Biała Wielka
Biała Wielka – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Lelów.
| wieś | |
 Pałac w Białej Wielkiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
445 |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-235[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SCZ |
| SIMC |
0137288 |
Położenie na mapie gminy Lelów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego  | |
 50°41′21″N 19°39′37″E/50,689167 19,660278[1]
| |
W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Biała Wielka, po jej zniesieniu w gromadzie Lelów. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim.
Przez miejscowość przepływa niewielka rzeka Białka (dopływ Pilicy), na której urządzane są spływy pontonowe.
Nazwa edytuj
Miejscowość ma metrykę średniowieczną i notowana jest od XIV wieku. Wymieniona w 1345 Byala, Bala, Bala Episcopali, Byala Episcopi, Byala Groth, Biała Palatini[3].
Historia edytuj
W 1345 we wsi ma miejsce bitwa wojsk polskich z wojskami czeskimi zmierzającymi spod Krakowa w kierunku Lelowa, która zakończyła się klęską Czechów. Miejscowość była wsią szlachecką należącą do Męnciny ze Skrzynna syna Dziersława. W 1389 część Białej drogą zamiany za wsie Bieliny i Zychorzyn w ziemi radomskiej przechodzi we władanie biskupów krakowskich. Zamiany dokonał biskup krakowski Jan Radlica [3].
W 1531 miejscowość wymienił dokument sądu ziemskiego krakowskiego, który poświadczył, że trzej bracia Maciej, Piotr i Krzysztof Mijomscy zrezygnowali ze wszystkich dóbr; w tym wsi Białej, na rzecz swego ojca Andrzeja. Dobra te odziedziczyli po zmarłej babce Nawojce z Koniecpola wojewodzinie poznańskiej, wdowie po Macieju Mosińskim[3].
W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona jest w powiecie włoszczowskim w gminie i parafii Lelów. W 1827 roku we wsi było 48 domów, w których mieszkało 353 mieszkańców, a w 1880 roku liczba domów wzrosła do 72[4].
Pałac Zwierkowskich i Schuetzów edytuj
Niedaleko stoi kaplica pw. św. Anny i kilka rzeźb z XIX w. Obecnie pałac jest własnością prywatną.
Niedaleko od opisanego dworu, w Bogumiłku wznosi się dwór wzniesiony w latach 20. XX w. przez Antoniego Schütza, w którym obecnie znajduje się Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Jana Brzechwy.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4436
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 24 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Leszczyńska-Skrętowa 1980 ↓.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. I, hasło "Biała Wielka". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1883. s. 182. [dostęp 2019-07-20].
Bibliografia edytuj
- Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. I, zesz. 1 (A - Borek), hasło: "Biała". Wrocław: Ossolineum, 1980, s. 63. ISBN 83-04-00129-2.
Linki zewnętrzne edytuj
- Biała Wielka w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online)
- Biała Wielka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 182.
- Pałac Zwierkowskich w Białej Wielkiej na stronie internetowej Śląskiej Organizacji Turystycznej