Wikipedia

Boguszów-Gorce

miasto i gmina w województwie dolnośląskim

Boguszów-Gorce (Boguszów: niem. Gottesberg; Gorce: niem. Rothenbach) – miasto w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim.

Boguszów-Gorce
miasto i gmina
Ilustracja
Ratusz w Boguszowie-Gorcach – najwyżej położony w Polsce
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

wałbrzyski

Aglomeracja

wałbrzyska

Data założenia

1973

Prawa miejskie

Boguszów 1499, Gorce 1962

Burmistrz

Sylwia Dąbrowska

Powierzchnia

27,02 km²

Wysokość

520–750 m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


14 349[1]
531,1 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

58-370 do 58-372

Tablice rejestracyjne

DBA

Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego
Mapa konturowa powiatu wałbrzyskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Boguszów-Gorce”
Ziemia50°45′22″N 16°12′18″E/50,756111 16,205000
TERC (TERYT)

0221011

SIMC

0983824

Urząd miejski
pl. Odrodzenia 1
58-370 Boguszów-Gorce
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 14 349 mieszkańców[1] (299. miejsce w kraju). Od 2013 r. jest to największe miasto powiatu wałbrzyskiego.

Położenie edytuj

 
Boguszów-Gorce na mapie powiatu wałbrzyskiego

Leży na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Gór Kamiennych w Sudetach Środkowych.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 27,02 km²[2]. Miasto stanowi 5,25% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002 Boguszów-Gorce ma obszar 27,01 km², w tym: użytki rolne: 42% użytki leśne: 41%[3].

Graniczy z:

Historia edytuj

Miasto w dzisiejszej postaci powstało w 1973 z połączenia czterech odrębnych miejscowości: miasta Boguszów, miasta Gorce, osiedla miejskiego Kuźnice Świdnickie oraz wsi Stary Lesieniec.

Zabytki edytuj

 
Kościół parafialny Trójcy Świętej
 
Dawny kościół ewangelicki (2013)
 
Budynek stacji Boguszów Gorce Zachód

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[4]:

  • miasto
  • kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, gotycko-barokowy, wzniesiony w 1535 r. i przebudowany w 1723 r.; jednonawowy, na planie krzyża, ze sklepieniem kolebkowym. Obecny wygląd świątyni pochodzi z 1723, wewnątrz rokokowa ambona z 1770 i chrzcielnica, w murze pięć epitafiów renesansowych barokowych[5]
  • dawny kościół ewangelicki, barokowy, z lat 1770–1775, z późniejszą klasycystyczną wieżą (początek XIX wieku); jednonawowy, z mansardowym dachem i bogatym wystrojem barokowym; jeden z najcenniejszych zabytków miasta, wzniesiony w stylu chłodnego, protestanckiego baroku pruskiego; po 1945 pełnił funkcję sali sportowej i magazynu, a następnie nieużytkowany i niezabezpieczony popadał w ruinę, w 2011 roku za symboliczną kwotę 2 tys. zł kupiła go gmina zielonoświątkowców, ul. Kasprzaka 13
  • kościół starokatolicki, obecnie kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła, neogotycki, wzniesiony w latach 1900–1904, ul. Adama Mickiewicza 2
  • barokowy ratusz z l. 1723–37, przebudowany w drugiej połowie XIX wieku, pl. Odrodzenia 1 – Rynek
  • dom mieszkalny, ul. Główna 9, z końca XVIII w., przebudowany w XIX w.
  • dom cechu gwarków, ob. dom mieszkalny, ul. Główna 31, z 1870 r.
  • dom mieszkalny z końca XVIII w., ul. Główna 37
  • dom Diakonistek z drugiej połowy XVIII wieku, ul. Kasprzaka 7
  • dom kantora, kościół ewangelicki, ul. Grota-Roweckiego 2, z 1753 r.
  • szyb „Józef” – wieża nadszybowa, z 1926 r., Kuźnice
  • zespół powierzchni szybu „Witold”, z 1914 r.:
    • nadszybie, budynek łaźni
    • maszynownia szybu i hala kompresorów, Gorce

inne zabytki według gminnej ewidencji zabytków[6]:

