Bazylika św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie
Bazylika św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie – bazylika mniejsza w Braniewie. Jej patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.
 B/39 z dnia 14.12.1957 r.[1]
| |||||||||||||
| bazylika mniejsza, kościół parafialny | |||||||||||||
 Katedralna, 14-502 Braniewo | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Adres |
Katedralna, 14-500 Braniewo | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Bazylika mniejsza • nadający tytuł |
od 10 lutego 2001 | ||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Braniewa  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |||||||||||||
 54°22′51,50″N 19°49′28,23″E/54,380972 19,824508
| |||||||||||||
Historia edytuj
.jpg)
Kościół wybudowany został w miejscu wcześniejszego, drewnianego kościoła. Prace nad prezbiterium rozpoczęto w 1343 lub 1346, a w 1350 roku przystąpiono do budowy nawy. Początkowo kościół miał mieć kształt pseudobazyliki, jednak w 1367 roku koncepcję tę zmieniono na rzecz układu halowego. W roku 1381 kościół był już przykryty dachem i miał przeszklone okna. Wieżę wybudowano po 1420 roku, a w 1425 pojawił się zegar na wieży. Sklepienie rozpięto w 1442 roku. Pożar z 1480 roku spowodował niewielkie zniszczenia usuwane do końca stulecia, gdy zmieniono szczyt korpusu. W 1536 roku podwyższona została wieża, a prace wykonał mistrz Mikołaj z Ornety. Budowniczym kościoła halowego był Heinrich Penkune, a po nim Godiko Hamm, a po 1381 roku mistrzowie Berndt i Jan. Zbudowany wtedy kościół ma sporo cech wskazujących na związek z kościołem św. Bartłomieja w Demmin na Pomorzu[2].
W 1500 roku z fundacji biskupa Łukasza Watzenrodego obok prezbiterium zbudowano murowaną emporę muzyczną. Nagrobna płyta biskupa Pawła Legendorfa (zm. 1467) ufundowana została w 1494 roku również przez biskupa Watzenrodego, Po zniszczeniach wojennych płytę nagrobną biskupa Legendorfa udało się zabezpieczyć przez Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie i po konserwacji znalazła godne miejsce w refektarzu w zamku w Lidzbarku Warmińskim.
W kaplicy Ostatniej Wieczerzy znajdował się późnogotycki poliptyk w typie ołtarzy antwerpskich. Z kolei w kaplicy Matki Boskiej znajdował się malowany tryptyk z 1485 roku, ufundowany przez kanonika Tomasza Wernera.
Kościół został przebudowany w stylu neogotyckim w latach 1855–1859, gdy m.in. dodano schodkowy szczyt. Na początku 1945 roku gotycka wieża kościelna została wysadzona w powietrze przez wojska niemieckie, w wyniku czego zniszczeniu uległa większość kościoła wraz ze sklepieniami. Ocalała tylko strona południowa i połowa strony północnej, chór wschodni i jeden filar (z dziesięciu). Kościół pozostawał w ruinie aż do roku 1979. Wtedy to, dzięki nowemu proboszczowi ks. Tadeuszowi Brandysowi, rozpoczęła się odbudowa z ruin zabytkowego kościoła. Pierwszą mszę św. w murach odbudowanego kościoła ks. Brandys odprawił podczas pasterki w stanie wojennym, w 1981 roku. Konsekracja kościoła nastąpiła w 1986[3]. W roku 2001 kościół św. Katarzyny w Braniewie podniesiono do rangi bazyliki mniejszej[4].
Architektura edytuj
Monumentalna budowla trójnawowa posiada 63-metrową wieżę[5], której fasadę przecina dziewięć rzędów blend i okien. Fasada wschodnia posiada rozbudowany szczyt, długą latarenkę oraz wysokie, pięcioboczne prezbiterium, do którego przylegają narożne rotundy i zakrystie. Wnętrze bazyliki jest przestronne i puste, wyposażenie niemal zupełnie nowoczesne, nad nawami sklepienia gwiaździste. W prezbiterium dwie gotyckie rzeźby[6].
Organy edytuj
Historia edytuj
Organy z 1951 roku wybudowane zostały przez firmę Stockmann jako instrument o 31 (według katalogu 29) głosach dla kościoła św. Klemensa w Dortmundzie. Po translokacji do Braniewa instrument został rozbudowany o kolejne 9 głosów w sekcji manuału II, na którą przygotowane było miejsce w stole gry. Montaże i rozbudowę ukończono w październiku 2017 roku, a przeprowadził je organmistrz Tomasz Szałajda[7].
