Wikipedia

Autoportret z żoną (obraz Stanisława Wyspiańskiego)

obraz Stanisława Wyspiańskiego

Autoportret z żoną – obraz Stanisława Wyspiańskiego wykonany techniką pastelową w 1904 roku[1]. Znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i jest prezentowany w Muzeum Stanisława Wyspiańskiego[1]. W literaturze obraz ten uznawany jest za jedyny autoportret artysty, na którym widoczna jest druga osoba[2].

Autoportret z żoną
Ilustracja
Autor

Stanisław Wyspiański

Rodzaj

autoportret

Data powstania

1904

Medium

pastel na papierze

Wymiary

47,7 × 62,2 cm, 54, 5 x 69, 5 cm w ramie

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Kraków

Lokalizacja

Muzeum Narodowe

Historia edytuj

Obraz powstał cztery lata po ślubie Wyspiańskich, który odbył się 18 września 1900 roku w Krakowie[3]. Stanisław Wyspiański przedstawił na nim siebie oraz żonę Teodorę Teofilę Wyspiańską[4]. W 1906 roku obraz został zakupiony przez Feliksa Jasieńskiego, który podarował go Muzeum Narodowemu w Krakowie w 1920 roku[5][6].

Opis edytuj

Obraz jest portretem podwójnym małżeństwa Wyspiańskich[2]. Teofila Wyspiańska znajduje się w lewej części pola obrazowego, tuż za mężem. Charakteryzują ją duże, niebieskie oczy, pełne usta i szeroki nos. Kobieta ubrana jest w barwny, wzorzysty strój i czerwoną chustę. Jej szyję ozdabiają czerwone korale, na których badacze dostrzegli medalik z Matką Bożą[7]. W literaturze strój ten identyfikowany jest jako krakowski[8][9]. Stanisław Wyspiański zajmuje prawą stronę w polu obrazowym, obok żony. Mężczyzna jest zwrócony w ujęciu ¾ w prawo[8]. Charakteryzują go duże, niebieskie oczy, zarost oraz przerzedzone włosy zaczesane na czoło[10]. Ubrany jest w białą koszulę oraz jasnobrązową, kożuchową kamizelkę (serdak) z czarnym, futrzanym kołnierzem[8][11]. Małżeństwo przedstawiono na neutralnym tle, które stanowiło częsty element kompozycyjny w portretach artysty[12].

Analiza edytuj

Małżeństwo zajmuje niemal całą powierzchnię pola obrazowego. Ramy obrazu przecinają korpusy postaci. Kompozycję wyznaczono za pomocą secesyjnej (dekoracyjnej i płynnej) linii, którą dopełnia płaska plama barwna[4][13].

Interpretacja edytuj

Autoportret z żoną jest uważany za symboliczny obraz Stanisława Wyspiańskiego[9]. W literaturze interpretowany jest w kategoriach manifestu artystycznego[14][11]. Małżeństwo Wyspiańskich spotkało się z dezaprobatą rodziny i bliskich artysty oraz środowiska krakowskiej inteligencji, które nazywało związek mezaliansem[14]. Żona Wyspiańskiego, będąca przedstawicielką chłopstwa, urodziła się w podtarnowskiej wsi Konary, natomiast Wyspiański urodził się w Krakowie[14][15][16]. W liście do Stanisława Lacka z 7 maja 1905 roku Stanisław Wyspiański napisał:

Wszystko zaś jest komedia „społeczna”, gdyż nie mogą przenieść na sobie tego, że moja żona nie jest z „miastowych” z tak zwanej inteligencji i daliby połowę życia za jaki skandal, którego doczekać się nie mogą zrozpaczeni, za jaką udaną intrygę lub wszelkiego rodzaju podłość[17][18].

Na obrazie mężczyznę przedstawiono w codziennym ubraniu chłopskim, natomiast Teofilę w stroju odświętnym[14][11]. Ten symboliczny gest odczytywany jest przez badaczy jako akt wsparcia i solidarności skierowany wobec żony[19][11]. Kompozycyjne umiejscowienie artysty między małżonką a widzem jest także interpretowane jako próba osłonięcia jej przed krytyką społeczną, z którą mierzyła się na co dzień[19]. A skierowane na widza oczy małżonków mają wyrażać pewność siebie i dumę z noszonych strojów, a tym samym lekceważący stosunek wobec stanu mieszczańskiego męża[19][14].

Wystawy edytuj

Autoportret z żoną pojawiał się na wystawach tematycznych oraz monograficznych, tj. poświęconych twórczości Stanisława Wyspiańskiego. Oto wybrane z nich:

