Wikipedia

Błogosławiona Bronisława

polska norbertanka, błogosławiona

Błogosławiona Bronisława (określana również jako Bronisława Odrowążówna[2][3]; ur. ok. 1200–1203, zm. 29 sierpnia 1259[a] w Krakowie na górze św. Bronisławy) – polska zakonnica w Zgromadzeniu Sióstr Kanoniczek Regularnych Zakonu Premonstratensów (norbertanek), dziewica, mistyczka[5], ksieni klasztoru norbertanek w Krakowie oraz błogosławiona Kościoła katolickiego[6], według tradycji pochodząca z rodu Odrowążów[7][8][9][10].

Bronisława OPraem
dziewica, zakonnica, ksieni, mistyczka
Ilustracja
Obraz Widzenie bł. Bronisławy (mal. Wojciech Eljasz-Radzikowski, 1849 – boczny ołtarz kościoła św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela w Krakowie)
Data urodzenia

ok. 1200–1203

Data i miejsce śmierci

29 sierpnia 1259
Kraków
(Góra św. Bronisławy)

Miejsce pochówku

Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela w Krakowie

Ksieni klasztoru sióstr norbertanek w Krakowie
Okres sprawowania

przed 1241 – przed 1252[1]

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

Zgromadzenie Sióstr Kanoniczek Regularnych Zakonu Premonstratensów (norbertanki)

Śluby zakonne

data nieznana

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Błogosławiona
Beatyfikacja

23 sierpnia 1839
Rzym
przez Grzegorza XVI (zatwierdzenie kultu)

Wspomnienie

1 września

Atrybuty

lilia, krzyż

Patronka

Królestwa Polskiego,
diecezji opolskiej,
dobrej sławy,
Krakowa,
Zwierzyńca

Szczególne miejsca kultu

Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela w Krakowie,
Kaplica bł. Bronisławy w Krakowie

Cytaty w Wikicytatach
Konfesja bł. Bronisławy w kościele norbertanek w Krakowie

Źródła historyczne edytuj

Pierwsza źródłowa informacja o bł. Bronisławie pochodzi z życiorysu św. Jacka OP, który napisał Stanisław z Krakowa, lektor krakowskiego klasztoru dominikanów, w połowie XIV wieku, na potrzeby procesu kanonizacyjnego św. Jacka OP, a znajdujący się w zbiorach Biblioteki Watykańskiej[4] (łac. De vita et miraculis sancti Jacchonis (Hyacinthi) ordinis fratrum praedicatorum auctore Stanislao Lectore Cracoviensi eiusdem ordinis). Drugą źródłowo potwierdzoną informacją o bł. Bronisławie jest zapis w (łac. Liber mortuorum monasterii Sancti Vincentii Ordinis Praemonstratensis) wydaną w 1887 i powtórnie – w nowym opracowaniu – w 1971 jako nekrolog norbertanów wrocławskiego opactwa św. Wincentego, spisany w latach 1253–1289[4][11]. Do naszych czasów nie dochowały się natomiast zapisy klasztorne o niej, gdyż pożar z 18 maja 1528 pochłonął kościół i klasztor sióstr norbertanek[12]. Zniszczeniu uległy wtedy wszystkie księgi, nadania, archiwum i biblioteka[12]. Pamięć o bł. Bronisławie została ponadto utrwalona we wspomnieniach pisarzy średniowiecznych, m.in. Albertusa Leandera (1517), Macieja Miechowity (1521), Mateusza Valerianusa (1537) czy Seweryna z Krakowa (1594)[12].

