Bellatrix

gwiazda w gwiazdozbiorze Oriona

Bellatrix (Gamma Orionis, γ Ori) – trzecia co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Oriona. Jest odległa od Słońca o 252 lata świetlne.

Bellatrix
γ Orionis
Ilustracja
Położenie gwiazdy Belatrix w gwiazdozbiorze Oriona
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Orion

Rektascensja

05h 25m 07,863s[1]

Deklinacja

+06° 20′ 58,93″[1]

Paralaksa (π)

0,01292 ± 0,00052[1]

Odległość

252 ± 11 ly
77,4 ± 3,2 pc

Wielkość obserwowana

1,64m[1]

Rozmiar kątowy

0,00072[2]

Ruch własny (RA)

−8,11 ± 0,50 mas/rok[1]

Ruch własny (DEC)

−12,88 ± 0,35 mas/rok[1]

Prędkość radialna

18,20 ± 0,90 km/s[1]

Charakterystyka fizyczna
Typ widmowy

B2 V[1]

Masa

9,0[2] M

Promień

6,0[2] R

Metaliczność [Fe/H]

−0,07[3]

Wielkość absolutna

−2,80m[3]

Jasność

7100 L[2]

Wiek

20 mln lat[2]

Temperatura

21 750 K[2]

Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół

Centrum Galaktyki

Półoś wielka

8145 pc[3]

Mimośród

0,0827[3]

Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 24 Ori
2MASS: J05250786+0620589
Bonner Durchmusterung: BD+06°919
Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 201
Boss General Catalogue: GC 6668
Katalog Henry’ego Drapera: HD 35468
Katalog Hipparcosa: HIP 25336
Katalog jasnych gwiazd: HR 1790
SAO Star Catalog: SAO 112740
Gwiazda Amazonek, Al Najid

Nazwa edytuj

Nazwa własna gwiazdy, Bellatrix, pochodzi z łaciny i znaczy „wojowniczka”. Pierwotnie odnosiła się do Kapelli w gwiazdozbiorze Woźnicy[2][4]. Była też znana jako „gwiazda amazonek”. Nazwa wywodzi się zapewne od języka arabskiego ‏نجيد‎ Najīd, „zdobywca”, co zostało dość swobodnie przełożone na obecną formę w średniowiecznych „tablicach alfonsyńskich[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna formalnie zatwierdziła użycie nazwy Bellatrix dla określenia tej gwiazdy[6].

Charakterystyka obserwacyjna edytuj

Gwiazda znajduje się na lewym barku postaci Oriona. Świeci z wielkością obserwowaną 1,64 magnitudo. Jej absolutna wielkość gwiazdowa to −2,80m[3]. Jest to gwiazda zmienna, jej jasność zmienia się z nieznanym okresem[2] w zakresie 1,56m–1,64m[7].

Bellatrix obecnie oddala się od Słońca, ale 3,8 miliona lat temu przeszła w odległości 22,6 parseka od niego. Świeciła wówczas na ziemskim niebie z wielkością −1,03m (obecnie Syriusz jest jaśniejszy, ale następny co do jasności Kanopus świeci słabiej)[3].

Właściwości fizyczne edytuj

 
Porównanie wielkości Bellatrix, Słońca (w centrum) i Algola. W dolnym rzędzie: Saturn, gwiazda OGLE-TR-122b i Jowisz

Jest to błękitna gwiazda ciągu głównego należąca do typu widmowego B2[1], dawniej klasyfikowana jako błękitny olbrzym[2]. Należy do najgorętszych gwiazd widocznych gołym okiem, ma temperaturę 21 750 K, a jej jasność przekracza 7100 razy jasność Słońca. Jej masa jest równa 9 M, ma ona około 20 milionów lat i dopiero za około 7 milionów lat zakończy syntezę wodoru w hel i stanie się prawdziwym olbrzymem. Z tak dużą masą gwiazda może wybuchnąć jako supernowa, choć może także umrzeć spokojniej, pozostawiając po sobie masywnego białego karła. Promień tej gwiazdy został zmierzony interferometrycznie i zgadza się z ocenami teoretycznymi – jest on 6 razy większy niż promień Słońca[2].

Gwiazda ma kilka towarzyszek. Gamma Orionis B o wielkości 13,13m jest oddalona o 178 sekund kątowych, oddalenie to nie zmieniło się od 1838 do 2009 roku[8]. To wskazuje, że może być związana grawitacyjnie z Bellatrix. W tym przypadku jest to czerwony karzeł reprezentujący typ widmowy M0 o masie około 0,5 M, oddalony o co najmniej 13 800 au i okrążający jaśniejszą towarzyszkę w czasie co najmniej 525 tysięcy lat[2]. Bellatrix towarzyszą na niebie także trzy gwiazdy około 20m, odległe o 5,8″, 10,4″ i 12,4″, które mogą być tylko przypadkowymi sąsiadkami, położonymi w innej odległości[2][8].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h i Bellatrix w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c d e f g h i j k l Jim Kaler: Bellatrix. STARS. [dostęp 2017-12-11]. (ang.).
  3. a b c d e f Anderson E., Francis C: HIP 25336. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2017-12-08]. (ang.).
  4. Orion, the hunter. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
  5. Orion, the Giant, Hunter, and Warrior. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 313–314. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
  6. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-12-11].
  7. Bellatrix. Alcyone ephemeris. [dostęp 2017-12-11]. (ang.).
  8. a b Mason et al.: WDS J05251+0621A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.