Blachownia Śląska
Blachownia Śląska (niem. Blechhammer) – część miasta[3][1] oraz, jako Blachownia, jedno z 16 osiedli administracyjnych miasta Kędzierzyna-Koźla. Siedziba Rady Osiedla znajduje się przy ulicy Wyzwolenia 7b. Przewodniczącą Zarządu Osiedla (2023) jest Małgorzata Lipczyńska[4].
| część miasta i osiedle administracyjne Kędzierzyna-Koźla | |
 Kościół w Blachowni Śląskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Kędzierzyna-Koźla |
30 października 1975 |
| SIMC |
0965447[1] |
| Zarządzający |
Małgorzata Lipczyńska |
| Populacja (2022[2]) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
47-225 |
| Tablice rejestracyjne |
OK |
Położenie na mapie Kędzierzyna-Koźla  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego  | |
 50°21′17″N 18°15′31″E/50,354722 18,258611
| |
Dawniej odrębna wieś i gmina jednostkowa. Od 1945 gromada (sołectwo) w zbiorowej gminie Blachownia Śląska, której była siedzibą[5]. W latach 1954–1972 siedziba gromady Blachownia Śląska[6]. 1 stycznia 1973 włączona do miasta Kędzierzyna[7], a po jego powiększeniu w 1975 roku[8], w granicach miasta Kędzierzyn-Koźle[9].
Blachownia Śląska jest przemysłową częścią miasta nad Kanałem Gliwickim i Kłodnicą[10].
Nazwa edytuj
Miejscowość była wzmiankowana w formach Meedar und Blechhammer (1713), Medar und Bleghamer (1743), Blechhammer, Medarde (1783), Blechhammer, Blachownia (1845), Blachownia (Blechhammer) (1885), Miedary – Blachownia, Medar-Blechhammer, też Blechhammer (1939), Blachownia Śląska – Blechhammer (Medar-Blechhammer) (1951). Dawna nazwa niemiecka pochodzi od wyrazu pospolitego Blechhammer oznaczającego blachownię, a nazwa polska jest jej dokładnym tłumaczeniem[11].
Nazwa Blachownia Śląska obowiązuje od 26 grudnia 1946 roku[12].
Historia edytuj
W 1819 wieś Blachownia uwolniła się od pańszczyzny.
Rozwój gospodarczy edytuj
W połowie XIX wieku Blachownia i pobliskie Sławięcice były ważnym ośrodkiem przemysłowym. Po Kanale Kłodnickim kursowało rocznie ponad 1000 statków, przewożąc głównie towary z Gliwic do manufaktury w Sławięcicach oraz do składnicy towarów żelaznych utworzonej u ujścia Kanału do Odry.
| Liczba ludności w miejscowości[13] | 1845 | 1855 | 1861 |
|---|---|---|---|
| Miedary/Blachownia (Medar/Blechhammer) | 707 | 842 | 1059 |
Plebiscyt i III powstanie śląskie edytuj
W 1910 roku 807 mieszkańców mówiło w języku polskim, 3 w językach polskim i niemieckim, natomiast 100 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku 118 głosów oddano na kandydatów z list polskich, co pozwoliło im zdobyć 7 z 12 mandatów. Podczas plebiscytu w 1921 roku w miejscowości uprawnionych do głosowania było 606 mieszkańców (w tym 92 emigrantów). Za Polską głosowały 323 osoby, za Niemcami 273 osoby. W 1921 r. mieszkańcy założyli tu gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[14].