Życiorys edytuj

Według tradycji z czasów nowożytnych[9] Bronisława miała pochodzić z rodu Odrowążów[7][8][9], co powtarzane jest w wielu popularnych publikacjach opisujących jej życiorys[13][14][15]. Jej dziadkiem miał być Paweł Odrowąż, który miał córkę Gertrudę przyszłą ksienię klasztoru norbertanek w Ibramowicach[15][14] oraz czterech synów: Eustachego; Iwona, późniejszego biskupa krakowskiego; Miłosława i Iwana[13][14]. Eustachy wraz z żoną Beatą był dziedzicem Kamienia Śląskiego, a ojcem św. Jacka[13]. Krewnym jej miał być również dominikanin Czesław Odrowąż, późniejszy błogosławiony[13]. Ze źródeł wynika natomiast, że Bronisława pochodziła ze szlacheckiego rodu[4]. Jednak tradycję o pochodzeniu Bronisławy z Odrowążów w historiografii uznaje się za niepotwierdzoną w źródłach[16], a badacze rodu Odrowążów uznali, że tradycja ta powstała w wyniku błędnej ich interpretacji i Bronisława nie pochodziła z tego rodu[9][17][10].

Data urodzin Bronisławy nie jest znana – prawdopodobnie miało to miejsce w okresie szacowanym na lata pomiędzy 1200–1203[4]. Według tradycji hagiograficznej miała się urodzić na Górnym Śląsku w Kamieniu Śląskim[1] i była najstarszą córką Miłosława (zwanego również Stanisławem) i Anny z domu Gryf, wnuczki Jaksy z Miechowa[13][18], oraz siostrą Szczęsława i Mikuły[13] lub córką Eustachego i siostrą św. Jacka[14][19]. W dzieciństwie oraz młodości otrzymała staranne wychowanie, pielęgnowane przez jej matkę (podstawowe prace domowe, umiejętność pisania i czytania, ziołolecznictwo, ogrodnictwo, dobre obyczaje i wiedza ogólna)[13]. Warto dodać, że na ówczesnych dworach czy zamkach książęcych była kaplica, gdzie zbierano się na wspólną modlitwę, u boku zazwyczaj kapelana rodzinnego[13]. Można więc przypuszczać, że wychowywana była również poprzez pielęgnowanie kultu i wiedzy religijnej[13]. Nieznane są bliższe okoliczności i warunki w jakich spędziła lata młodości, natomiast wiadomo, że mając 16 lat wstąpiła do klasztoru sióstr norbertanek na Zwierzyńcu, wybierając w ten sposób drogę życia konsekrowanego[13].

Na podstawie zachowanych konstytucji zakonnych z 1340 można określić porządek dnia w klasztorze, a tym samym przypuszczalny tryb jej życia klasztornego[20]. Dzień rozpoczynano odmawianiem siedmiu psalmów pokutnych[20]. Cały brewiarz odmawiano na stojąco, jako wyraz pokuty[20]. Poza tym wiele czasu spędzano na inne modlitwy w różnych intencjach[20]. Szczególną czcią otaczano Matkę Bożą[20]. Cele były nieogrzewane[20]. Obowiązywały liczne praktyki postne oraz pokutne[20]. W czasie posiłków w refektarzu odbywało się m.in. czytanie lektury duchowej[21]. Biografowie jej życia stwierdzili, że zaprowadziła ona w klasztorze – z polecenia św. Jacka – praktykę codziennego odmawiania różańca świętego[21]. Cechowało ją ponadto umiłowanie modlitwy indywidualnej, szczególnie do Męki Pańskiej[21]. Chętnie też udzielała pomocy potrzebującym i cierpiącym wskutek najazdu Tatarów[21].

Nieznana jest dokładna data złożenia przez nią ślubów zakonnych, nastąpiło to najpóźniej w 1217[5]. Wiadomo jest natomiast, że po przejściu Tatarów i spaleniu przez nich klasztoru w 1241, była ona wówczas – według przekazanej tradycji – już przełożoną (ksieni) tego klasztoru[21]. Podczas tego najazdu siostry w obawie o swoje życie zmuszone były do opuszczenia klasztoru i udania się do kryjówek w skałach pobliskich lasów, które odtąd noszą nazwę Skał Panieńskich[22]. W tych trudnych czasach nawiązała ona kontakt z Odrowążami, którzy pomogli jej odbudować zniszczony kościół oraz klasztor[21]. Z przekazów źródłowych wiadomo, że pomogła jej wówczas Przybysława, żona Jakuba Odrowąża (ówczesnego właściciela dóbr w Kamieniu Śląskim)[21]. Po odbudowie kościoła i klasztoru, Bronisława przestała być przełożoną, bowiem w 1252 ksienią była już siostra Wiseniega[1].

