August Dehnel
August Gustaw Dehnel (ur. 25 czerwca 1903 w Warszawie, zm. 22 listopada 1962 tamże) – zoolog, myśliwy i sokolnik.
| |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 czerwca 1903 |
| Data i miejsce śmierci |
22 listopada 1962 |
| Specjalność: zoologia | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
August Gustaw Dehnel urodził się w Warszawie, rodzinie Michała (1869–1924), lekarza, i Marii ze Śliwickich (1869–1944)[1]. W 1914 roku rozpoczął naukę w gimnazjum Konopczyńskiego w Warszawie, w latach 1915–1917 uczęszczał do gimnazjum polskiego w Kijowie[2]. Jako uczeń i ochotnik brał udział w wojnie 1918–1920, a później w powstaniu śląskim[3]. W 1922 roku zdał maturę w gimnazjum im. Stanisława Staszica w Warszawie[4][5]. W 1926 roku ukończył studia przyrodnicze na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, ze stopniem doktora filozofii na podstawie pracy dyplomowej pt. Badania nad rozwojem i genezą potworności złożonych u żółwia błotnego. Podczas studiów i do roku 1928 uczył biologii w gimnazjum A. Jakubowskiej w Warszawie. Po doktoracie otrzymał stanowisko starszego asystenta przy Katedrze Anatomii Porównawczej UW, które pełnił do 1935 roku. Prowadził badania embriologiczno-teratologiczne, faunistyczno-inwentaryzujące oraz z zakresu morfologii dynamicznej. W latach 1936–1939 był pracownikiem Naczelnej Dyrekcji Lasów Państwowych oraz współpracował z Państwowym Muzeum Zoologicznym w Warszawie. Zajmował się sokolnictwem. W czasopiśmie Łowiec Polski opublikował podręcznik sokolnictwa O sztuce układania ptaków drapieżnych do łowów, wydany w formie książkowej w 1937[6].
W 1939 roku jako podporucznik rezerwy[7] wziął udział w kampanii wrześniowej. Trafił do niewoli niemieckiej. W obozie jenieckim Groß Born prowadził tajne nauczanie z zakresu biologii w Kole Leśników i Wyższym Studium Nauczycielskim[3][2].
W maju 1946 roku powrócił do Polski i zatrudnił się w Państwowym Muzeum Zoologicznym. W 1948 roku został powołany na zastępcę profesora organizowanej Katedry Anatomii Porównawczej Kręgowców w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Habilitował się w 1949 roku w Uniwersytecie Warszawskim na podstawie rozprawy pt. Badania nad rodzajem Sorex L. W 1950 roku otrzymał Nagrodę Państwową III stopnia. Wykrył u ryjówek zjawisko przejawiające się zmniejszeniem masy i długości ciała, obniżeniem puszki mózgowej, redukcją masy mózgu oraz innych energochłonnych narządów nazwane później zjawiskiem Dehnela[8]. W 1951 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego UW. Od 1952 roku związany z Puszczą Białowieską, kierownik Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży. Od 1957 roku był członkiem i przewodniczącym Rady Naukowej Białowieskiego Parku Narodowego. W 1958 roku został członkiem korespondentem PAN[9] oraz członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.
Dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy z Wiktorią z Szepelskich h. Ślepowron (1906–1991), po raz drugi od 1925 z Marią Bronisławą z Dalewskich (1901–1942)[1].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 8-4-11,12,13)[10].
Wybrane publikacje edytuj
- O typach rozwojowych wczesnych stadiów u ptaków
- O zjawiskach regulacyjnych w sztucznie rozszczepionych zarodków ptasich
- O sztuce układania ptaków drapieżnych do łowów
- Badania nad rodzajem Neomys Kaup
- Biologia rozmnażania ryjówki (Sorex araneus L.) w warunkach laboratoryjnych
- Zamki na wodzie
- Maleńki ssak o dużej przyszłości
- O sztuce układania ptaków drapieżnych do łowów
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[potrzebny przypis]
- Krzyż Walecznych (1920)[3]
- Złoty Krzyż Zasługi (28 września 1954)[11]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1955)[12]
Upamiętnienie edytuj
W 1964 roku u wejścia do Białowieskiego Parku Narodowego ustawiono głaz z tablicą pamiątkową poświęconą prof. Augustowi Dehnelowi oraz nazwano jego imieniem jedną z sal wykładowych w Collegium Biologicum UMCS w Lublinie. Ponadto imię profesora otrzymał dąb rosnący obok siedziby Zakładu Badania Ssaków PAN[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b August Gustaw Dehnel M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2023-10-05].
- ↑ a b Zdzisław Pucek. August Dehnel 25 VI 1903–22 XI 1962. „Przegląd Zoologiczny”. T. VII, z. 4, 1963. Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [dostęp 2023-10-05].
- ↑ a b c d Encyklopedia - Puszcza Białowieska [online], www.encyklopedia.puszcza-bialowieska.eu [dostęp 2023-10-05].
- ↑ Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906–1950. ISBN 83-06-01691-2.
- ↑ Znani absolwenci XIV Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Staszica w Warszawie [dostęp 2023-10-05].
- ↑ Gniazdo Sokolników - Sokolnictwo w Polsce [online], gniazdosokolnikow.pl [dostęp 2023-10-05].
- ↑ August Dehnel [online], wbh.wp.mil.pl [dostęp 2023-10-05].
- ↑ Jan R.E. Taylor, Leszek Rychlik, Sara Churchfield. Winter Reduction in Body Mass in a Very Small, Nonhibernating Mammal: Consequences for Heat Loss and Metabolic Rates. „Physiological and Biochemical Zoology”. s. 1. DOI: 10.1086/668484. [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03].
- ↑ Dehnel, August, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], PAN [dostęp 2021-09-01].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ŚLIWICCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-05-28].
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1588 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 125, poz. 1624 - Uchwała Rady Państwa z dnia 22 lipca 1955 r. nr 0/1363 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia edytuj
- Szkoła im. Stanisława Staszica w Warszawie 1906–1950. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 501. ISBN 83-06-01691-2.
- August Dehnel (1903–1962). Polska Akademia Nauk oddział w Lublinie. [dostęp 2009-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-21)].
Linki zewnętrzne edytuj
- August Dehnel – artykuły w bibliotece Polona