Bitwa pod Ar-Rajdanijją

Bitwa pod Ar-Rajdanijją – starcie zbrojne, które miało miejsce 22 lub 23 stycznia 1517 pomiędzy Imperium Osmańskim a państwem mameluków. Zakończyła się ona klęską wojsk egipskich, zajęciem Kairu przez Osmanów (30 stycznia) i włączeniem ziem mameluków w skład ich państwa.

Bitwa pod Ar-Rajdanijją

Wojna osmańsko-mamelucka (1516-1517)
Tumanbaj II
Czas	22 stycznia  lub 23 stycznia 1517
Miejsce	Ar-Rajdanijja w pobliżu Kairu
Terytorium	Egipt pod panowaniem mameluków
Przyczyna	walka o wpływy w Syrii
Wynik	zwycięstwo tureckie
Strony konfliktu
Imperium Osmańskie Sułtanat mameluków
Dowódcy
Selim I Groźny Hadim Sinan Pasza† Al-Aszraf Tumanbaj Dżanberdi Al-Ghazali Szadi Baig†
Siły
40 000 ok. 40 000
Straty
6000 7000
brak współrzędnych

Wojna

Sułtan Selim I po zwycięstwie nad safawidzkim państwem Isma’ila I w 1514 roku podporządkował sobie plemiona kurdyjskie. Licząc na osłabienie Osmanów po wojnie z Persją oraz konflikcie sułtana z braćmi, mameluckie wojska pod dowództwem sułtana Kansuha al-Ghauriego ruszyły do Syrii. Ten pokaz siły miał skłonić Selima I do oddania zajętego niedawno przez Turków miasta Elbistan. Selim I odmówił i ruszył z armią na mamelucką Syrię. Mamelucy poprosili o pomoc Isma’ila I. Selim mimo to zaryzykował wojnę na dwa fronty i wtargnął na tereny mameluków. Wojska egipskie rozpoczęły błyskawiczny odwrót spod Aleppo, nie uniknęły jednak decydującej bitwy pod Mardż Dabik 24 sierpnia 1516 roku. Na skutek zdrady i złego dowodzenia mamelucy zostali rozgromieni, a Kansuh al-Ghauri zginął w trakcie bitwy lub tuż po niej. Syria poddała się Turkom bez walki. 16 października nowym sułtanem mameluckim został Al-Aszraf Tumanbaj, a Selim I wysłał mu (wbrew radom części dowódców pragnących kontynuować wojnę) propozycję pokoju – Egipt miał zostać państwem wasalnym Osmanów. Poseł turecki został zabity, a Selim ruszył na południe. W międzyczasie doszło do sporu o Gazę – 21 grudnia wezyr turecki Sinan Pasza pokonał w bitwie pod miastem emira mameluckiego Dżanberdiego Al-Ghazaliego.

Bitwa

Połączone armie Selima i Sinana Paszy stanęły na egipskiej ziemi 17 stycznia 1517 roku, mimo licznych ataków ze strony arabskich plemion. Na skutek zdrady al-Ghazaliego Turcy wiedzieli, iż Tumanbaj z całą armią znajduje się w warownym obozie pod Ar-Rajdanijją. Obóz był dobrze przygotowany do obrony – otoczony był okopami i umocnieniami ziemnymi, a żołnierze mameluccy byli dość dobrze uzbrojeni w broń palną.

Selim nakazał przygotować atak z dwóch stron – część oddziałów przeszła przez wzgórza Mukattam i uderzyła na najsłabiej umocnioną część obozu, część zaatakowała od tyłu. Ogień artyleryjski Turków zniszczył większość istniejących umocnień, a obrońcy nie mogli się skutecznie bronić ze względu na to, iż ich działa nie posiadały kół i były w większości nieruchome. Unicestwiono również ogniem artyleryjskim większość mameluckiej kawalerii. Mamelucy pod dowództwem Tumanbaja zorganizowali desperacki wypad z obozu, w trakcie którego zginął wezyr osmański, a namiot sułtana był niemal w „zasięgu ich ręki”. Turkom udało się jednak zatrzymać kontratak i zmusić wojska mameluckie do ucieczki 3 km na północ (wzdłuż Nilu).

