Bitwa pod Studziankami

Bitwa pod Studziankami – w dniach 9-16 sierpnia 1944 roku pod wsią Studzianki (obecnie od 1969 roku Studzianki Pancerne), toczyła się bitwa oddziałów 8 Gwardyjskiej Armii wraz z przydzieloną do niej 1 Brygadą Pancerną im. Bohaterów Westerplatte z elementami dwóch niemieckich dywizji pancernych (1 Dywizja Pancerno-Spadochronowa Hermann Göring i 19 Dywizja Pancerna) i 45 Dywizją Grenadierów. Celem oddziałów radzieckich i polskich była obrona przyczółka warecko–magnuszewskiego przed niemieckimi oddziałami. Bitwa zakończyła się zwycięstwem sił polsko-radzieckich.

Bitwa pod Studziankami

II wojna światowa, front wschodni
Działania na przyczółku warecko–magnuszewskim 1–16 sierpnia 1944
Czas	9–16 sierpnia 1944
Miejsce	Studzianki, 19 km od Kozienic
Terytorium	Polska
Przyczyna	próba zamknięcia przez Niemców wyłomu w rejonie przyczółka warecko–magnuszewskiego
Wynik	zwycięstwo ZSRR i Polski
Strony konfliktu
ZSRR Rzeczpospolita Polska III Rzesza
Dowódcy
Iwan Kulagin Afanasij Szemienkow Jan Mierzycan Stanisław Galicki Antoni Siwicki Wilhelm Schmalz Hans Källner Joachim Engel
Siły
1 Brygada Pancerna 35 Gwardyjska Dywizja Strzelecka 57 Gwardyjska Dywizja Strzelecka Dywizja „Hermann Göring” 19 Dywizja Pancerna 45 Dywizja Grenadierów
Straty
484 zabitych, 1459 rannych, 63 zaginionych ok. 1000 zabitych, rannych i zaginionych
Położenie na mapie Polski w latach 1945–1951 miejsce bitwy
51°41′17,8800″N 21°19′33,9600″E

Geneza

1 sierpnia wojska 1 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej przeprawiły się przez Wisłę w rejonie Mniszewa i Ryczywołu i opanowały przyczółek warecko-magnuszewski. 3 sierpnia żołnierze z radzieckiego 101 pułku z 35 Gwardyjskiej Dywizji z 4 Gwardyjskiego Korpusu Strzeleckiego zajęli Studzianki i dotarli w rejon Głowaczowa. Spod Wołomina ściągnięto niemiecką Dywizję „Hermann Göring”, której zadaniem było powstrzymanie radzieckiej 8 Gw. Armii kontrnatarciem w kierunku na wsie Chodków i Studzianki.

6 sierpnia rozpoczął się marsz polskich jednostek w kierunku przyczółka tzn. 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta, a następnie 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego.

Bitwa

9 sierpnia pierwsze polskie czołgi przeprawiły się na przyczółek, a w tym czasie Niemcy ponownie zajęli Grabnowolę i podeszli pod Studzianki. Postępy Niemców zahamował atak 3 kompanii czołgów z 1 Brygady Pancernej, a 11 sierpnia Niemcy zostali ostatecznie wyparci ze wsi Studzianki po ataku 1 kompanii czołgów podporucznika Świetany. Dzięki temu został zmniejszony wyłom w pozycjach polsko–radzieckich, który został ostatecznie zamknięty 14 sierpnia dzięki koncentrycznemu uderzeniu wzdłuż tzw. Grobli. Walki były zażarte i skrzyżowanie dróg w rejonie Studzianek było przez Polaków zdobywane 7 razy. Ostatecznie 15 sierpnia bitwa zakończyła się likwidacją sił niemieckich zamkniętych w kotle.

Nie był to koniec walk o utrzymanie przyczółka warecko–magnuszewskiego, likwidacja odciętych sił niemieckich trwała jeszcze kilka dni. Następnym etapem było forsowanie Pilicy, o którą oparte były pozycje zarówno niemieckie, jak i polsko–radzieckie.

Duży udział w zwycięstwie miała 1 Brygada Pancerna, która zniszczyła ok. 10 czołgów, 16 dział i moździerzy, 6 transporterów opancerzonych i zdobyła baterię armat przy stratach własnych wynoszących 18 czołgów zniszczonych i 9 uszkodzonych. Była to największa bitwa stoczona przez polskie czołgi na froncie wschodnim.

Straty niemieckie w bitwie oszacowano na ok. 1000 poległych, rannych i w niewoli. Polacy zniszczyli kilkanaście czołgów, dział polowych, moździerzy i samochodów. Podczas walk nad środkową Wisłą 1 Armia Wojska Polskiego straciła 484 zabitych i 1459 rannych, 63 żołnierzy zaginęło bez wieści. Żołnierze polscy zabici i zmarli na skutek ran zostali pochowani na cmentarzach w Garwolinie, Magnuszewie i Wildze.

Pamięć

Walki na przyczółku w Studziankach zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic w okresie po II wojnie światowej – „Studzianki - Warka 10 VIII - 12 IX 1944” oraz napisem „STUDZIANKI” na zniczu Grobu Nieznanego Żołnierza w Krakowie.

• Ze składek żołnierzy wybudowano po wojnie w Studziankach szkołę im. 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, w której znalazła się Izba Pamięci poświęcona bitwie.
• 12 sierpnia 1969 roku wieś Studzianki otrzymała nazwę Studzianki Pancerne, a w maju 1978 roku odznaczona została Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy.
• Herb wsi Studzianki Pancerne projektu Szymona Kobylińskiego to czołg z husarskimi skrzydłami.
• W dziesiątą rocznicę bitwy, w 1954 roku, wydano specjalną kopertę FDC upamiętniającą bitwę.

Kultura masowa

• Odcinki 3–5 serialu Czterej pancerni i pies rozgrywają się w trakcie tej bitwy.
• W grze studia Wargaming.net World of Tanks występuje mapa "Studzianki" na której można rozegrać bitwę pancerną.

• 
  Pomnik poległych
• 
  Tablica informacyjna

Bibliografia

• Krzysztof Komorowski: Boje polskie 1939 - 1945. Warszawa: Bellona, s. 426. ISBN 978-83-11-10357-3.
• Janusz Przymanowski: Na celowniku T-VI, Seria Biblioteka Żółtego Tygrysa (tom 1958/08), Wydawnictwo MON, Warszawa 1958.
• Janusz Przymanowski: Studzianki, Wydawnictwo MON, 1971.