  • dawny klasztor Sióstr Elżbietanek z 1903 r., ul. Władysława Jagiełły 4
  • stajnie z częścią mieszkalną z 1870/1893 r., ul. Kolejowa 33
  • siedziba Bractwa Strzeleckiego z końca XIX w., ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
  • hotel z salą koncertową z 1908 r., ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
  • dworzec kolejowy Boguszów Gorce z 1874 r., przebudowany 1924 r., ul. Dworcowa 6
  • dworzec kolejowy Boguszów Gorce Zachód z przełomu XIX i XX w., Gorce
  • kościół ewangelicki, ob. polskokatolicki z pocz. XX w., ul. Tadeusza Kościuszki (Gorce) – należy do parafii św. Pawła Apostoła
  • kościół par. pw. Niepokalanego Pocz. NMP z 1914–1917 r., Kuźnice
  • plebania z 1916 r., ul. Żeromskiego 23, Kuźnice
  • kaplica mszalna pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i dom mieszkalny z pocz. XX wieku, ul. Górnicza 31, Kuźnice
  • willa Treutla z przełomu XIX i XX w., obecnie Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2, Kuźnice
  • kościół pomocniczy pw. Św. Barbary z 1922 r., Stary Lesieniec
  • ruiny wieży Bismarcka

Galeria edytuj

Podział administracyjny edytuj

 
Gorce (część Boguszowa-Gorców), widok w kierunku południowo-zachodnim ze stoków Mniszka. W lewym górnym rogu widoczna wieża szybu „Witold”

Demografia edytuj

Dane z 29 listopada 2006[7]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 16815 100 8798 52,3 8017 47,7
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		 844,6 325,7 296,8

Piramida wieku mieszkańców Boguszowa-Gorców w 2014 roku[8].
 

Gospodarka edytuj

W Boguszowie-Gorcach do początku lat 90 XX w. wydobywano węgiel kamienny oraz baryt. Na terenie Boguszowa-Gorców[9] istniały dwie kopalnie należące do Kopalni Węgla Kamiennego Victoria. Były to szyby Witold (Gorce) i Barbara (Kuźnice Świdnickie) oraz kopalnia wydobywająca baryt: Baryt (Boguszów). Tradycje miejskie związane z wydobyciem surowców były kontynuowane przez setki lat począwszy od roku 1499 do 1994, okres prawie 500 lat ciągłego wydobycia zakończył się wraz z decyzją Ministra Skarbu Państwa o zamknięciu kopalń. Główną gałęzią gospodarki w Boguszowie-Gorcach są przede wszystkim usługi, lecz większość mieszkańców Boguszowa-Gorców znajduje zatrudnienie poza obszarem gminy, m.in. w Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.

W mieście jest stacja kolejowa Boguszów-Gorce.

Edukacja i kultura edytuj

Lista szkół w Boguszowie-Gorcach[10]:

  • Szkoły podstawowe
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z oddziałami przedszkolnymi
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
    • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6
  • Publiczne Gimnazjum nr 1
  • Zespół Szkół Samorządowych (Gorce)
    • Publiczna Szkoła Podstawowa z oddziałami przedszkolnymi
    • Publiczne Gimnazjum

Sport edytuj

W Boguszowie-Gorcach działają trzy kluby sportowe:

  • Górnik Boguszów-Gorce – klub piłkarski, w sezonie 2016/2017 drużyna bierze udział w rozgrywkach klasy okręgowej[11], przy klubie działa też sekcja bularska.
  • SKF „Sudety Petanque Boguszów-Gorce” – klub pétanque, w 2012 roku w II lidze Polskiej Federacji Pétanque[12][13][14]
  • Szczyt Boguszów-Gorce – reaktywowany klub piłkarski z sekcją koszykarską.

W miejscowości działa Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny „Góra Dzikowiec” z wyciągiem krzesełkowym i trasą narciarską.

Miasto co roku jest organizatorem ultramaratonu „Sudecka Setka”.

