Wikipedia

Bernard Wiecki

Polski ksiądz i działacz narodowy

Bernard Antoni Wiecki (ur. 29 lutego 1884 w Szatarpach, zm. prawdopodobnie 11 stycznia 1940 w Stutthofie, według innych źródeł w Gdańsku-Nowym Porcie lub Piaśnicy) – polski duchowny katolicki, działacz i polityk polskiego ruchu narodowego w Wolnym Mieście Gdańsku.

Bernard Antoni Wiecki
Ksiądz
Ilustracja
Bernard Wiecki w okresie seminaryjnym
Data i miejsce urodzenia

29 lutego 1884
Szatarpy

Data i miejsce śmierci

11 stycznia 1940
Stutthof (?)

Miejsce pochówku

Stutthof (?)

proboszcz parafii Wocławy
Okres sprawowania

1927–1939

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

diecezja gdańska

Prezbiterat

13 marca 1910

Multimedia w Wikimedia Commons
Fragment dokumentu z 1928 r. z pieczęcią parafii katolickiej pw. św. św. Piotra i Pawła w Wocławach i podpisem ks. Bernarda Wieckiego (Archiwum Archidiecezjalne w Gdańsku).

Życiorys edytuj

Urodzony w rodzinie drobnego właściciela ziemskiego Rudolfa i Pauliny z Golińskich; ochrzczony 8 marca 1884 w Wysinie; pochodził ze starej kaszubskiej rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem własnym[1]. Od 1896 był uczniem Collegium Marianum w Pelplinie, następnie progimnazjum w Kościerzynie (gdzie był szykanowany przez niemieckich nauczycieli) i - dzięki stypendium polskiego Towarzystwa Pomocy Naukowej w Chełmnie - gimnazjum w Reszlu (1904-1906), w którym zdał maturę (12 marca 1906)[2]. W latach 1906–1910 studiował w Seminarium Duchownym w Pelplinie, gdzie 13 marca 1910 przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa sufragana Jakuba Klundera. Po święceniach był wikariuszem parafii w Pluskowęsach, Papowie Biskupim, Ostródzie (1910-1911), Gdańsku-Emaus, Gdańsku-Oliwie (1911-1914) i Skarszewach (1914-1916). W latach 1910–1925 należał do Towarzystwa Naukowego w Toruniu. W latach 1916–1918 odbył służbę wojskową w armii pruskiej.

W latach 1918–1923 był wikariuszem w Kaplicy Królewskiej w Gdańsku. W 1922 starał się bezskutecznie o objęcie probostwa w Chmielnie. W latach 1923–1926 pełnił funkcję administratora parafii w Wocławach na Żuławach Gdańskich, w ówczesnym powiecie Niziny Gdańskie[3]. Od 3 stycznia 1927 był proboszczem tej parafii, w której ze względu na swe pogodne usposobienie i życzliwość cieszył się wśród wiernych narodowości niemieckiej i polskiej wielkim uznaniem[4]. 13 maja 1933 został znaleziony przez policję gdańską na ulicy w stanie nietrzeźwym i odtransportowany do aresztu. W związku z tym incydentem w dniach od 27 VI do 4 VII 1933 odprawiał rekolekcje w klasztorze franciszkanów w Stoczku Klasztornym na Warmii[5].

W 1934 r. biskup gdański Edward O’Rourke mianował go asystentem kościelnym Towarzystwa Ludowego „Jedność” w diecezji gdańskiej. W trakcie wyborów do parlamentu Wolnego Miasta Gdańska (Volkstag) w kwietniu 1935 r. był kandydatem na posła z listy polskiej, na trzeciej pozycji za Bronisławem Budzyńskim – późniejszym prezesem Gminy Polskiej Związku Polaków (1937-39), i Antonim Lendzionem – wiceprezesem Gminy Polskiej (także zamordowanym w Stutthofie w 1940 r.). 10 marca 1933 r. był jednym z trzech głównych mówców na wiecu przedwyborczym Polonii gdańskiej, który zgromadził ok. 5 tys. osób w Hali Targów przy ul. Wałowej w Gdańsku. W trakcie swojego wystąpienia powiedział, między innymi[6]:

Nie uświadomionych rodaków należy zapytać, w jakim języku matka uczyła ich pacierza, w jakim języku przemawiał do nich ksiądz przy pierwszej Komunii świętej?