W najtrudniejszych chwilach udawała się na Górę św. Bronisławy, gdzie oddawała się modlitwie i medytacji[23]. Tam również miała widzenie Chrystusa, który w mistycznym widzeniu stwierdził[23]:

Bronisławo, krzyż Mój jest twoim, lecz i chwała Moja twoją będzie.

Na dwa lata przed śmiercią miała następne szczególne widzenie duchowe, w którym dowiedziała się o śmierci św. Jacka[21]. Podała ona wówczas siostrom treść tego widzenia[12]. Będąc zatopioną w modlitwie ujrzała nad dominikańskim kościołem Świętej Trójcy w Krakowie wielką jasność i postępujący orszak Matki Bożej prowadzącej św. Jacka[21]. Po skierowanym pytaniu do Maryi otrzymała od niej następującą odpowiedź[12]:

Bronisławo, córko moja, jestem matką miłosierdzia, a ten którego widzisz, to brat twój Jacek, którego do wiecznej chwały prowadzę.

Zmarła 29 sierpnia 1259 na wzgórzu Sikornika podczas modlitwy[24][b], nazwanym później górą św. Bronisławy i tam została początkowo pochowana, ponieważ kościół i klasztor nie był jeszcze w pełni odbudowany po zniszczeniach tatarskich[12].

Relikwie edytuj

Po zakończeniu odbudowy kościoła i klasztoru ciało bł. Bronisławy zostało przeniesione i umieszczone we wschodniej ścianie kościoła, a następnie miejsce to zamurowano, z uwagi na ewentualność kolejnych niszczycielskich najazdów[25]. Na początku XVII wieku (14 października 1604), kiedy z polecenia ksieni klasztoru s. Doroty Kątskiej powiększono kościół natrafiono na jej zamurowaną trumienkę, a następnie powtórnie ją ukryto w kościelnych murach[26]. W 1656 kościół ten został ograbiony przez wojska szwedzkie podczas ich najazdu[26]. Następnie w 1782 ksieni s. Magdalena Otfinowska odnalazła ukrytą, dębową trumienkę za ołtarzem św. Jacka w prezbiterium[26]. Ówczesny proboszcz ks. Wacław Tworkowski po uzyskaniu zgody władz kościelnych wyjął jej kości oraz przełożył je do nowej cynowej trumienki i umieścił ją w murze kościoła przy ołtarzu św. Anny[26]. W 1840, w związku z jej beatyfikacją otwarto grób, wydobyto dwie trumienki – dębową i cynową, które później przekazano do archiwum klasztornego[11]. Wyjęto z nich jej relikwie i przełożono do nowej trumny fundacji ksieni s. Ewy Stobieckiej, wykonanej z brązu przez artystę Henryka Kossowskiego, zwieńczonej koroną z orłem i herbem Odrowąż oraz medalem papieża Grzegorza XVI, która jest wyeksponowana przy bocznym ołtarzu poświęconym bł. Bronisławie[27].

Można dodać, że 29 sierpnia 2003 dokonano uroczystego wprowadzenia części jej relikwii do Sanktuarium św. Jacka w Legnicy[28]. Następnie 31 sierpnia 2014 część jej relikwii została wprowadzona również do kościoła Wszystkich Świętych w Brzezinach[29].

Kult edytuj

 
Ilustracja bł. Bronisławy z książki „Żywoty Świętych Pańskich na wszystkie dnie roku”

W 1600 ukazał się Katalog świętych i błogosławionych Męczenników, Wyznawców, Panien i Pań Korony Polskiey y Miasta Krakowa, w którym wpisano imiona 70 osób i podano daty ich śmierci[4]. Na 59. miejscu umieszczona jest „Błogosławiona Bronisława Zakonu Premonstrateńskiego za Zwierzencu 1259”[4]. Katalog ten potwierdził Mistrz Pałacu Apostolskiego G. M. Guanzelli w Rzymie[4]. W 1604 wpisano jej imię z tytułem błogosławionej w Poczet Patronów Królestwa Polskiego, na przedstawieniu graficznym z obrazem Orła Białego[4]. W 1650 umieszczono wezwanie Bronisławy (z tytułem beata), w litanii błogosławionych całego zakonu norbertańskiego[4].

