Apolinary Tarnawski
Apolinary Tarnawski (ur. 6 lipca 1851 w Gnojnicach, zm. 2 kwietnia 1943 w Jerozolimie) – polski lekarz, pionier przyrodolecznictwa i geriatrii w Polsce, założyciel prywatnego sanatorium w Kosowie, młodszy brat Leonarda.
 Apolinary Tarnawski (1937) | |
| Data i miejsce urodzenia |
6 lipca 1851 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 kwietnia 1943 |
| Zawód, zajęcie |
lekarz |
| Alma Mater | |
| Rodzice |
Andrzej Tarnawski, Teresa Kostrzewska |
| Małżeństwo |
Romualda Zaremba |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Tarnawski pochodził z zamożnej rodziny z okolic Przemyśla[1], urodził się w 1851 w Gnojnicach k. Jaworowa[2] jako syn Andrzeja i Teresy z Kostrzewskich[3]. Po ukończeniu gimnazjum w Przemyślu w 1871, rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończył w 1877. Do 1882 pracował jako lekarz pomocniczy w lwowskim Szpitalu Powszechnym na oddziałach: chorób wewnętrznych, ginekologii, skórno-wenerycznym i chirurgii[4]. Następnie jako lekarz zdrojowy pracował w Żegiestowie i Morszynie, po czym kilkanaście lat był lekarzem powiatowym w Borszczowie i Jaworowie. Tam zapadł niespodziewanie na chorobę, której tamtejsze środowisko lekarskie nie umiało zdiagnozować[3]. W rezultacie na leczenie udał się do Wörishofen, do zakładu wodoleczniczego doktora Sebastiana Kneippa, jednego z pionierów wodolecznictwa metodą szoku termicznego[1]. Ponadto leczył się u przyrodolecznika dr. Lahmana pod Dreznem[2].
W 1891 po powrocie z udanej kuracji otworzył w Kosowie w Karpatach Wschodnich zakład przyrodoleczniczy. Początkowo leczyło się w nim kilkunastu pacjentów. Później wraz z rosnącą popularnością zakład stale się rozrastał. W 1896 standardową kurację poszerzono o jarską dietę. Oryginalna terapia i fama o jej niezwykłej skuteczności bardzo spopularyzowały zakład doktora Tarnawskiego. W I połowie XX wieku Kosów stał się drugą po Zakopanem stolicą polskiej bohemy[1]. W krajobraz wkomponowano trzy monumentalne warzelnie soli wyposażone w sale w stylu neogotyckim, przestronne tarasy do leżakowania, baseny, solaria i domki dla kuracjuszy rozrzucone po rozległym parku[3]. Według stanu z 1914 był zastępcą członka zarządu Krajowego Związku Zdrojowisk i Uzdrowisk we Lwowie[5]. Od 1922 rozbudowywał zakład w Kosowie i wprowadzał nowe metody leczenia.
Od 1893 był żonaty z Romualdą z domu Zaremba. Miał czworo dzieci. Najbardziej znany, syn Wit (1894–1988) był pisarzem i krytykiem literackim. We wrześniu 1939, po wkroczeniu Armii Czerwonej do Kosowa, wraz z żoną, synem Witem, córką Celiną oraz z jej mężem Alfonsem Buszą (1911–2004) i synem Andrzejem (ur. 1938), ewakuował się do Rumunii. Następnie emigrował na Cypr i do Palestyny.
Zmarł w Jerozolimie 2 kwietnia 1943, pochowany w starszej części cmentarza katolickiego na Syjonie[6][7].
Był autorem książek Objaśnienie sposobu leczenia w lecznicy... (1900)[8] i O wartościach klimatu kosowskiego (1938)[9]. Ponadto był także współautorem opracowania Kosowska kuchnia jarska (1926), a także szeregu artykułów z przyrodolecznictwa, higieny, ogrodnictwa i sadownictwa. Ponadto pozostawił rękopis pt. Higiena starości, przedstawiając w nim sposób życia dla osób w podeszłym wieku, tym samym będąc pionierem geriatrii[2]. Ostatnie swoje dzieło pt. Katechizm Zdrowia dla Uchodźstwa Polskiego tworzył w Jerozolimie u schyłku życia[2].