W dniach 10-12 grudnia 1935 r. jako jeden z 39 kapłanów diecezji wziął udział w I Gdańskim Synodzie Diecezjalnym, zwołanym przez biskupa Edwarda O'Rourke. Na synodzie wraz z dziekanem ks. Janem Aeltermannem z Mierzeszyna (zamordowanym przez Niemców już w listopadzie 1939 r.) reprezentował duchowieństwo dekanatu Gdańsk Wieś[7].

 
Domniemane miejsce śmierci ks. Bernarda Wieckiego w lesie w pobliżu KL Stutthof.

1 września 1939 został aresztowany w Wocławach i osadzony w tymczasowym więzieniu w Victoriaschule w Gdańsku, a następnie przewieziony do obozu koncentracyjnego Stutthof. 11 stycznia 1940 r. wraz z grupą więźniów przetransportowano go do podobozu w Nowym Porcie. Tego samego dnia zostali oni wywiezieni w nieznanym kierunku na egzekucję, której dokonano, według różnych relacji i źródeł, w Nowym Porcie[8], w Piaśnicy lub w Sztutowie[9].

Działania podejmowane przez niemieckich kapłanów katolickich z dekanatu (m.in. proboszcza z Giemlic), którzy wystawili ks. Wieckiemu swoiste świadectwo moralności donosząc władzom niemieckim, że nigdy nie uprawiał on w swojej parafii „polskiej propagandy”, jak również interwencja w Gestapo podjęta przez biskupa gdańskiego Karola Spletta w obronie ks. Roberta Wohlfeila z Kłodawy i ks. Wieckiego – spełzły na niczym. Ks. Zygmunt Wiecki (ur. 1908), bratanek Bernarda, aresztowany przez Wehrmacht po zajęciu Gdyni, który tak samo jak on trafił do obozu w Nowym Porcie, wspominał po latach (relacja z 1966 r. z archiwum muzeum w Sztutowie)ː

Brałem tam udział w dwóch tzw. przesłuchach. Chodziło o przyznanie się do Volkslisty. Najpierw odbyło się to na podwórzu. Nawet mnie nie pytali, bo jak im powiedziałem swoje nazwisko, dobrze im znane, bo znali mojego stryja – Bernarda Wieckiego, który z listy polskiej kandydował do Senatu gdańskiego, sprawa była jasna.

Według ks. Zygmunta Wieckiego okoliczności śmierci jego stryja przedstawiały się następująco[10]:

Pewnego dnia koledzy powiedzieli mi, że na apelu wywołano wszystkich z Rady Portu, a także ks. Władysława Szymańskiego (ja na apele nie chodziłem, wykręcając się stubendienst). Przywieziono wtedy też ze Stutthofu członków Rady Portu, a także ks. Bernarda Wieckiego i ks. Franciszka Rogaczewskiego. Dowiedzieliśmy się, że przeznaczono ich na rozstrzelanie. Było to na początku stycznia 1940 r. Dokładnej daty nie pamiętam. Chciałbym tym samym sprostować te wszystkie wiadomości, jakie spotkałem w publikacjach, ze ks. Wiecki i ks. Rogaczewski byli wśród tych, którzy zostali rozstrzelani w Wielki Piątek 1940 r. Otóż ich tam nie było. Zostali rozstrzelani w styczniu 1940 r. Gdzie, nie wiem. Moim zdaniem zostali rozstrzelani albo na Schiechsstange [tj. w więzieniu na ul. Kurkowej], albo na Biskupie Górce, a pochowani są prawdopodobnie na Biskupiej Górce albo na Zaspie.

Upamiętnienie edytuj

 
Tablica ku czci ks. Bernarda Wieckiego w szkole w Wocławach (gm. Cedry Wielkie).