Podczas III powstania śląskiego Blachownia była ważnym punktem ze względów strategicznych. 6 maja z Łabęd wyruszył 1 katowicki pułk piechoty im. J. Piłsudskiego dowodzony przez ppor. Walentego Fojkisa. 7 maja zajął on Sławięcice i Blachownię. 4 czerwca miejscowość została zaatakowana przez wojska niemieckie i kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Ostatecznie została zajęta przez Niemców 5 czerwca[14].
| Liczba ludności w miejscowości[15] | 1910 | 1925 |
|---|---|---|
| Blachownia | 910 | 961 |
III Rzesza edytuj
W ramach rozpoczętej przez NSDAP walki z bezrobociem podjęto budowę Kanału Gliwickiego (lata 1934–1938), który połączył Gliwice z Koźlem-Port.
W 1939 roku rozpoczęto w Blechhammer budowę zakładu chemicznego – uwodorniania koncernu Oberschlesische Hydrierwerke AG). Tutejsze zakłady miały produkować benzynę syntetyczną na drodze uwodorniania węgla z kopalń węgla kamiennego GOP.
Na potrzeby budowy zakładów i utrzymania produkcji rozpoczęto w 1940 tworzenie rozległej sieci różnego rodzaju obozów, położonych w pasie od Blachowni przez Kędzierzyn i Azoty do Bierawy. Skoncentrowano tutaj około 35 tys. ludzi uwięzionych w różnych obozach.
- niemieckie obozy jenieckich batalionów budowlano-roboczych (Bau- und Arbeitsbataillonen) w Blachowni i Kędzierzynie (prawie 2,5 tys. jeńców brytyjskich i francuskich);
- obóz pracy przymusowej w Blachowni (około 18 tys. robotników z Generalnego Gubernatorstwa, ZSRR, Protektoratu Czech i Moraw, Francji i Włoch).
Alianckie lotnictwo (startowało z Włoch) przeprowadziło pierwsze loty rozpoznawcze w rejonie Kędzierzyna w marcu 1944. Zmasowane naloty bombowe rozpoczęły się w lipcu 1944. W wyniku masowych bombardowań tutejsze zakłady chemiczne zostały zniszczone. W dniach 21/22 stycznia 1945 przeprowadzono ewakuację zakładów i obozów przymusowej pracy.
W Polsce Ludowej edytuj
W dniu 31 stycznia 1945 Armia Czerwona zajęła Blechhammer. 21 marca 1945 rozpoczęło się przejmowanie od radzieckich żołnierzy obiektów gospodarczych w powiecie kozielskim. Rosjanie przed wycofaniem się przeprowadzili demontaż urządzeń i aparatury zakładów chemicznych (zniszczenia osiągnęły poziom 100%) i innych lokalnych zakładów przemysłowych. Pozostałe urządzenia wywieźli Polacy do odbudowywanych zakładów chemicznych w Oświęcimiu, Chorzowie i Tarnowie.
Na początku 1946 w Blachowni Śląskiej mieszkało 505 osób.
Latem 1946 roku przejęto od Armii Radzieckiej (do 2.1946 roku pod nazwą A. Czerwona) Odrę i uruchomiono transport wodny Kanałem Gliwickim węgla z Górnego Śląska.
Odbudowa przemysłu edytuj
Sześcioletni plan rozwoju 1950–1955 przewidywał budowę w Blachowni wytwórni benzolu i smoły koksowniczej Zakładów Koksochemicznych „Blachownia” (produkcję uruchomiono w 1952). W 1953 zdecydowano o budowie elektrociepłowni Elektrownia Blachownia (uruchomiona w 1957).
| Ludność miejscowości według spisu powszechnego[16] | 1950 | 1960 | 1970 |
|---|---|---|---|
| Blachownia | 854 | 2.046 | 3963 |
25 września 1954 reforma podziału administracyjnego powołała na terenie powiatu kozielskiego 30 gromad, w tym:
- Gromada Blachownia Śląska (Blachownia Śl. i Lenartowice).
W 1961 Cisową i Miejsce Kłodnickie włączono do gromady Blachownia Śląska.
1 stycznia 1973 Blachownię Śląską przyłączono do Kędzierzyna.