 
Wnętrze kaplicy przy Kopcu Kościuszki w Krakowie

Początkowo jej kult koncentrował się na górze św. Bronisławy, gdzie według tradycji zmarła oraz gdzie była pierwotnie pochowana[30]. Informacje z przełomu XVII i XVIII wieku mówią, że na górze tej w miejscu, gdzie znajdowała się jej pustelnia, postawiono krzyż, do którego pielgrzymowano[30]. Do krzyża tego pielgrzymowała m.in.w dniu 3 września 1683 królowa Maria Kazimiera d’Arquien zwana (Marysieńką) z synem królewiczem Aleksandrem[31]. W 1702 w miejscu tym norbertanin, proboszcz ks. Herman Suchodębski wybudował kaplicę pw. bł. Bronisławy[32] oraz umieścił w niej półkolisty obraz z jej podobizną i wystawił księgę pamiątkową dla pielgrzymów[30]. W 1759 ówczesna ksieni s. Petronela Poniatowska, kaplicę tą znacznie powiększyła, która następnie została poświęcona 23 września 1759[33]. Kaplicę tą odwiedził m.in. 23 czerwca 1787 król Polski Stanisław August Poniatowski[31].

W 1786 ułożono hymn, litanię i modlitwy ku jej czci, a w 1789 ukazał się drukiem jej pierwszy żywot napisany przez o. Wawrzyńca Teleszyńskiego OP[22].

Modlitwy do błogosławionej Bronisławy są odmawiane przed jej ołtarzem i relikwiami w klasztorze sióstr norbertanek w każdy wtorek, o godz. 19:00, po wcześniejszym odprawieniu mszy świętej i odmówieniu litanii ku jej czci[34][31]. Ponadto odmawiana jest nieustająca nowenna z licznym udziałem księży i wiernych, w czasie której oddawana jest jej cześć oraz dołączane są prośby i podziękowania wiernych[4].

W Ameryce istnieją kościoły pod jej wezwaniem, budowane są kaplice i kapliczki jej poświęcone[4]. W wielu kościołach znajdują się obrazy z jej podobizną (m.in. takich malarzy jak: Wojciech Eljasz-Radzikowski, Józef Kaczmarczyk, Kasper Pochwalski czy Piotr Stachiewicz[5]), witraże i rzeźby[4].

W ikonografii bł. Bronisława jest przedstawiana w białym habicie, czasami klęcząca przed Chrystusem trzymającym krzyż lub przed Trójcą Przenajświętszą[22]. Jej atrybutem jest lilia lub krzyż[22].

Proces beatyfikacji edytuj

W 1838 po ustaniu epidemii cholery w Krakowie, co przypisywano modlitwom wstawienniczym ku s. Bronisławie, ówczesna ksieni klasztoru s. Ewa Stobiecka poczyniła starania w celu wyniesienia jej na ołtarze[35]. Zwróciła się ona wtedy do ks. kanonika Józefa Pawłowskiego z kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie o zajęcie się tą sprawą, a ten z kolei zwrócił się do biskupa krakowskiego Karola Skórkowskiego, przebywającego wówczas na wygnaniu w Opawie i do sufragana krakowskiego Franciszka Zglenickiego[35]. Następnie ks. Pawłowski już jako postulator udał się do Rzymu, gdzie zdał sprawę papieżowi Grzegorzowi XVI[35][31]. Następnie sprawą zajęli się dominikanin o. Gwalbert Leszczyński OP i franciszkanin o. Franciszek Czekan OFMConv., którzy poczynili starania w celu zbadania jej kultu[36]. Po skompletowaniu dokumentacji i przesłuchaniu wielu osób, które zaświadczyły o jej odwiecznym kulcie, akta te przesłano do Rzymu w celu dalszego postępowania[36]. Na podstawie tej dokumentacji znany rzymski adwokat Francisco Bartoleschi opracował tzw. Positio z prośbą do papieża o zatwierdzenie jej kultu[36]. Na spotkaniu Kongregacji ds. Obrzędów 3 sierpnia 1839 zaaprobowano ten kult i przekazano sprawę 23 sierpnia tegoż roku do akceptacji papieżowi Grzegorzowi XVI, który wyraził zgodę, a tym samym ogłosił ją błogosławioną[36].