25 stycznia 2024 r. (tj. w 79. rocznicę rozpoczęcia tzw. Marszu Śmierci z obozu koncentracyjnego Stutthof, który w dniach 25-26 stycznia przechodził przez teren dzisiejszej gminy Cedry Wielkie), w szkole podstawowej w Wocławach, która mieści się w budynku rozbudowanym z przedwojennej plebanii rzymskokatolickiej (użytkowanej w latach 1923-39 przez ks. B. Wieckiego), odsłonięto tablicę z tekstem o następującej treściː

W tym budynku mieściła się do 1945 r. plebania rzymskokatolickiej parafii p.w. św. Piotra i Pawła w Wocławach, której proboszczem w latach 1927-1939 był ks. Bernard Wiecki, działacz polskiego ruchu narodowego w Wolnym Mieście Gdańsku, urodzony 29 lutego 1884 r. w Szatarpach na Kaszubach, aresztowany przez niemiecką policję 1 września 1939 r., zamordowany w KL Stutthof w styczniu 1940 r. CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI! W imieniu Parafii i Gminyː Proboszcz Parafii Wocławy ks. Waldemar Naczk, Wójt Gminy Cedry Wielkie Janusz Goliński.

Na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu w Gdańsku-Zaspie znajduje się symboliczny nagrobek ks. B. Wieckiego.

 
Tablica upamiętniająca księży z terenu Wolnego Miasta Gdańska zamordowanych podczas II wojny światowej, znajdująca się w kaplicy w Söder (gm. Holle) w Dolnej Saksonii.

W kaplicy w Söder (gm. Holle) w Dolnej Saksonii znajduje się tablica upamiętniająca księży z terenu Wolnego Miasta Gdańska zamordowanych podczas II wojny światowej, w tym także ks. B. Wieckiego.

Tablica poświęcona pamięci ks. Bernarda Wieckiego i 12 tys. męczenników chrześcijańskich XX w. znajduje się również na cmentarzu w miejscowości Schwerzen (gm. Wutöschingen, pow. Waldshut) w Badenii-Wirtembergii[11].

