Atawizm

Atawizm (łac. atavus – przodek) – regresja ewolucyjna, pojawienie się u danego organizmu nietypowych dla niego cech bądź zachowań, charakterystycznych dla jego odległych przodków.

Atawizmem nazywa się również cechy anatomiczne oraz instynkty, które w formie szczątkowej bądź nawet pełnej okazują się organizmom nieprzydatne, lecz były potrzebne ich przodkom. Szczególnie widoczne jest to u człowieka, jako że drastyczna zmiana warunków ludzkiego życia zaszła niezmiernie szybko (w ewolucyjnej skali czasu), natomiast ludzka natura kształtowała się przez setki tysięcy lat w warunkach zupełnie innych, wymagających konkretnych cech, co zdążyło utrwalić je w człowieku genetycznie.

W XIX wieku Cesare Lombroso sformułował hipotezę o związku atawizmów z "niższą rasą" i cechami przestępców. Np. silnie rozwinięte łuki brwiowe, duża żuchwa, długie ręce, nadmierne owłosienie ciała miały być wyznacznikami genetycznej/rasowej niższości. Współcześnie jest to hipoteza odrzucona przez naukę.

Przykłady

U człowieka:

• dodatkowe brodawki sutkowe,
• szczątkowy ogon,
• wybitnie silnie rozwinięte owłosienie na całym ciele lub na twarzy i plecach (hipertrichoza),
• owłosienie w rozwoju zarodkowym,
• odruch czepny u noworodków,
• nadmiernie rozwinięte kły,
• wykształcenie pazurów zamiast paznokci.

U innych zwierząt:

• trójpalczaste konie,
• wilczy ząb u koni,
• szczątkowe kończyny tylne (do 1 m długości) u wielorybów (Długopłetwiec oceaniczny Megaptera novaeangliae).

U roślin:

• liście zamiast cierni u kaktusów,
• występowanie wici u plemników roślin z klasy sagowców i rodzaju miłorząb (Ginkgo)

Bibliografia

• Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.brak strony w książce
• Douglas Theobald: 29+ Evidences for Macroevolution. [dostęp 2011-04-15]. (ang.).