Araukaria
Araukaria, igława (Araucaria Juss.) – rodzaj drzew iglastych z rodziny araukariowatych. Obejmuje 19 gatunków[4]. Dwa gatunki rosną w południowej części Ameryki Południowej, pozostałe we wschodniej Australii, na Nowej Gwinei i Nowej Kaledonii[5]. Drzewa są wiecznozielone, dwupienne (rzadko jednopienne[6]) i wyróżniają się regularnym pokrojem[7].
 Araukaria chilijska | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
araukaria | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Araucaria A. L. Jussieu Gen. 413. 4 Aug 1789[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
A. imbricata Pav. (=Araucaria araucana (Molina) K.Koch)[2] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Nazwa rodzaju pochodzi od Indian Araukanów, rdzennych mieszkańców Chile, których tereny porastały drzewa tego rodzaju. Nasiona araukarii chilijskiej są jadalne i spożywane przez tubylców[5]. Jadalne są także nasiona innych gatunków (np. araukarii Bidwilla i brazylijskiej)[8]. Niektóre gatunki dostarczają wartościowego drewna. Uprawiane są też jako rośliny ozdobne. W klimacie umiarkowanym popularną rośliną pokojową jest araukaria wyniosła. Jedynym gatunkiem możliwym do uprawy w gruncie w tej strefie jest araukaria chilijska (młode rośliny wymagają jednak ochrony przed mrozem)[8][6].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Zimozielone, wysokie drzewa (dorastają do 70 m[6]). Gałęzie wyrastają w regularnych okółkach[5]. Pąki są niepozorne – liście okrywają końce pędów. Młode drzewa są rozgałęzione od dołu. Z wiekiem pień się u dołu oczyszcza i starsze drzewa mają długi, nagi pień zakończony spłaszczoną koroną[7].
- Liście
- Liścienie w liczbie od 2 do 4. Liście młodociane są igiełkowate, cienkie, ułożone są luźno i skrętolegle na pędzie. Dojrzałe liście są sztywne, łuskowate, jajowolancetowate lub szydlaste. Ściśle przylegają do siebie i są trwałe[7].
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe, kwiaty męskie i żeńskie rozmieszczone są na różnych roślinach (dwupienność). Męskie szyszki wyrastają na szczytach pędów pojedynczo lub w skupieniach. Składają się z wielu spiralnie ułożonych łusek z pylnikami (mikrosporangiami) składającymi się z 6–8 komórek[7]. Są wydłużone i osiągają znaczne rozmiary, np. u A. muelleri do 25 cm długości. Szyszki żeńskie są kuliste, okazałe i ciężkie (u A. bidwillii osiągają do 30 cm długości i 5 kg wagi[6]). Łuski w szyszkach żeńskich są spłaszczone i odłamują się po dojrzeniu. Na łuskach znajdują się przyrośnięte do nich pojedyncze zalążki[7].
- Nasiona
- Połączone z łuskami nasiennymi, wraz z którymi odpadają od osi szyszki. Na brzegu bywają lekko oskrzydlone[7].
-
Ulistniony pęd z szyszką araukarii chilijskiej -
Szyszki Araucaria bidwillii -
Gałąź araukarii wyniosłej
Biologia edytuj
Kwiaty są wiatropylne. Szyszki dojrzewają dopiero w drugim lub trzecim roku, po czym rozpadają się[5]. Nasiona kiełkują epigeicznie lub hipogeicznie[7].
Systematyka i pochodzenie edytuj
Współcześnie o ograniczonym rozprzestrzenieniu, natomiast dawniej rośliny z tego rodzaju odgrywały znaczącą rolę w lasach, zwłaszcza w czasie jury[8].
Jest to jeden z trzech współczesnych rodzajów z rodziny araukariowatych (Araucariaceae). Wyróżnia się w jego obrębie 19 gatunków łączonych w dwie sekcje[4]:
- Sekcja Araucaria (syn. sekcja Columbea) – szerokie liście, szyszki o średnicy przekraczającej 12 cm średnicy:
- Araucaria angustifolia (syn. Araucaria brasiliana) – araukaria brazylijska, igława brazylijska – południowa Brazylia, północno-wschodnia Argentyna.
- Araucaria araucana (syn. Araucaria imbricata) – araukaria chilijska, igława chilijska – centralne Chile, zachodnia Argentyna.
- Araucaria bidwillii – araukaria Bidwilla wschodnia Australia.
- Araucaria hunsteinii – Nowa Gwinea.
- Sekcja Eutacta – liście wąskie, szyszki o średnicy poniżej 12 cm:
- Araucaria bernieri – Nowa Kaledonia.
- Araucaria biramulata – Nowa Kaledonia.
- Araucaria columnaris – Nowa Kaledonia.
- Araucaria cunninghamii – wschodnia Australia, Nowa Gwinea.
- Araucaria heterophylla – araukaria wyniosła, igława wyniosła, jodełka pokojowa – Norfolk.
- Araucaria humboldtensis – Nowa Kaledonia.
- Araucaria laubenfelsii – Nowa Kaledonia.
- Araucaria luxurians – Nowa Kaledonia.
- Araucaria montana – Nowa Kaledonia.
- Araucaria muelleri – Nowa Kaledonia.
- Araucaria nemorosa – Nowa Kaledonia.
- Araucaria rulei – Nowa Kaledonia.
- Araucaria schmidii – Nowa Kaledonia.
- Araucaria scopulorum – Nowa Kaledonia.
- Araucaria subulata – Nowa Kaledonia.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-14] (ang.).
- ↑ a b c M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-10-27]. (ang.).
- ↑ a b Araucaria. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens. [dostęp 2011-10-27]. (ang.).
- ↑ a b c d Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c d Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 129. ISBN 83-01-05225-2.
- ↑ a b c d e f g John Silba: Encyclopedia coniferae. Corvallis, Oregon, USA: Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 38, seria: Phytologia Memoirs.
- ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 19. ISBN 0-333-73003-8.