Główne uroczystości jej beatyfikacji odbyły się 2 września 1840 w Krakowie[37]. Po nieszporach i odczytaniu dekretu beatyfikacyjnego Stolicy Apostolskiej w kościele dominikanów pw. Świętej Trójcy odbyła się uroczysta procesja z jej relikwiami do kościoła św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela w Krakowie z udziałem bp. Franciszka Zglenickiego[37]. Uroczystości beatyfikacyjne zostały zakończone 5 września uroczystą mszą świętą sprawowaną w kaplicy bł. Bronisławy na wzgórzu Sikornik[38]. Obraz do ołtarza bł. Bronisławy namalował krakowski malarz Wojciech Eljasz-Radzikowski[38], natomiast srebrny relikwiarz na czaszkę błogosławionej wykonał Franciszek Kausa[38].

Kongregacja następnie wyraziła zgodę na tekst mszy świętej jej poświęcony jak i na formularz brewiarzowy[37].

W celu zebrania pełnej dokumentacji w sprawie jej kanonizacji powołano następnie 19 czerwca 2002 Komisję Historyczną w archidiecezji krakowskiej przez kard. Franciszka Macharskiego pod przewodnictwem (do 2017) prof. dr hab. Wacławy Szelińskiej[4]. Zgodnie z obowiązującymi przepisami (konstytucją apostolską Divinus perfectionis Magister) do kanonizacji potrzebny jest cud uczyniony za jej wstawiennictwem, który po rozpatrzeniu powinien być zaakceptowany przez Kongregację Spraw Kanonizacyjnych, a następnie zatwierdzony przez papieża. Zgłoszony i potwierdzony przez lekarzy cud to sprawa uzdrowienia z raka skóry Romualdy Unickiej[4].

Do 1855 wspomnienie liturgiczne bł. Bronisławy obchodzono w dniu 3 września, a następnie je przesunięto na 1 września[39].

Patronat edytuj

  • Błogosławiona Bronisława została zaliczona do rzędu błogosławionych patronów Polski przez papieża Grzegorza XVI[40]. Ponadto jest patronką diecezji opolskiej oraz dobrej sławy[23]. Błogosławiona Bronisława jest też patronką Zwierzyńca oraz Krakowa[32].
  • W latach międzywojennych powstały na terenie Polski liczne towarzystwa jej imienia[39]. W 1920 Towarzystwo św. Bronisławy powstało w Chorzowie[41]. W tymże roku podobne towarzystwo powstało również we Lwowie pod nazwą Stowarzyszenie dziewcząt pod patronatem św. Bronisławy[42]. W 1926 podobną inicjatywę utworzenia stowarzyszenia poczyniono w Poznaniu[42] oraz w Paryżu[31].
  • W Krakowie jedna z ulic od 1912 nosi jej imię[43][5]. Jej imieniem nazwano też ulicę w katowickiej dzielnicy Ligota-Panewniki[44] oraz miejscowościach: Kamieniu Śląskim[45], Łodzi[46], Szczecinie[47], Gliwicach[48] i Tychach[49]. Imię błogosławionej nadano także jednej z planetoid ((1315) Bronisława)[50].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Według nekrologu norbertanów wrocławskiego opactwa św. Wincentego Liber mortuorum monasterii Sancti Vincentii Ordinis Praemonstratensis podawana jest data jej zgonu 5 kwietnia 1259[1][4].
  2. ↑ Podawana jest również inna wersja, która według tradycji klasztornej mówi, że zmarła w dormitarzu klasztornym, w otoczeniu zebranych sióstr[1].

