Barsauma
Barsauma, także Barsuma (aram. ܒܪܨܘܡܐ, Barṣaumā) – irański teolog z V wieku, założyciel szkoły w Nisibis, biskup tego miasta w Kościele perskim. Jego prace zachowały się w języku syryjskim.
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Biskup Nisibis | |
| Okres sprawowania |
~450–492 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Sakra biskupia |
~450 |
Życie edytuj
Barṣaumā urodził się około 415 roku w irańskiej rodzinie, która znalazła się w niewoli prawdopodobnie wskutek wojen bizantyjsko-perskich. Jako niewolnik był własnością Syryjczyka, niejakiego Marā z Bēt Kardū. Okoliczności wyzwolenia nie są znane, wiadomo tylko ze źródeł, że „wybił się w szkole Persów“ w Edessie. W tejże szkole miał nawrócić się na chrześcijaństwo. Był uczniem Ibasa, dzięki któremu przyswoił sobie teologię Teodora z Mopsuestii[1].
W roku 434 lub 435 Barṣaumā opuścił Edessę i przybył do ojczystego Iranu, gdzie pracował jako kapłan, nauczyciel i teolog. Został wyniesiony do godności biskupa Nisibis prawdopodobnie po roku 450[2].
Po śmierci Ibassa w roku 457, w okresie ostrych sporów teologicznych, wielu teologów porzuciło szkołę w Edessie i przeniosło się do Nisibis. Biskup Barṣaumā z pomocą przyjaciela Narsaja (Narsesa), założył w swoim mieście uczelnię, której organizacji poświęcił wiele wysiłku. Sam prowadził w niej zajęcia ze studentami, komentując Pismo Święte[2].
Nie wiadomo w jakich okolicznościach Barṣaumā pozyskał względy szacha Peroza I, który zlecał mu zadania polityczne. W jednym z listów Barṣaumā informował katolikosa, że nie mógł przybyć do stolicy, gdyż był zajęty sprawami wielkiej wagi związanymi z ustanowieniem granicy między Rzymianami a Persami; w innym, że uczestniczył w pertraktacjach pokojowych między Iranem a Bizancjum[3].
Jako biskup Nisibis, Barṣaumā przejawiał dużą inicjatywę – zwołał kilka lokalnych synodów, uporządkował czytania roku kościelnego; jednak swoją uwagę poświęcał przede wszystkim organizacji i należytemu poziomowi szkoły[2]. Popadł w liczne konflikty ze zwierzchnikami Kościoła perskiego, kolejnymi katolikosami Iranu – Bābajem i Akākiem. Na synodach udawało mu się jednak przekonać innych biskupów do większości swoich poglądów teologicznych i dyscyplinarnych, gdyż miał silne poparcie szacha Peroza[2]. Skandal wywołał, gdy już jako biskup ożenił się z byłą zakonnicą o imieniu Mamai. Synody nie zaakceptowały małżeństw biskupów, choć w jego indywidualnym przypadku wyrażono – już po fakcie – zgodę[1].
Badacze datują śmierć Barṣaumy między rokiem 492 a 495[4].
Poglądy teologiczne edytuj
Barṣaumā był kontynuatorem myśli chrystologicznej Teodora z Mopsuestii i Ibasa z Edessy. Jego poglądy były zbliżone do nestorianizmu, a na pewno wrogie monofizytyzmowi. Odrzucał postanowienia soboru efeskiego i wszystkich następnych, uważał, że nie mają one mocy obowiązującej w Iranie[5]. Wyraził w swoich pismach sprzeciw uczonych perskich wobec teologii bizantyjskiej. Opierał się między innymi na politycznych przesłankach, bo według niego – chrześcijaństwo w Iranie powinno mieć swój inny, różny od bizantyjskiego charakter. Oprócz odrzucania nauki soboru w Efezie, Barṣaumā był na przykład przeciwnikiem celibatu, bronił prawa biskupów do wstępowania w związki małżeńskie. Wbrew perskim obyczajom ostro krytykował tzw. małżeństwa krewniacze, to znaczy małżeństwa między bliskimi krewnymi czy powinowatymi, mocno zakorzenione w kulturze Iranu[1].
Dzieła edytuj
Barṣaumā był autorem kilku traktatów teologicznych, wielu homilii, hymnów oraz listów. Były one napisane w językach syryjskim oraz pahlawi. Prawie wszystkie zaginęły, ale znamy ich treść z cytatów i omówień u autorów syryjskich oraz z akt synodów perskich. Zachowało się pięć jego listów w języku syryjskim, które prawdopodobnie są przekładami z pahlawi[6]. Był autorem najstarszego znanego statutu chrześcijańskiej uczelni, w którym spisał przepisy regulujące sprawy organizacyjne i zachowanie uczniów szkoły w Nisibis. Dokument zaginął, ale w 496 roku odnaleziono jego fragmenty i na ich podstawie odtworzono „stary statut“[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Pigulewska 1989 ↓, s. 67.
- ↑ a b c d Pigulewska 1989 ↓, s. 68.
- ↑ Pigulewska 1989 ↓, s. 230-231.
- ↑ a b Pigulewska 1989 ↓, s. 56.
- ↑ Pigulewska 1989 ↓, s. 231.
- ↑ Synodicon 1902 ↓, s. 525-539.
Bibliografia edytuj
- Synodicon orientale ou recueil de synodes nestoriens. Jean Baptiste Chabot (wyd.). Paryż: Imprimerie Nationale, 1902. [dostęp 2014-10-27].
- W. A. Wigram: An introduction to the history of the Assyrian Church or The Church of the Sassanid Persian Empire, 100–640 A.D. Londyn, Nowy Jork: Society for Promoting Christian Knowledge, 1910. [dostęp 2014-10-28].
- Nina Pigulewska: Kultura syryjska we wczesnym średniowieczu. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1989. ISBN 83-211-0989-6.