wręczenie medali „Pro Patria” Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata - Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych [online], www.kombatanci.gov.pl, 15 października 2017 [dostęp 2020-01-21].
- ↑ Artykuł Partnera, W Markowej powstał Sad Pamięci dedykowany Polakom ratującym Żydów [online], Biznes i Styl, 19 października 2018 [dostęp 2023-10-19] (pol.).
- ↑ Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Wypowiedzi Prezydenta RP / Listy / Życzenia od Pary Prezydenckiej dla Anny Stupnickiej-Bando [online], www.prezydent.pl, 29 lutego 2019 [dostęp 2020-01-08].