Atraks
Atraks, podkopnik, potocznie ptasznik australijski[a] (Atrax robustus) – gatunek średniej wielkości pająka, występującego w australijskich stanach Queensland i Nowej Południowej Walii, szczególnie często w okolicach Sydney.
| Atrax robustus[1] | |||
| Pickard-Cambridge, 1877 | |||
 Atraks na piaszczystym podłożu | |||
 Samica w obronnej postawie | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
atraks | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
Tryb życia edytuj
Buduje sieci w lejkowatym kształcie, przy wylocie węższej części lejka czyha na potencjalną ofiarę, bytuje w szczelinach skał, pod kamieniami i przy pniach drzew w rzadkich lasach eukaliptusowych, parkach i ogrodach; czasem wnika do domów, unika otwartych przestrzeni[3]. Aktywny jest głównie o zmierzchu lub w nocy.
Pożywienie edytuj
Dietę tego pająka stanowią różne bezkręgowce i kręgowce np. pszczoły, karaluchy, owady, ślimaki, krocionogi, a czasami też żaby i inne małe kręgowce[4]. Do polowania używa suchej, jedwabnej sieci w której łapane jest pożywienie[4]. Po ukąszeniu ofiary, atraks zabiera ją do gniazda gdzie w spokoju ją konsumuje[4].
Reprodukcja edytuj
Samica po kopulacji składa od 90 do 120 zielonkawożółtych jaj[4].
Morfologia edytuj
Średniej wielkości pająk, osiągający długość ciała od 25 mm do 50 mm (z odnóżami długość pająka wynosi 6-7 cm). Posiada mocne i duże pazury jadowe. Ogólne ubarwienie czarne, bądź brązowe z połyskującym karapaksem.
Jad edytuj
Bardzo agresywny i niebezpieczny (osobniki męskie), zwykle uważany za najbardziej jadowitego pająka na świecie[5][6]. Objawy kliniczne po ukąszeniu są wywoływane przez δ-heksatoksynę – peptyd zbudowany z 42 aminokwasów. Opóźnia on inaktywację bramkowanych napięciem kanałów sodowych, co powoduje masowe uwolnienie neuroprzekaźników z zakończeń neuronów układów somatycznego i autonomicznego[5]. Atrax robustus atakuje również ludzi. Jego szczękoczułki są w stanie przebić nawet paznokieć człowieka. Istnieją zapisy 26 przypadków śmierci od ukąszeń pająków w Australii do roku 1979. Ukąszenia atraksa spowodowały co najmniej 14 przypadków śmierci[5] (7 u dzieci[6]). We wszystkich przypadkach, w których ustalono płeć pająka, okazało się, że ukąszenia spowodowały osobniki męskie (osobniki żeńskie są około 5 razy mniej jadowite niż męskie)[7]. Większość ofiar była w młodym wieku, chora lub niedołężna. Od momentu odkrycia antidotum (1979 r.) w Australii nie odnotowano żadnego przypadku śmierci spowodowanego jadem pająków[8].
Zastosowanie edytuj
Jedwab wytwarzany przez atraksy jest używany jako celownik w instrumentach optycznych[4].
Uwagi edytuj
- ↑ Wbrew potocznej nazwie „ptasznik australijski”, atraks nie jest ptasznikiem. Należy do rodziny Hexathelidae (dawniej był klasyfikowany w rodzinie Dipluridae), a nie ptasznikowatych (Theraphosidae).
Przypisy edytuj
- ↑ Atrax robustus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Norman I. Platnick: Hexathelidae. [w:] The World Spider Catalog, Version 13.0 [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2012-08-25]. (ang.).
- ↑ Atrax robustus - ptasznik australijski* - Terrarium, „Terrarium”, 16 lutego 2018 [dostęp 2018-09-26] (pol.).
- ↑ a b c d e Jason Fathallah, Atrax robustus [online], Animal Diversity Web [dostęp 2023-12-31] (ang.).
- ↑ a b c Sandy Steffany Pineda i inni, The lethal toxin from Australian funnel-web spiders is encoded by an intronless gene, „PLoS One”, 7 (8), 2012, art. nr e43699, DOI: 10.1371/journal.pone.0043699, PMID: 22928020, PMCID: PMC3425536 (ang.).
- ↑ a b Geoffrey K. Isbister i inni, Funnel-web spider bite: a systematic review of recorded clinical cases, „The Medical Journal of Australia”, 182 (8), 2005, s. 407–411, PMID: 15850438 (ang.).
- ↑ Nicholson G, Graudins A. Spiders of medical importance in the Asia-Pacific: atracotoxin, latrotoxin and related spider neurotoxins. „Clin Exp Pharmacol Physiol”. 29 (9), s. 785–794, 2002. DOI: 10.1046/j.1440-1681.2002.03741.x. PMID: 12165044. (ang.).
- ↑ Redakcja, Pająki w Australii - czy są groźne? | AustralianLiving.pl, „AustralianLiving.pl”, 5 marca 2017 [dostęp 2017-07-02] (pol.).