Walki w Kairze

Wojska osmańskie wkroczyły 26 stycznia na przedmieścia Kairu. Zdobyto cytadelę i wymordowano garnizon czerkieski. Selim I wraz z częścią armii zatrzymał się na wyspie w pobliżu dzielnicy Bulaq. Jego nowy wezyr Yunus Pasza wkroczył do centrum miasta 27 stycznia, aby powstrzymać grabież i gwałty. Kalif Al-Mutawakkil III rozpoczął modły w mieście w imieniu Selima. Wieczorem 27 stycznia Tumanbaj wraz z 7000 żołnierzy (w tym Beduinów) zaskoczył i pokonał oddział turecki stacjonujący w stolicy. Sytuacja zmieniła się jednak diametralnie, gdy o północy Selim ściągnął do miasta artylerię, by zburzyć mameluckie umocnienia. Mamelucy wycofali się na poprzednie pozycje. Walki trwały do 30 stycznia, kiedy to Tumanbaj wraz z resztkami swej armii opuścił ostatni szaniec obrony w pobliżu kairskiej cytadeli i po przekroczeniu Nilu udał się do Gizy, a później do górnego Egiptu. Selim powrócił do swego obozu na wyspie i nad swym namiotem wywiesił biało-czerwoną flagę na znak amnestii. Mimo to zabito ok. 800 jeńców. Amnestię rozszerzono później na wszystkich emirów Egiptu. Dzięki prośbom kalifa skończyły się rzezie i grabież w mieście. Syn zmarłego sułtana Kansuha al-Ghauriego otrzymał od Selima kolegium (wybudowane przez ojca) jako swoją rezydencję. Ostateczną liczbę ofiar wśród mieszkańców Kairu szacuje się na 50 000.

Skutki

Sułtan mamelucki kontynuował walkę dzięki wsparciu lokalnych plemion arabskich, jednak po raz kolejny przegrał w bitwie nad Nilem w marcu 1517. Krótko po niej został pochwycony przez Turków i zabity 13 kwietnia. Mimo to wielu historyków (w tym również tureckich) chwaliło jego odwagę w trakcie bitew.

Państwo mameluckie upadło, a jego tereny stały się częścią Imperium Osmańskiego. Egiptem rządzić zaczęli paszowie powoływani z rozkazu sułtana. Lokalni emirowie arabscy w Syrii uzyskali autonomię w ramach państwa Selima. Podobnie stało się z Druzami i maronitami. Patriarchaty w Aleksandrii, Jerozolimie i Antiochii zostały podporządkowane patriarsze Konstantynopola. Osmanowie stali się potęgą i zabezpieczyli się przed Safawidami, którzy w tej wojnie pozostali bierni. Dzięki temu zwycięstwu władzy tureckiej podporządkował się również szarif Mekki. Lokalny opór na dawnych terenach mameluckich trwał jeszcze do śmierci Selima I, ale z czasem tracił na sile.

Bibliografia

• Vernon J. Parry, M. A. Cook: A History of the Ottoman Empire to 1730: Chapters from the Cambridge History of Islam and the New Cambridge Modern History. CUP Archive, 1976, s. 73-76. ISBN 0-521-09991-9. (ang.).
• William Muir: The Mameluke Or Slave Dynasty of Egypt 1260-1517 A.D.. Gorgias Press LLC, 2007, s. 203-207. ISBN 1-59333-697-7. (ang.).
• John Keegan, Andrew Wheatcroft: Who’s who in Military History: From 1453 to the Present Day. Routledge, 1996, s. 168. ISBN 0-415-12722-X. (ang.).