Wikipedia

Bitwa pod Prochorowką

bitwa pancerna 12–13 lipca 1943

Bitwa pod Prochorowką (ros. Сражение под Прохоровкой, niem. Panzerschlacht bei Prochorowka) – bitwa pancerna stoczona 12–13 lipca 1943 w rejonie miejscowości Prochorowka[3], jako część bitwy na łuku kurskim na froncie wschodnim II wojny światowej.

Bitwa pod Prochorowką
II wojna światowa, front wschodni, część bitwy na łuku kurskim
Ilustracja
PzKpfw VI Tiger otwiera ogień do radzieckiego czołgu w czasie walk na południowym skrzydle łuku kurskiego
Czas

12–13 lipca 1943

Miejsce

okolice Prochorowki

Terytorium

ZSRR

Przyczyna

dążenie sił radzieckich do zniszczenia nacierających w kierunku Prochorowki sił niemieckich

Wynik

taktyczne zwycięstwo III Rzeszy;
strategiczne zwycięstwo ZSRR

Strony konfliktu
 ZSRR  III Rzesza
Dowódcy
Nikołaj Watutin
Pawieł Rotmistrow
Aleksiej Żadow
Stiepan Krasowski
Władimir Sudiec 		Hermann Hoth
Paul Hausser
Otto Deßloch
Siły
5 Gwardyjska Armia
5 Gwardyjska Armia Pancerna
• 18 Korpus Pancerny
• 29 Korpus Pancerny
• 2 Gwardyjski Korpus Pancerny
• 2 Korpus Pancerny
• 5 Gwardyjski Korpus Zmechanizowany 		II Korpus Pancerny SS
• 1 Dywizja Pancerna SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler”
• 2 Dywizja Pancerna SS „Das Reich”
• 3 Dywizja Pancerna SS „Totenkopf”
Straty
ok. 650 czołgów[1] ok. 400 czołgów i dział pancernych[2]
Położenie na mapie obwodu biełgorodzkiego
Mapa konturowa obwodu biełgorodzkiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
51°01′01,2″N 36°40′30,0″E/51,017000 36,675000
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

W kwietniu 1943 niemieckie dowództwo rozpoczęło przygotowania do operacji „Cytadela”, mającej na celu otoczenie i zniszczenie wojsk radzieckich w wybrzuszeniu kurskim[4]. Radzieckie naczelne dowództwo, Stawka, znało niemieckie plany i rozpoczęło budowanie głęboko urzutowanej obrony na odcinkach planowanej niemieckiej ofensywy.

Daleko na swoich tyłach Armia Czerwona zgromadziła olbrzymie siły rezerwowe w postaci Frontu Stepowego gen. Iwana Koniewa, w skład którego wchodziła między innymi 5 Gwardyjska Armia Pancerna gen. Pawła Rotmistrowa i 5 Gwardyjska Armia gen. Aleksieja Żadowa[2]. Zamierzano ich użyć do przeprowadzenia kontrofensywy po zatrzymaniu niemieckiego uderzenia[5]. 5 lipca 1943 rozpoczęła się operacja „Cytadela”. Na południowym odcinku łuku kurskiego do ofensywy przystąpiła niemiecka 4 Armia Pancerna gen. Hermanna Hotha i nacierająca na jej prawej flance Grupa Operacyjna „Kempf” gen. Wernera Kempfa[6]. Obronę przeciwko nim organizował radziecki Front Woroneski gen. Nikołaja Watutina[7].

1 Dywizja pancerna SS, wchodząca w skład kleszczy armii niemieckiej mających odciąć oddziały Armii Czerwonej w łuku kurskim, 11 lipca 1943 roku o godz. 5:00 ruszyła w stronę Prochorowki[8][9]. Ponieważ niedaleko od Prochorowki przebiegała ostatnia linia radzieckiej obrony, gen. Watutin skierował w ten rejon 9 Dywizję Powietrznodesantową Gwardii wraz z kilkoma jednostkami czołgów i artylerii przeciwpancernej[9].

12 lipca 5 Gwardyjska Armia Pancerna zaatakowała II Korpus Pancerny SS z 4 Armii Pancernej SS-Oberstgruppenführera Paula Haussera, co doprowadziło do bitwy pancernej. Natarcie 5 Gwardyjskiej Armii Pancernej zostało jednak zatrzymane i nie udało jej się całkowicie zniszczyć sił II Korpusu Pancernego SS. Osiągnęła ona jednak cel strategiczny, ponieważ powstrzymała Niemców, uniemożliwiając im zajęcie Prochorowki, przełamanie trzeciej linii obronnej Armii Czerwonej i w efekcie wejście na głęboką strefę operacyjną wojsk radzieckich[10][11].

Ponieważ dowódcy niemieckich jednostek pancernych nie poinformowali dowództwa o zdobyciu Rżawca, przez pomyłkę zostali zbombardowani przez własne lotnictwo. Zabitych zostało kilku oficerów, a dowódca 6 Dywizji Pancernej został ranny[12].