Dyspozycja edytuj
| Manuał I | Manuał II | Manuał III | Pedał |
|---|---|---|---|
| 1. Bordun 16' | 1. Rohrgedackt 8' | 1. Geigenprinzipal 8' | 1. Prinzipalbass 16' |
| 2. Prinzipal 8' | 2. Quintade 8' | 2. Flute harmonique 8' | 2. Subbass 16' |
| 3. Gedackt 8' | 3. Prinzipal 4' | 3. Dolce 8' | 3. Zartbass 16' * |
| 4. Salizional 8' | 4. Blockflöte 4 | 4. Schwebung 8' | 4. Octavbass 8' |
| 5. Oktave 4' | 5. Flageolett 2' | 5. Rohrflöte 4' | 5. Gedacktbass 8' |
| 6. Gemshorn 4' | 6. Sifflöte 1 1/3' | 6. Prästant 4' | 6. Choralbass 4' |
| 7. Rauschpfeife 2 2/3' | 7. Nachthorn 1' | 7. Nasat 2 2/3' | 7. Waldflöte 2' |
| 8. Mixtur 5-6fach | 8. Cymbel 2-3 fach | 8. Oktave 2' | 8. Hintersatz 5fach |
| 9. Fagott 16' | 9. Krummhorn 8' | 9. Hohlflöte 2' | 9. Posaune 16' |
| 10. Trompete 8' | 10. Terz 1 3/5' | 10. Fagott 16' (tr. I) | |
| 11. Scharff 4fach | 11. Trompete 8' | ||
| 12. Dulzian 16' | |||
| 13. Oboe 8' |
Dzwony edytuj
Przed wojną w kościele wisiały 3 dzwony, w tym 4,5-tonowy – największy w Prusach Wschodnich. Na ten moment dzwon znajduje się w Kornelimünster, natomiast mniejsze dzwony wiszą do dziś w Kalkar, Kempen[8].
Obecnie na wieży wiszą 4 dzwony odlane w Taciszowie[9].
| Imię | Waga (kg) | Ton uderzeniowy | Średnica (cm) | Odlewnia | |
|---|---|---|---|---|---|
| Mały dzwon | Św. Jan Paweł 2 | ~350 kg | h'(-) | ~83 cm | Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów |
| Średni dzwon | Św. Katarzyna | ~700 kg | fis'/ges'(+) | ~100 cm | Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów |
| Duży dzwon | Bł. Regina Protmann | ~900 kg | f'(-) | ~110 cm | Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów |
| Największy dzwon | Maryja | ~1200 kg | e' | ~125 cm | Ludwisarnia Felczyńskich, Taciszów |
Galeria zdjęć edytuj
-
Bazylika św. Katarzyny w Braniewie – widok nocą -
Zejście do krypty bł. Reginy Protmann znajdujące się w bazylice w Braniewie -
Krypta bł. Reginy w podziemiach bazyliki, ołtarz -
Tablica informująca o miejscu spoczynku w bazylice bł. Reginy
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-05-06].
- ↑ Między „modusem regionalnym” a innowacją. Kościół św. Katarzyny w Braniewie i jego związki z gotycką architekturą południowych pobrzeży Bałtyku, [w:] Studia Zamkowe, t. IV... [online], academia.edu [dostęp 2017-11-22] (ang.).
- ↑ Ks. Prałat Tadeusz Brandys kapłan i budowniczy [online], braniewo.wm.pl [dostęp 2016-01-22].
- ↑ Historia – Bazylika św.Katarzyny w Braniewie [online], bazylikabraniewo.pl [dostęp 2016-01-22].
- ↑ Kościół w Braniewie pw. św. Katarzyny – Pomnik ku przestrodze – sekulada.com, „sekulada.com”, 7 sierpnia 2016 [dostęp 2018-04-02] (pol.).
- ↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna”, Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A., Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 94–95.
- ↑ Braniewo (Bazylika św. Katarzyny Aleksandryjskiej) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-07-01].
- ↑ O dzwonie z Braniewa i nie tylko [online], 3obieg.pl – Serwis informacyjny dziennikarstwa obywatelskiego., 14 lipca 2013 [dostęp 2021-07-01] (pol.).
- ↑ Instalacja dzwonów – Bazylika Mniejsza pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie [online] [dostęp 2021-07-01] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Bazylika Mniejsza pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej – strona parafii
- Braniewo: Bazylika św. Katarzyny na stronach Katolickiej Agencji Informacyjnej
- sekulada.com: Kościół w Braniewie pw. św. Katarzyny – Pomnik ku przestrodze. [dostęp 2016-08-07]. (pol.).