Azotyny

sól lub ester kwasu azotawego
(Przekierowano z Azotany(III))

Azotyny, nazwa Stocka: azotany(III) – grupa związków chemicznych, soli lub estrów kwasu azotawego.

Ester azotynowy

Budowa azotynów

edytuj
 
Jon NO
2
. Na obu atomach tlenu występują częściowe ładunki ujemne

Wszystkie azotyny zawierają jon NO
2
. Jon ten jest izoelektronowy (ma tę samą liczbę elektronów i ich rozmieszczenie) z cząsteczką ozonu. Od anionu NO
3
występującego w azotanach różni się tym, że trzeci ze zhybrydyzowanych orbitali sp² nie tworzy wiązania z atomem tlenu – zostaje zajęty przez niewiążącą parę elektronową. Obydwa wiązania NO są równocenne, a cząsteczka ma kształt trójkąta równoramiennego. Budowę jonu azotynowego opisać też można za pomocą struktur rezonansowych:

 
Mezomeryczne formy jonu azotynowego

W wyniku przyjęcia przez jon NO
2
kationu (np. wodoru czy metalu), na utworzenie wiązania jest zużywana jedna z niewiążących par elektronowych któregoś z atomów tlenu. W przypadku reakcji jonu NO
2
np. z atomem węgla powstają zarówno estry kwasu azotawego, jak i związki nitrowe.

Właściwości

edytuj

Nieorganiczne azotyny są substancjami krystalicznymi. Rozpuszczają się w wodzie. Mogą wykazywać zarówno właściwości redukujące, np. wobec nadmanganianu potasu w kwaśnym środowisku:

2KMnO
4
+ 5KNO
2
+ 3H
2
SO
4
→ 2MnSO
4
+ 5KNO
3
+ K
2
SO
4
+ 3H
2
O

czyli jonowo:

2MnO
4
+ 5NO
2
+ 6H+
→ 2Mn2+
+ 5NO
3
+ 3H
2
O

jak i utleniające, np. wobec wodorków niemetali.

Azotyny nieorganiczne reagują w środowisku kwaśnym z pierwszorzędowymi aminami aromatycznymi. Reakcja ta nosi nazwę diazowania, a w jej wyniku powstają nietrwałe sole diazoniowe, które zwykle od razu poddaje się dalszym reakcjom, np. [1]:

 
Synteza chlorku m-trifluorometylobenzenosulfonowego poprzez związek diazoniowy

Do wykrywania azotynów, można wykorzystać odczynnik Griessa. Metoda ta pozwala także na oznaczanie azotanów po ich wstępnej redukcji do azotynów[2].

Otrzymywanie

edytuj

Azotyny nieorganiczne można otrzymać przez wprowadzenie mieszaniny tlenku azotu i dwutlenku azotu do roztworów wodorotlenków lub węglanów metali alkalicznych, np.

2NaOH + NO + NO
2
→ 2NaNO
2
+ H
2
O

Inną metodą jest redukcja stopionych azotanów metalicznym ołowiem, np.

NaNO
3
+ Pb → NaNO
2
+ PbO

Niektóre azotany redukują się do azotynów w wyniku podgrzania, np.

2KNO
3
→ 2KNO
2
+ O
2

Wpływ na zdrowie

edytuj

Azotyny (także azotany) są znanymi konserwantami stosowanymi dla zmniejszenia ryzyka ich przedawkowania w mieszaninie z solą kuchenną. Azotyny i azotany pomagają chronić wyroby mięsne przed zepsuciem. Według polskiej normy w wyrobach mięsnych maksymalne stężenie dodatku konserwującego (E249, E250, E251, E252) zostało ustalone na 150 mg/kg, a w produktach mięsnych sterylizowanych (konserwach) – 100 mg/kg[3][4]. Peklowane mięsne produkty tradycyjne mogą zawierać 180 mg/kg[5][6]. Według Światowej Organizacji Zdrowia dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) wynosi 0 – 0,1 mg/kilogram masy ciała/dzień[7].

  • Regularne spożywanie azotanów i azotynów większa ryzyko rozwoju nowotworów. Codzienne spożywanie 50 g mięsa przetworzonego zwiększa ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 18%[8][9].
  • Na szkodliwe działanie azotynów i azotanów najbardziej narażone są małe dzieci, kobiety w ciąży, osoby przewlekle chore i starsze[7].
  • Azotyny i azotany obniżają wartość odżywcza pokarmów i wchłanianie witaminy A i witamin z grupy B[10].

Ważniejsze azotyny

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. R.V. Hoffman, m-Trifluoromethylbenzenesulfonyl Chloride, „Organic Syntheses”, 60, 1981, s. 121, DOI10.15227/orgsyn.060.0121.
  2. Donald L. Granger i inni, Measurement of nitrate and nitrite in biological samples using nitrate reductase and Griess reaction, „Methods in Enzymology”, 268, 1996, s. 142–151, DOI10.1016/S0076-6879(96)68016-1.
  3. L_2018118PL.01000701.xml [online], eur-lex.europa.eu [dostęp 2019-10-18].
  4. Publications Office of the European Union, C/2015/3526, Decyzja Komisji (UE) 2015/826 z dnia 22 maja 2015 r. dotycząca przepisów krajowych zgłoszonych przez Danię w sprawie dodawania azotynów do niektórych produktów mięsnych (notyfikowana jako dokument nr C(2015) 3526) [online], op.europa.eu, 22 maja 2015 [dostęp 2019-10-18] (ang.).
  5. „Mięso i Wędliny nr 6/2006”.
  6. Nowe przepisy dotyczące azotynów i azotanów [online], www.wedlinydomowe.pl [dostęp 2019-10-18].
  7. a b Małgorzata Wilkowska, e250 – Azotyn Sodu [online], Dietetycy.org.pl, 2 listopada 2018 [dostęp 2019-10-18] (pol.).
  8. Raphaëlle L. Santarelli, Fabrice Pierre, Denis E. Corpet, Processed meat and colorectal cancer: a review of epidemiologic and experimental evidence, „Nutrition and Cancer”, 60 (2), 2008, s. 131–144, DOI10.1080/01635580701684872, ISSN 0163-5581, PMID18444144, PMCIDPMC2661797 [dostęp 2019-10-18].
  9. Spożycie mięsa a ryzyko nowotworów Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [online], ncez.pl [dostęp 2019-10-18].
  10. M. Lhuissier, M. Suschetet, J. Causeret, [Effect of nitrites and nitrates on various aspects of vitamin nutritional status], „Annales De La Nutrition Et De L’alimentation”, 30 (5–6), 1976, s. 847–858, ISSN 0003-4037, PMID20023 [dostęp 2019-10-18].