Niemiecka ofensywa została następnie wstrzymana, a siły niemieckie wycofane na pozycje wyjściowe sprzed 5 lipca[13]. Według większości źródeł w walkach pod Prochorowką wzięło udział około 1500 czołgów. Armia Czerwona w bitwie pod Prochorowką użyła około 850 czołgów a armia niemiecka około 600 czołgów[14].

Uczestnicząca w bitwie na łuku kurskim (której częścią były walki pod Prochorowką) 3 Dywizja Pancerna SS „Totenkopf” straciła około 50 procent posiadanych czołgów i innych pojazdów[15]. Uczestnik bitwy, gen. Rotmistrow wspominał starcie następująco: Pole bitwy wydawało się za małe dla setek opancerzonych maszyn. Grupy czołgów jeździły po stepie, kryjąc się w zaroślach i sadach. Wybuchy pocisków zlewały się w jeden ogłuszający ryk.... T-34 strzelały do Tygrysów z bliskiej odległości, bo niemieckie pancerze i działa nie sprawdzały się w walkach z bliska. Czołgi obu stron niemal najeżdzały na siebie. Niemcy stracili ponad 60 czołgów, a Armia Czerwona 328[16].

Starcie wojsk pancernych pod Prochorowką było punktem kulminacyjnym bitwy na łuku kurskim i zakończyło się (nie licząc fiaska planu zdobycia Prochorowki) utratą zdolności zaczepnej niemieckich wojsk pancernych[17]. 3 sierpnia Armia Czerwona przeszła do generalnej kontrofensywy na południowym skrzydle łuku kurskiego[18] i przejęła inicjatywę strategiczną na froncie wschodnim, którą utrzymała aż do końca II wojny światowej[19].

Upamiętnienie edytuj

26 kwietnia 1995 dekretem prezydenta Rosji, Borysa Jelcyna obszar wokół Prochorowki został uznany za Państwowe Muzeum Wojenno-Historyczne o nazwie „Prochorowskie Pole” (ros. Государственный Военно-Историческый Музей-Заповедник „Прохоровское Поле”).

Opinie o bitwie edytuj

Historycy Porter i Zbiniewicz podają, że w bitwie Armia Czerwona zniszczyła około 400 czołgów i dział pancernych[2] a armia niemiecka około 650[1]. Niemiecki dziennikarz Sven Felix Kellerhoff z „Die Welt”, stwierdził w 2019 roku, że w bitwie Armia Czerwona użyła 672 czołgów (wśród których były T-34, T-70 oraz brytyjskie Churchille) a armia niemiecka 186 czołgów, z czego ZSRR stracił 235, a III Rzesza tylko 5[20]. W odpowiedzi na publikację niemieckiego dziennikarza, rosyjski minister kultury Władimir Miedinski zarzucił Kellerhoffowi fałszowanie historii[20]. Natomiast Robert Forczyk podaje, że korpusy pancerne dowodzone przez gen. Rotmistrowa utraciły 359 czołgów i dział pancernych (z których w okresie późniejszym wyremontowano 152), a niemieckie dywizje utraciły 10–12 czołgów PzKpfw IV i 1 PzKpfw VI Tygrys[21].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Porter 2015 ↓, s. 93.
  2. ↑ a b c Zbiniewicz 1988 ↓, s. 132.
  3. ↑ Porter 2015 ↓, s. 92.
  4. ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 49 – Wielkie bitwy: Kursk 1943. Oxford Educational sp. z o.o., 2008, s. 8. ISBN 978-83-252-0215-6.
  5. ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 37: Bitwa na łuku kurskim. Zajęcie północnego Kaukazu. Oxford Educational sp. z o.o., 2008, s. 657–658. ISBN 978-83-252-0060-2.
  6. ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 49..., s. 11.
  7. ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 37..., s. 658.
  8. ↑ Bishop 2015 ↓, s. 20.
  9. ↑ a b Forczyk 2020 ↓, s. 263.
  10. ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 37..., s. 663–664.
  11. ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 49..., s. 16–18.
  12. ↑ Forczyk 2020 ↓, s. 272.
  13. ↑ Konecki 2005 ↓, s. 338.
  14. ↑ Bishop 2009 ↓, s. 111.
  15. ↑ Mitcham 2010 ↓, s. 132.
  16. ↑ Newark 2002 ↓, s. 131.
  17. ↑ Iwanowski 1971 ↓, s. 233.
  18. ↑ Encyklopedia II wojny światowej nr 38: Przerwanie blokady Leningradu. Walki na Ukrainie. Oxford Educational sp. z o.o., 2008, s. 669. ISBN 978-83-252-0061-9.
  19. ↑ Barbier 2010 ↓, s. 244.
  20. ↑ a b Bartosz T. Wieliński, Rosyjsko-niemiecka awantura o bitwę pancerną. Co się wydarzyło pod Prochorowką? [online], wyborcza.pl, 12 lipca 2019 [dostęp 2019-07-12] (pol.).
  21. ↑ Forczyk 2020 ↓, s. 270.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_pod_Prochorowką&oldid=73423069”