Białorzytka pustynna
Białorzytka pustynna[5] (Oenanthe deserti) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Występuje w Afryce i Azji; wyjątkowo zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Oenanthe deserti[1] | |||
| (Temminck, 1825) | |||
_Photograph_by_Shantanu_Kuveskar.jpg) Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
białorzytka pustynna | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | |||
Podgatunki i zasięg występowania edytuj
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia trzy podgatunki O. deserti[6]:
- O. d. homochroa – północna Afryka na wschód po północno-zachodni Egipt. Poza sezonem lęgowym Sahara i północna strefa Sahelu[2].
- O. d. deserti – północno-wschodni Egipt i wschodni Lewant, dalej, nieregularnie, po Azerbejdżan (i prawdopodobnie Armenię), południowy Kazachstan, Afganistan i Mongolię. Poza sezonem lęgowym północno-wschodnia Afryka (w tym Sokotra) i południowo-zachodnia Azja[2].
- O. d. oreophila – Kaszmir na wschód po Nepal, Pamir, Wyżynę Tybetańską i zachodnie Chiny (południowy Xinjiang). Poza sezonem lęgowym Arabia, południowo-zachodnia Azja oraz północno-zachodnie i centralne Indie[2].
Granice zasięgów ptaków danego podgatunku nie są dokładnie określone, powyższe są jedynie przybliżone[2].
W Polsce obserwowano dwukrotnie młodociane samce w październiku 1997 (jednego na Mierzei Helskiej, jednego w Darłówku)[7], następnie na Helu młodocianą samicę 13 października 2016 i w kolejnych dniach[8][9], a w grudniu 2019 samca w Białej Podlaskiej (pierwsze stwierdzenie w głębi kraju)[8].
Morfologia edytuj
Długość ciała wynosi 14–15 cm, masa ciała 15–34 g[2]. Wielkością i sylwetką białorzytki pustynne przypominają białorzytki zwyczajne. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca gardło i policzek czarne oraz czarny ogon i białe barkówki, które u stojącego ptaka oddzielają płowy wierzch ciała od czarnych skrzydeł. Kuper i pokrywy nadogonowe białe. U samicy brak czarnych elementów na głowie, ponadto jest mniej rozpoznawalna – cechą rozpoznawczą jest biały kuper i całkowicie czarny ogon[7].
Ekologia i zachowanie edytuj
Białorzytki pustynne gniazdują na stepach, półpustyniach i obrzeżach pustyń z nielicznymi roślinami, nad brzegami rzek, w uedach, kamieniołomach i ruinach. Podczas zimowania przebywają na podobnych siedliskach, jak w trakcie lęgów. Żywią się głównie owadami, zjadają również niewielkie nasiona[7].
Okres lęgowy w Maroku trwa od lutego do czerwca, od środka marca do końca maja w Algierii i Tunezji, od maja do lipca w Egipcie[2]. Gniazdo to raczej nieporęczna konstrukcja, utworzona z trawy i korzonków. Wyściółkę stanowią delikatniejsze trawy, wełna, włosie lub pióra. Umiejscowione jest w zagłębieniu przy drogach, na brzegu rzeki, ścianie skalnej, ścianie, na moście lub innej budowli, pod kamieniem, krzewem lub stertą kamieni, między wystającymi korzeniami lub w starej norze gryzonia. Zniesienie liczy od 3 do 6 jaj[10].
Status i ochrona edytuj
IUCN uznaje białorzytkę pustynną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022). Liczebność światowej populacji nie została oszacowana. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[4]. Organizacja ta wymienia 13 ostoi ptaków IBA, w których stwierdzono te białorzytki[11].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Oenanthe deserti, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g Collar, N: Desert Wheatear (Oenanthe deserti). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (26 października 2016)].
- ↑ a b c d D. Lepage: Desert Wheatear Oenanthe deserti. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
- ↑ a b Oenanthe deserti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 – kląskawki (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-03].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-02-09]. (ang.).
- ↑ a b c Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 411. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ a b Białorzytka pustynna (wyniki wyszukiwania). Clanga. [dostęp 2023-02-09].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
- ↑ Ashpole, J., Burfield, I., Ieronymidou, C., Pople, R., Wheatley, H. & Wright, L: Oenanthe deserti -- (Temminck, 1825). BirdLife International, 31 marca 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
- ↑ Desert Wheatear Oenanthe deserti. BirdLife International. [dostęp 2023-02-09].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).