Kędzierzyn-Koźle edytuj
15 października 1975 nastąpiło połączenie miast Koźle, Kędzierzyn, Kłodnica i Sławięcice oraz 3 wsi (Lenartowice, Miejsce Kłodnickie i Cisowa) – tworząc Miasto Kędzierzyn-Koźle.
Gospodarka edytuj
Największe lokalne przedsiębiorstwa edytuj
Przemysł chemiczny:
- Blachownia Holding SA – zarządzanie udziałami w spółkach zależnych i stowarzyszonych
- ICSO Chemical Production Sp. z o.o. – produkcja w dziedzinie chemii organicznej, podlega ICSO
- Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia” – badania nowych technologii chemicznych
- Petrochemia-Blachownia SA – przemysł petrochemiczny
Przemysł paliwowo-energetyczny:
Przemysł maszynowy:
- Famet – produkcja aparatury i urządzeń
- A. Berger Polska – obróbka metalu
Inne:
- CeWe Color – usługi fotograficzne
- Fotojoker – usługi fotograficzne
Komunikacja edytuj
Układ drogowy edytuj
Przez Blachownię przebiega ważna droga krajowa: 40.
Komunikacja miejska edytuj
Miejski Zakład Komunikacyjny w Kędzierzynie-Koźlu posiada w dzielnicy Blachownia 9 przystanków autobusowych: Blachownia Kanał, Elektrownia Blachownia, Energetyków, Bar „Magia”, Przyjaźni, Szkoła podstawowa 10, Biurowiec Zakładów Chemicznych, Tuwima I i Tuwima II.
Kultura edytuj
- Na osiedlu Blachownia znajduje się Filia nr 4 (ul. Wyzwolenia 7) Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kędzierzynie-Koźlu. Oferuje dostęp do Internetu.
- Osiedlowy Ośrodek Kultury „Lech”. Działa tutaj koło plastyczne „Tęcza” oraz sekcja modelarska (budowa modeli redukcyjnych z plastyku i papieru). Corocznie jest organizowany Konkurs modeli plastikowych i kartonowych o Memoriał porucznika A. Lindella, również znajduje się tam sekcja taneczna „SPIN”.
Edukacja edytuj
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 10 im. Wojska Polskiego, ul. Szkolna 3
Kościoły i Związki Wyznaniowe edytuj
- Parafia pw. św. Piusa X i św. Marii Goretti, ul. Przyjaźni 69
Inne:
- Świadkowie Jehowy – w mieście działają dwa zbory Świadków Jehowy. Siedziba Sali Królestwa znajduje się przy ul. Przyjaźni 141[17].
Sport edytuj
W Blachowni znajdują się następujące obiekty sportowe:
- zespół piłkarski TKKF Blachowianka
- Stadion sportowo-rekreacyjny (ul. Szkolna 15) – wykorzystywany do szkolenia i rozgrywek w piłce nożnej oraz do organizacji imprez sportowych, rekreacyjnych, kulturalnych i innych.
Przypisy edytuj
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Liczba mieszkańców Kędzierzyna-Koźla (2022)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Skład Rady oraz Zarządu Osiedla Blachownia
- ↑ Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 (Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki, Nr. 34, Kat, dnia 22 grudnia 1945 r.)
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 27 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 68
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 198
- ↑ M.P. z 1975 r. nr 34, poz. 210
- ↑ Blachownia Śląska, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-06-04].
- ↑ Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 211–212. ISBN 83-85579-34-6.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262
- ↑ Kędzierzyn-Koźle. Monografia Miasta, Państwowy Instytut Naukowy w Opolu, Opole 2001.
- ↑ a b Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982.
- ↑ S. Golachowski, Materiały do statystyki narodowościowej Śląska Opolskiego z lat 1910–1939, Poznań – Wrocław 1950.
- ↑ Narodowy spis powszechny 1970 r., GUS, Warszawa 1971.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-19].
Bibliografia edytuj
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Blachownia, [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2021-03-03].