17 marca 2024 r. w Kaplicy Królewskiej (obok Bazyliki Mariackiej) w Gdańsku, z inicjatywy gdańskiego oddziału IPN, odsłonięto tablicę poświęconą ks. Bernardowi Wieckiemu[12][13][14][15][16][17].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Bernard Wiecki był krewnym s. Marty Wieckiej (1874-1904), polskiej zakonnicy, błogosławionej Kościoła katolickiego (od 2008 r.).
  2. ↑ Prawdopodobnie przeniósł się do dalekiego warmińskiego Reszla dlatego, żeby uniknąć szykan ze strony nauczycieli za swoje pochodzenie i postawę narodową, zob. J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, Młodokaszubi. Szkice biograficzne, Gdańsk 2012, s. 312.
  3. ↑ Parafia w Wocławach, istniejąca formalnie od 1868 r., była jedną z dwóch, obok Giemlic, parafii katolickich na Żuławach Gdańskich, które od XVI w. były zdominowane przez ludność niemiecką wyznania luterańskiego. Skupiała ona głównie rozproszonych po okolicznych wsiach Polaków, przybywających na Żuławy jako robotnicy rolni zatrudniani przez miejscowych gospodarzy.
  4. ↑ Zygmunt Iwicki, Wiecki Bernard Antoni (1884-1940), [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement III, Gdańsk 2012, s. 239.
  5. ↑ Niewykluczone, że ów incydent został w jakiś sposób sprowokowany przez Niemców, dla których ks. Wiecki był niewygodny jako aktywny działacz Polonii gdańskiej. Na jego niewielkie znaczenie wskazuje stosunkowo łagodna kara kościelna, jak również dalsza kariera ks. Wieckiego.
  6. ↑ Zbigniew Gach, Głosujcie na listę nr 7, "Był sobie Gdańsk", nr 1 (4), 1989.
  7. ↑ Ks. Stanisław Bogdanowicz, Bo przemoc widzę w mieście i niezgodę (Trudny początek Kościoła Gdańskiego 1922-1945), Gdańsk 2001, s. 161.
  8. ↑ Henryk Mross, Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821–1920, Pelplin 1995, s. 352.
  9. ↑ Kwestia dokładnej daty i miejsca śmierci ks. Wieckiego jest zagmatwana, podobnie jak w przypadku bł. ks. Franciszka Rogaczewskiego. Wiadomo, że obaj księża zostali wywiezieni z obozu w Sztutowie 11 stycznia 1940 r., tego samego dnia ów transport pojawił się w podobozie w Nowym Porcie, gdzie dołączono do niego kolejnych więźniów, nie wiadomo jednak, jakie były jego dalsze losy (według jednej z relacji mógł zostać skierowany do Piaśnicy pod Wejherowem). Według oficjalnego komunikatu, opublikowanego w 1979 r. przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Gdańsku, szczątki 22 ofiar egzekucji z 11 stycznia 1940 r., w tym ks. Wieckiego i ks. Rogaczewskiego, zostały odkryte w maju 1979 r. podczas ekshumacji masowego grobu w lesie ok. 1,5 km na pn-zach.od terenu obozu w Sztutowie, zob. ks. Tomasz Frymark, Kwalifikacja śmierci polskich kapłanów z Wolnego Miasta Gdańska w świetle prawa kanonizacyjnego, "Studia Gdańskie", t. XIII, Gdańsk-Oliwa 2000, s. 137-139. Trzeba jednak pamiętać o tym, że pełna identyfikacja szczątków po tak długim okresie od zbrodni i pochówku nie była wówczas możliwa.
  10. ↑ Według relacji ks. Zygmunta Wieckiego z archiwum muzeum w Sztutowie.
  11. ↑ Schwerzen (Soldatengrab u. Gedenkplatte), Gemeinde Wutöschingen, Landkreis Waldshut, Baden-Württemberg [online], www.denkmalprojekt.org [dostęp 2024-01-29].
  12. ↑ W gdańskiej Bazylice Mariackiej odsłonięto tablicę ks. Bernarda Wieckiego [online], dzieje.pl [dostęp 2024-03-17] (pol.).
  13. ↑ RP, Ks. Bernard Wiecki, patriota zamordowany w Stutthof, uhonorowany w Kaplicy Królewskiej [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  14. ↑ Instytut Pamięci Narodowej- Gdańsk, Uroczystość odsłonięcia tablicy ks. Bernarda Wieckiego - Gdańsk, 17 marca 2024 [online], Instytut Pamięci Narodowej - Gdańsk [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  15. ↑ Piotr Piotrowski, Pamięć o ks. Bernardzie Wieckim [online], Instytut Gość Media, 18 marca 2024 [dostęp 2024-04-21].
  16. ↑ Krzysztof Wójcik, W gdańskiej Bazylice Mariackiej odsłonięto tablicę ks. Bernarda Wieckiego [online], dzieje.pl [dostęp 2024-04-21] (pol.).
  17. ↑ https://dziennikbaltycki.pl/ksiadz-bernard-wiecki-polski-patriota-z-wolnego-miasta-gdanska-ma-swoja-tablice-w-bazylice-mariackiej/ar/c1-18392863 [dostęp 2024-04-21] (pol.)

Bibliografia edytuj

  • Iwicki Zygmunt, Wiecki Bernard Antoni (1884-1940), [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement III, Gdańsk 2012, s. 239.
  • Borzyszkowski Józef, Obracht-Prondzyński Cezary, Młodokaszubi. Szkice biograficzne, Gdańsk 2012, s. 311-314.
  • Mross Henryk, Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821-1920, Pelplin 1995, s. 352-353.
  • Piasek Dariusz, Bernard Wiecki (1884-1940) – męczennik II wojny światowej na tle dziejów wsi, parafii i szkoły w Wocławach, Gdynia - Cedry Wielkie 2024
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bernard_Wiecki&oldid=73567494”