Zakład w Kosowie edytuj
Wśród kuracjuszy zakładu przyrodoleczniczego byli Gabriela Zapolska, Juliusz Osterwa, Leon Schiller, Adam Didur, Ferdynand Ossendowski, Melchior Wańkowicz, Stanisław Dygat, Maria Dąbrowska z mężem (który zmarł w zakładzie w 1925 na atak serca), prof. Ignacy Chrzanowski i inni. W 1911 w zakładzie Tarnawskiego powstał jeden z pierwszych zastępów późniejszego ZHP, utworzony przez braci Kazimierza i Wincentego Lutosławskich oraz Olgę Drahonowską[1]; sam Tarnawski działał w miejscowym „Sokole”. Był określany jako Chałubiński Kosowa[2]
Zakład Tarnawskiego działał do września 1939 (z przerwą od I wojny światowej do 1922).
Historię życia Tarnawskiego i działalności jego Zakładu opisał syn Wit w książce "Mój ojciec"[10].
21 października 2021 r. w Centrum Kulturalnym w Przemyślu odbyła się konferencja naukowa „Społecznicy, politycy, uczeni – fenomen rodziny Tarnawskich”. Po niej na froncie kamienicy przy ulicy Grodzkiej 19 w Przemyślu odsłonięto tablicę upamiętniającą Apolinarego Tarnowskiego oraz jego brata Leonarda, bratową Wincentę i bratanka Władysława[11].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)[12]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Stanisław Nicieja. Głodzący lekarz z Kosowa, postać wyjątkowa. „Głos Szczeciński”, s. 8–9, 2011-08-12. ISSN 0137-9178.
- ↑ a b c d e Celina Tarnawska-Busza. Dr Apolinary Tarnawski. Pionier przyrodolecznictwa i geriatrii w Polsce. „Biuletyn”. Nr 38, s. 78–81, Czerwiec 1980. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ a b c Maciej Demel. Promocja zdrowia – polskie drogi (19). Apolinary Tarnawski. „Gazeta Lekarska”. Nr 2000-06, 2000. Naczelna Rada Lekarska. [zarchiwizowane z adresu 2015-01-21].
- ↑ Agnieszka Pruszyńska, Memorabilia lekarskie w Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im gen. W. Sikorskiego w Londynie (cd.), „Medycyna Nowożytna”, 2000, t. 7, nr 1, 125.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 1047.
- ↑ Agnieszka Pruszyńska, Memorabilia lekarskie w Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im gen. W. Sikorskiego w Londynie (cd.), „Medycyna Nowożytna”, 2000, t. 7, nr 1, 126.
- ↑ Artur Patek: Polski cmentarz w Jerozolimie. Polacy pochowani na cmentarzu katolickim na górze Syjon. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2009, s. 48. ISBN 978-83-62261-00-0. [dostęp 2023-04-26]. (pol.).
- ↑ Apolinary Tarnawski, Objaśnienie sposobu leczenia w lecznicy d-ra A. Tarnawskiego w Kosowie w Galicyi, Kosów 1909.
- ↑ Apolinary Tarnawski, O wartościach klimatu kosowskiego dla produkcji szlachetnych owoców oraz znaczenie Kosowa jako uzdrowiska : uzupełnienie do zagadnień poruszonych przez Wita Tarnawskiego na Zjeździe Ziem Górskich 4 grudnia 1937 r., Warszawa: M. Arct, 1937.
- ↑ Krzysztof Bronowski, Tarnawski, Wit: Mój ojciec. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1966 – wbe0004 [online], incb.net [dostęp 2022-11-07] (pol.).
- ↑ Upamiętniono rodzinę Tarnawskich - Miasto Przemyśl [online], przemysl.pl [dostęp 2022-11-07] (pol.).
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu społeczno-gospodarczem oraz w dziedzinie rozwoju sadownictwa”.
Bibliografia edytuj
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 313. [dostęp 2021-11-17].
Linki zewnętrzne edytuj
- Publikacje Apolinarego Tarnawskiego w bibliotece Polona