Biblia Chylińskiego
Biblia Chylińskiego – litewskie, częściowo zaginione tłumaczenie Pisma Świętego (zachowała się wydrukowana część Starego Testamentu, rękopis Nowego Testamentu odnaleziono w roku 1935), dokonane przez Samuela Bogusława Chylińskiego, na zlecenie synodu kalwińskiego w Kiejdanach. Powstało na początku drugiej połowy XVII wieku. Podstawą tłumaczenia był niderlandzki przekład Statenvertaling z roku 1637.
.png)
Geneza edytuj
Reformacja sprzyjała rozwojowi języków narodowych, a każdy kościół lokalny pragnął posiadać Biblię we własnym języku. W tym celu luteranie litewscy wysłali S.B. Chylińskiego do Oksfordu. Wcześniej odbywał studia w Niemczech i Belgii. Podstawą tłumaczenia był pierwszy niderlandzki przekład Statenvertaling z języków oryginalnych z roku 1637. Chyliński pracę nad przekładem rozpoczął 22 października 1657. Tłumaczenie ukończył w 1660. W tym też roku w Londynie rozpoczęto wydruk próbny Starego Testamentu do 416 strony (od Księgi Rodzaju do Psalmu 40).
Wówczas Chyliński zwrócił się o środki finansowe do litewskiego synodu reformowanego lecz jego przedstawiciele J. Božimovskis i J. Skrodzkis wydali negatywną opinię o jakości tłumaczenia. Druk wstrzymano a rękopis Chylińskiego zaginął. Powodem negatywnej opinii mogło być przygotowanie Nowego Testamentu przez Jonasa Božimovskisa, który sam planował przetłumaczyć i wydać go w języku litewskim.
Autorstwo i egzemplarze edytuj
Pierwszym który autorstwo przekładu przypisał Chylińskiemu był Jacob Le Long w swoim dziele Bibliotheca Sacra (Paryż 1723), jednak w połowie XIX wieku pogląd ten został zakwestionowany[1]. Do lat 30. XX w. uważano, że autorem przekładu był Jonas Bretkūnas (1536–1602)[a]. Jednak prace L.C. Whartona oraz II Międzynarodowego Zjazdu Slawistów w Warszawie (1934), rzuciły inne światło na tę sprawę, przyznając autorstwo Chylińskiemu.
Do I wojny światowej istniały trzy egzemplarze tej Biblii:
- londyński (176 stron, do Księgi Jozuego 15:63),
- berliński (384 strony, z luką między stronami 337-368, kończący się na VI rozdziale Księgi Hioba), poszukiwany bezskutecznie po II wojnie do 1955,
- petersburski (do 1842 własność Uniwersytetu Wileńskiego, obejmujący całość, tj. 416 stron).
Nowy Testament edytuj
W 1935 Stanisław Kot odnalazł także fragmenty przekładu Nowego Testamentu, nierozpoznane przy zakupie w 1932 przez British Museum (sygnatura Add MS 41301). Prawdopodobną datą rozpoczęcia przekładu tej części Biblii był rok 1658. W 1936 podjęto działania celem wydania rękopisu Polskiej Akademii Umiejętności, jednak przerwała je wojna.
W latach 1956–1964 Nowy Testament Chylińskiego w trzech tomach wydał Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu (tom I – fotokopie, tom II – tekst i tom III – rozprawy naukowe i indeks)[2].
Uwagi edytuj
- ↑ Jonas Bretkūnas był autorem litewskiego tłumaczenia dokonanego z Biblii Lutra (1580–1590). Przekład ten poprawiał do końca życia, jednak za jego życia nie został on wydany drukiem. Jedyną wydaną częścią jego przekładu był Psałterz znacząco poprawiony przez Jonasa Rezę opublikowany w roku 1625 w Królewcu.
Przypisy edytuj
- ↑ Józef Łukaszewicz: Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie. Poznań: Drukarnia Orędownika na Garbarach, 1843, s. 263, 264.
- ↑ Biblia litewska Chylińskiego : Nowy Testament. T. 2, Tekst. integro.ciniba.edu.pl. [dostęp 2020-06-05].
Bibliografia edytuj
- Czesław Kudzinowski, Biblia Chylińskiego, w: Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, nr 1/1956, ss.17-19