Wikipedia

Beta Pictoris b

planeta pozasłoneczna

Beta Pictoris b (β Pic b) – planeta pozasłoneczna okrążająca gwiazdę Beta Pictoris położoną w gwiazdozbiorze Malarza. Została zaobserwowana bezpośrednio przez teleskopy.

Beta Pictoris b
Ilustracja
Widok układu Beta Pictoris – zdjęcie dysku pyłowego wykonane w 1996 roku, z nałożonymi obserwacjami planety z lat 2003 i 2009.
Odkrywca

A.-M. Lagrange i in.[1]

Data odkrycia

listopad 2008

Sposób odkrycia

bezpośrednia obserwacja

Charakterystyka orbity (J2000)
Ciało centralne

Beta Pictoris

Półoś wielka

9,2 +0,6−0,2 au[2]

Mimośród

0,029 +0,061−0,024[3]

Okres orbitalny

7710 +730−300[3] d

Argument perycentrum

25,0°+15−62[3]

Czas przejścia przez perycentrum

2 456 380 +80−60[3]

Nachylenie orbity

88,88° +0,04−0,03[3]

Charakterystyka fizyczna
Masa

8,0 ± 2,6[4] MJ

Promień

1,65 ± 0,06[3] RJ

Okres obrotu

8,1 ± 1,0[5] d

Prędkość obrotu

25 ± 3[5] km/s

Multimedia w Wikimedia Commons

Nazwa edytuj

Nazwa planety pochodzi od nazwy gwiazdy centralnej układu, w którym się znajduje – Beta Pictoris, litera „b” oznacza, że jest to pierwsza odkryta planeta w tym układzie.

Odkrycie edytuj

Gwiazda Beta Pictoris była wielokrotnie obserwowana od odkrycia wokół niej dysku pyłowego w latach 80. XX wieku przez satelitę IRAS[6]. Obserwacje prowadzone przez Europejskie Obserwatorium Południowe przy pomocy zespołu teleskopów Very Large Telescope w Chile z zastosowaniem optyki adaptatywnej w 2003 roku umożliwiły zaobserwowanie wewnątrz dysku pyłowego słabego obiektu[1]. Jednakże nie można było wykluczyć, że jest to gwiazda znajdująca się w tle. Na zdjęciach wykonanych w 2008 roku i wiosną 2009 obiektu nie znaleziono; dopiero zdjęcia wykonane w listopadzie 2009 pozwoliły odnaleźć ten sam obiekt, jednak znajdujący się po drugiej stronie gwiazdy, co potwierdziło, że jest to planeta[7]. Beta Pictoris b była jedną z pierwszych planet pozasłonecznych, które zostały bezpośrednio sfotografowane[4].

Wcześniejsze obserwacje tego układu wskazywały, że dysk pyłowy jest w pewnym stopniu zdeformowany oraz dostrzeżono komety spadające na gwiazdę Beta Pictoris. Wnioski wskazywały na obecność masywnej planety w układzie, co potwierdziły przeprowadzone obserwacje.

Charakterystyka edytuj

 
Wizja artystyczna planety Beta Pictoris b (ESO)

Masa planety Beta Pictoris b została oszacowana na około 8 mas Jowisza, co w połączeniu z pozycją planety tłumaczy obserwowane odkształcenie dysku pyłowego. Promień planety obliczany jest na około 1,65 ± 0,06 promienia Jowisza[5] (jest około szesnaście razy większa od Ziemi i ma prawie 3000 razy większą masę[8]).

Planeta okrąża swoją macierzystą gwiazdę w odległości około 9 jednostek astronomicznych z okresem obiegu ocenianym na 20,5 roku[2]. Wiek gwiazdy szacowany jest na około 20 milionów lat[8]. Niewielki wiek układu dowodzi, że planety mogą się formować już w ciągu pierwszych kilku milionów lat od powstania gwiazdy.

W 2014 β Pic b została pierwszą planetą pozasłoneczną, u której udało się zmierzyć ruch obrotowy, który wynosi około 25 tysięcy metrów na sekundę (90 tysięcy km/h); w porównaniu prędkość ruchu obrotowego Jowisza wynosi około 47 tysięcy km/h, a prędkość ruchu obrotowego Ziemi to niecałe 1700 km/h. Jeden dzień na planecie trwa w przybliżeniu 8,1 ± 1,0 godzin[5][8][9].