Publikacje edytuj

  • Bł. Bronisława (staraniem Karoliny Kuczewskiej): Cześć Boga w błogosławionej Bronisławie zakonnicy świętego Norberta, klasztoru Zwierzynieckiego przy Krakowie profesce, dla wygody pobożnych i pomnożenia chwały Pana Boga. Wyd. 4. Kraków: Stanisław Gieszkowski, 1861. OCLC 831358640.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e Piotr Stefaniak, Przesławna Patronka miasta Krakowa błogosławiona Bronisława w świetle źródeł i pamiątek (cz. 2 – fragmenty). (PDF), „Tygodnik Salwatorski”, Nr 35 (1236), Kraków, 2 września 2018, s. 5–6, ISSN 1509-720X [zarchiwizowane z adresu 2021-04-10].
  2. ↑ Bronisława Odrowąż [online], geni.com [zarchiwizowane z adresu 2020-01-12].
  3. ↑ Janoszanka 1935 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Wacława Szelińska, Bł. Bronisława z Krakowa. Życie i kult bł. Bronisławy [online], norbertanka.blogspot.in, listopad 2007 [zarchiwizowane z adresu 2019-03-30].
  5. ↑ a b c d Bronisława Błogosławiona, [w:] Encyklopedia Krakowa [online], encyklopediakrakowa.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-03-30].
  6. ↑ Bronisława, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-01-09].
  7. ↑ a b Kasper Niesiecki, Jan Nepomucen Bobrowicz, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S. J. powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopisów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza (Herb Odrowąż), t. 7, Lipsk: Breitkopf i Hærtel, 1841, s. 23–45 [dostęp 2023-02-30].}
  8. ↑ a b Odrowąże, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-01-09].
  9. ↑ a b c d Antoni Rybarski, Pochodzenie i początek rodu Odrowążów. Cz. II. (PDF), „Przegląd Historyczny”, 18/2, 1914, s. 202, ISSN 0033-2186, OCLC 8091889171 [zarchiwizowane z adresu 2022-02-23].
  10. ↑ a b Karol Górski, Ród Odrowążów w wiekach średnich. (PDF), „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, VIII, Kraków 1927, s. 17, OCLC 749441733 [zarchiwizowane z adresu 2022-04-05].
  11. ↑ a b Piotr Stefaniak, Przesławna Patronka miasta Krakowa błogosławiona Bronisława w świetle źródeł i pamiątek (fragmenty). (PDF), „Tygodnik Salwatorski”, Nr 34 (1235), Kraków, 26 sierpnia 2018, s. 4–5, ISSN 1509-720X [zarchiwizowane z adresu 2021-04-10].
  12. ↑ a b c d e f Ryłko 1983 ↓, s. 16.
  13. ↑ a b c d e f g h i j Ryłko 1983 ↓, s. 13.
  14. ↑ a b c d Program gromadzenia wiedzy o genealogii rodziny Odrowąż, [w:] Odrowąż – strona rodzinna [online], genealogia.okiem.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-02-01].
  15. ↑ a b Błogosławiona Bronisława patronka Śląska Opolskiego. regnumchristi.com.pl ↓, s. 1.
  16. ↑ Elżbieta Wiater, Wierny pies Pański: Biografia św. Jacka Odrowąża, Kraków: Znak, 2015, ISBN 978-83-240-4053-7 [dostęp 2020-01-11].
  17. ↑ Rafał Karpiński, "Polscy święci, 1", red. o. Joachim Roman Bar, Warszawa 1983: recenzja, „Przegląd Historyczny”, 75/2, 1984, s. 359 [zarchiwizowane z adresu 2022-02-23].
  18. ↑ Błogosławiona Bronisława patronka Śląska Opolskiego. regnumchristi.com.pl ↓, s. 2.