  • ,,Sami złożycie stos...": Pogrzeb Stanisława Wyspiańskiego, 08.12.2007-09.03.2008, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Wyspiański, 28.11.2017 – 05.05.2019, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Skarbiec Wyspiańskiego, 11.10.2019 – 01.03.2020, Muzeum Narodowe w Krakowie[1][20].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Autoportret z żoną [online], Zbiory Cyfrowe MNK [dostęp 2023-07-18].
  2. ↑ a b Magdalena Popiel, Miejsce Wyspiańskiego w estetyce polskiego modernizmu, „Przestrzenie Teorii” (9), Poznań 2008, s. 11.
  3. ↑ Maria Mażewska, Na przekór. O miłości Stanisława Wyspiańskiego i Teodory Pytko [online], Niezła Sztuka, 6 września 2020 [dostęp 2023-07-18], Ponowne zawarcie małżeństwa nastąpiło 17 listopada 1900 roku.
  4. ↑ a b Izabela Kunińska (red.), Muzea Krakowa, Warszawa 1981, s. 118, ISBN 83-213-3070-3.
  5. ↑ Danuta Godyń, Magdalena Laskowska, Rysunki, akwarele i pastele z kolekcji Feliksa Jasieńskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2016, s. 54, 294, ISBN 978-83-7581-213-8.
  6. ↑ Danuta Godyń, Małgorzata Laskowska (red.), Wyspiański. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2021, s. 54, ISBN 978-83-7581-385-2.
  7. ↑ Monika Śliwińska, Wyspiański: dopóki starczy życia, Warszawa 2017, ISBN 978-83-244-0487-2.
  8. ↑ a b c Stanisław Wyspiański. Wystawa Jubileuszowa 1907-1957. Grudzień 1957-listopad 1958, Kraków 1958, s. 53.
  9. ↑ a b Godyń, Laskowska 2021 ↓, s. 37.
  10. ↑ Monika Śliwińska, Wyspiański: dopóki starczy życia, Warszawa 2017, ISBN 978-83-244-0487-2, W autoportrecie na obliczu Stanisława Wyspiańskiego zauważa się oznaki przebytej choroby.
  11. ↑ a b c d Luba Ristujczina, Stanisław Wyspiański. Artysta i wizjoner, Warszawa 2021, s. 142, ISBN 978-83-8222-345-3.
  12. ↑ Tadeusz Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo polskie 1764-1939, Wrocław-Kraków 1960, s. 344.
  13. ↑ Ristujczina 2021 ↓, s. 143.
  14. ↑ a b c d e Maria Mażewska, Na przekór. O miłości Stanisława Wyspiańskiego i Teodory Pytko [online], 6 września 2020 [dostęp 2023-07-18].
  15. ↑ Halina Nelken, Stanisław Wyspiański, Warszawa 1959, s. 8, Uwaga: publikacja wskazuje miejsce urodzenia Teofili Wyspiańskiej we wsi Węgrzce koło Krakowa.
  16. ↑ Izabela Kunińska (red.), Muzea Krakowa, Warszawa 1981, s. 118, ISBN 83-213-3070-3, Uwaga: publikacja wskazuje miejsce urodzenia Teofili Wyspiańskiej we wsi Żabno koło Tarnowa.
  17. ↑ Leon Płoszewski, Maria Rydlowa (red.), Listy Stanisława Wyspiańskiego różne – do wielu adresatów, Kraków 1998, s. 355, ISBN 83-08-02562-5.
  18. ↑ Kowalczyk, Stefaniak 2007 ↓, s. 265.
  19. ↑ a b c Marta Romanowska, Stanisław Wyspiański, 2009, s. 47, ISBN 978-83-7576-048-4.
  20. ↑ Anna Kowalczyk, Krystyna Stefaniak (red.), ,,Sami złożycie stos": pogrzeb Stanisława Wyspiańskiego. Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie, grudzień 2007-marzec 2008, Kraków 2007, s. 89, ISBN 978-83-89424-92-1.

Bibliografia edytuj

  • Danuta Godyń, Magdalena Laskowska, Rysunki, akwarele i pastele z kolekcji Feliksa Jasieńskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2016, ISBN 978-83-7581-213-8.
  • Danuta Godyń, Małgorzata Laskowska (red.), Wyspiański. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2021, ISBN 978-83-7581-385-2.
  • Anna Kowalczyk, Krystyna Stefaniak (red.), ,,Sami złożycie stos...": pogrzeb Stanisława Wyspiańskiego. Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie, grudzień 2007-marzec 2008, Kraków 2007, ISBN 978-83-89424-92-1.
  • Izabela Kunińska (red.), Muzea Krakowa, Warszawa 1981, ISBN 83-213-3070-3.
  • Maria Mażewska, Na przekór. O miłości Stanisława Wyspiańskiego i Teodory Pytko [online], Niezła Sztuka, 6 września 2020 [dostęp 2023-07-18].
  • Halina Nelken, Stanisław Wyspiański, Warszawa 1959.
  • Leon Płoszewski, Maria Rydlowa (red.), Listy Stanisława Wyspiańskiego różne – do wielu adresatów, Kraków 1998, ISBN 83-08-02562-5.
  • Magdalena Popiel, Miejsce Wyspiańskiego w estetyce polskiego modernizmu, „Przestrzenie Teorii” (9), Poznań 2008, s. 9-17.
  • Luba Ristujczina, Stanisław Wyspiański. Artysta i wizjoner, Warszawa 2021, ISBN 978-83-8222-345-3.
  • Marta Romanowska, Stanisław Wyspiański, Olszanica 2009, ISBN 978-83-7576-048-4.
  • Stanisław Wyspiański. Wystawa Jubileuszowa 1907-1957. Grudzień 1957-listopad 1958, Kraków 1958.
  • Monika Śliwińska, Wyspiański: dopóki starczy życia, Warszawa 2017, ISBN 978-83-244-0487-2, książka online, bez paginacji.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Autoportret_z_żoną_(obraz_Stanisława_Wyspiańskiego)&oldid=71607196”