Potencjalny tranzyt edytuj

Animacja złożona ze zdjęć kolejnych położeń Beta Pictoris b na orbicie wokół gwiazdy, ukazująca ruch orbitalny w latach 2013–2018

W 1981 roku zostało zaobserwowane zjawisko, które zinterpretowano jako możliwy tranzyt planety przed tarczą gwiazdy Beta Pictoris; interpretacja ta długo była uznawana za wątpliwą. Wyznaczone do 2011 parametry orbity planety β Pic b nie przeczyły temu, żeby mogła ona przechodzić przed tarczą gwiazdy i takie zjawisko mogło mieć miejsce w 1981 roku[10]. Dopiero późniejsze pomiary astrometryczne wykluczyły tranzyt, chociaż strefa Hilla tej planety przemieszcza się na tle gwiazdy[4][11] i jeżeli Beta Pictoris b ma duże księżyce lub pierścienie, to mogą one tranzytować z punktu widzenia obserwatorów na Ziemi[11].

Przeprowadzona została międzynarodowa kampania obserwacyjna potencjalnego tranzytu[12]. Koniunkcja planety z gwiazdą miała miejsce 13 września 2017, z dokładnością do 2,8 doby, tranzyt nie nastąpił[4].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b A.-M. Lagrange, D. Gratadour, G. Chauvin, T. Fusco i inni. A probable giant planet imaged in the β Pictoris disk. „Astronomy & Astrophysics”. 493 (2), s. L21-L25, 2009. DOI: 10.1051/0004-6361:200811325. (ang.). 
  2. ↑ a b Bruce Macintosh et al. The Gemini Planet Imager: First Light. „Proc. Natl. Acad. Sci”. 111 (35), s. 12661–12666, 2014-03-28. DOI: 10.1073/pnas.1304215111. arXiv:1403.7520. PMID: 24821792. (ang.). 
  3. ↑ a b c d e f Beta Pic b w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.) [dostęp 2021-03-18].
  4. ↑ a b c d E.L. Nielsen i inni, The Gemini Planet Imager Exoplanet Survey: Dynamical Mass of the Exoplanet β Pictoris b from Combined Direct Imaging and Astrometry, „The Astronomical Journal”, 159 (2), 2020, s. 71, DOI: 10.3847/1538-3881/ab5b92, arXiv:1911.11273 (ang.).
  5. ↑ a b c d Ignas Snellen, Bernhard Brandl, Remco de Kok, Matteo Brogi, Jayne Birkby, Henriette Schwarz. The fast spin-rotation of a young extrasolar planet. „Nature”. 509, s. 63–65, 2014. DOI: 10.1038/nature13253. arXiv:1404.7506. (ang.). 
  6. ↑ R. Liseau i inni, The 1.2 mm image of the β Pictoris disk, „Astronomy & Astrophysics”, 1, 402, 2003, s. 183–187, DOI: 10.1051/0004-6361:20030194 (ang.).
  7. ↑ A.-M. Lagrange, M. Bonnefoy, G.Chauvin, D. Apai, D. Ehrenreich, A. Boccaletti, D. Gratadour, D. Rouan, D. Mouillet, S. Lacour, M. Kasper. A Giant Planet Imaged in the Disk of the Young Star β Pictoris. „Science”. 329 (5987), s. 57–59, 2010-07-02. DOI: 10.1126/science.1187187. 
  8. ↑ a b c Rotation of fastest spinning planet recorded. sbs.com.au, 2014-05-01. [dostęp 2014-05-01]. (ang.).
  9. ↑ Po raz pierwszy zmierzono długość dnia na planecie pozasłonecznej. Europejskie Obserwatorium Południowe, 2014-04-30. [dostęp 2021-03-19]. (pol.).
  10. ↑ H. Beust, G. Chauvin, A.-M. Lagrange. Orbital characterization of β:Pictoris b. „Proceedings of the Annual meeting of the French Society of Astronomy and Astrophysics”. SF2A-2011, s. 3–7, 2011. Bibcode: 2011sf2a.conf....3B. 
  11. ↑ a b Jason J. Wang i inni, The Orbit and Transit Prospects for β Pictoris b Constrained with One Milliarcsecond Astrometry, „The Astronomical Journal”, 152 (4), 2016, s. 97, DOI: 10.3847/0004-6256/152/4/97, Bibcode: 2016AJ....152...97W, arXiv:1607.05272 (ang.).
  12. ↑ Kalas, Paul; Zwintz, Konstanze; Kenworthy, Matthew; Lagrange, Anne-Marie; Guillot, Tristan; de Mooij, Ernst; Wilson, Paul A.; Lomberg, Blaine; Lecavelier, Alain; Wang, Lifan; Mellon, Samuel N.; Wang, Jason J.; Lacour, Sylvestre; Mamajek, Eric E.; Stevenson, Kevin; Zhang, Hui; Vidal-Madjar, Alfred; Abe, Lyu; Manara, Carlo; Mekarnia, Djamel Stuik, Remko; Suntzeff, Nick; Beust, Herve; Kiefer, Flavien. The International Beta Pic b Transit Campaign. „American Astronomical Society Meeting Abstracts”. 233, s. 218.03, 2019. Bibcode: 2019AAS...23321803K. 

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Beta_Pictoris_b&oldid=69760608”