  19. ↑ Bł. Bronisława, [w:] E-ncyklopedia. Historia Kościoła na Śląsku [online], silesia.edu.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-10-02].
  20. ↑ a b c d e f g Ryłko 1983 ↓, s. 14.
  21. ↑ a b c d e f g h i Ryłko 1983 ↓, s. 15.
  22. ↑ a b c d 1 września. Błogosławiona Bronisława, dziewica, [w:] Internetowa Liturgia Godzin [online], brewiarz.pl [dostęp 2017-04-28].
  23. ↑ a b c Bł. Bronisława z Krakowa. Życiorys bł. Bronisławy [online], norbertanka.blogspot.in [zarchiwizowane z adresu 2019-09-20].
  24. ↑ Błogosławiona Bronisława patronka Śląska Opolskiego. regnumchristi.com.pl ↓, s. 13.
  25. ↑ Ryłko 1983 ↓, s. 16–17.
  26. ↑ a b c d Ryłko 1983 ↓, s. 17.
  27. ↑ Dorota Jasińska, Ołtarze w kościele śś. Augustyna i Jana Chrzciciela - cz. II. (PDF), „Tygodnik Salwatorski”, Nr 13/14 (1110/1111), Kraków, 27 marca 2016, s. 11–13, ISSN 1509-720X [zarchiwizowane z adresu 2020-01-14].
  28. ↑ Waldemar Wesołowski, Intronizacja relikwii bł. Bronisławy, [w:] Tygodnik katolicki „Niedziela” [online], niedziela.pl, 2003 [zarchiwizowane z adresu 2018-12-09].
  29. ↑ Damian Zegadło, Brzeziny: wprowadzenie relikwii bł. Bronisławy, [w:] Diecezja kielecka [online], diecezja.kielce.pl, 31 sierpnia 2014 [zarchiwizowane z adresu 2018-12-09].
  30. ↑ a b c Ryłko 1983 ↓, s. 18.
  31. ↑ a b c d e Błogosławiona Bronisława, [w:] Klasztor Sióstr Norbertanek w Krakowie [online], norbertanki.w.krakow.pl [zarchiwizowane z adresu 2023-01-01].
  32. ↑ a b Barbara Górecka, Kraków. Kaplica bł. Bronisławy na Sikorniku, [w:] Otwarty Przewodnik Krajoznawczy [online], krajoznawcy.info.pl, 4 maja 2012 [zarchiwizowane z adresu 2022-10-03].
  33. ↑ Ryłko 1983 ↓, s. 19.
  34. ↑ Błogosławiona Bronisława patronka Śląska Opolskiego. regnumchristi.com.pl ↓, s. 17.
  35. ↑ a b c Ryłko 1983 ↓, s. 20.
  36. ↑ a b c d Ryłko 1983 ↓, s. 21.
  37. ↑ a b c Ryłko 1983 ↓, s. 22.
  38. ↑ a b c Ryłko 1983 ↓, s. 23.
  39. ↑ a b Ryłko 1983 ↓, s. 24.
  40. ↑ Błogosławiona Bronisława patronka Śląska Opolskiego. regnumchristi.com.pl ↓, s. 4.
  41. ↑ Ryłko 1983 ↓, s. 24–25.
  42. ↑ a b Ryłko 1983 ↓, s. 25.
  43. ↑ Kościół pw. Świętego Augustyna i Świętego Jana Chrzciciela w Krakowie (mapa) 1:3000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-04-28].
  44. ↑ Katowice, Ligota-Panewniki (mapa) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-04-28].
  45. ↑ Kamień Śląski (mapa) 1:3000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-04-29].
  46. ↑ Łódź (mapa) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-08].
  47. ↑ Szczecin (mapa) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-08].
  48. ↑ Gliwice (mapa) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-08].
  49. ↑ Tychy (mapa) 1:6000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-08].
  50. ↑ Wojciech Lizakowski, Planetoidę nazwano nazwiskiem polskiego astronoma, [w:] AstroNet – Polski Portal Astronomiczny [online], astronet.pl, 18 marca 2004 [zarchiwizowane z adresu 2022-11-29].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Błogosławiona_Bronisława&oldid=72466175”