W roku 2012 w mieście zorganizowane zostały mistrzostwa Polski juniorów w petanque. Podczas tego turnieju padł oficjalny rekord Polski w strzale precyzyjnym. Zdobył go zawodnik KSP Jedlina-Zdrój Sergiusz Gądek[15].

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

 
Kościół polskokatolicki pw. św. Pawła

Transport edytuj

 
Stacja kolejowa Boguszów-Gorce
Zobacz też: Boguszów Gorce Towarowy.

Boguszów-Gorce jest położony wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 367, na trasie z Wałbrzycha do Jeleniej Góry. Przez miasto przebiega linia kolejowa z Wrocławia do Jeleniej Góry, która zapewnia połączenia m.in. z Wrocławiem, Wałbrzychem, Jelenią Górą i Marciszowem[25]. Istnieją tu cztery stacje kolejowe – Boguszów-Gorce Wschód (w Kuźnicach Świdnickich), Boguszów-Gorce (w Boguszowie),Boguszów-Gorce Zachód (w Gorcach) i Boguszów-Gorce Dzikowiec (w Kuźnicach Świdnickich). Do 2004 r. istniało połączenie kolejowe z Lubawką[26]. Połączenie kolejowe z Mieroszowem i dalej z Meziměstí zostało wznowione 8 czerwca 2023[27]

Do Boguszowa-Gorców kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha[28][29]. Do miejscowości można dostać się także prywatnymi mikrobusami, które jeżdżą na trasach Wałbrzych – Boguszów-Gorce, Wałbrzych – Kuźnice – Stary Lesieniec oraz Boguszów – Kuźnice – Stary Lesieniec.

Miasta partnerskie[30] edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-23] (pol.).
  2. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  3. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  4. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 186. [dostęp 2012-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  5. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 270.
  6. ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu: Wykaz zabytków ujętych w rejestrze zabytków i ewidencji zabytków. Załącznik do studium zagospodarowania przestrzennego. Boguszów-Gorce. [dostęp 2012-08-27].
  7. ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  8. ↑ Boguszów-Gorce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. ↑ Jedyna obowiązująca postać dopełniacza w języku ogólnopolskim to Boguszowa-Gorców. Ludność miejscowa używa formy dopełniacza Boguszowa-Gorc – jest to regionalizm fleksyjny. Por. Wielki słownik ortograficzny PWN Poradnia językowa PWN.
  10. ↑ Szkoły, przedszkola. boguszow-gorce.pl. [dostęp 2014-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 lutego 2014)].
  11. ↑ Skarb – Górnik Boguszów-Gorce. 90 minut. [dostęp 2011-08-28].
  12. ↑ Klubowe Mistrzostwa Polski – Liskowiak Lisków najlepszy w kraju. petanque.net, 2011-07-11. [dostęp 2011-08-28]. (pol.).
  13. ↑ Kluby zrzeszone w Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 grudnia 2014)]. (pol.).
  14. ↑ Klubowe Mistrzostwa Polski Polskiej Federacji Petanque. [dostęp 2011-08-10]. (pol.).
  15. ↑ Relacja z Mistrzostw Polski Juniorów w Petanque 2012. [dostęp 2014-01-15]. (pol.).
  16. ↑ Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  17. ↑ Adresy kościołów [online], kosciolbozy.pl [dostęp 2023-03-29].
  18. ↑ Diecezja wrocławska [online], polskokatolicki.pl [dostęp 2023-03-29].
  19. ↑ Kościoły [online], boguszow-gorce.pl [dostęp 2023-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-04].
  20. ↑ Zabytki [online], boguszow-gorce.pl [dostęp 2023-03-29].
  21. ↑ a b c Dekanat Wałbrzych-Południe [online], diecezja.swidnica.pl [dostęp 2023-03-29].
  22. ↑ Kontakt [online], kzbg.pl [dostęp 2023-03-29].
  23. ↑ Sala Królestwa, ul. Krakowska 5a. tygodnik.walbrzyski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)]..
  24. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
  25. ↑ Rozkład stacyjny dla stacji Boguszów Gorce. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 maja 2014)]. (pol.).
  26. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 2012-06-27].
  27. ↑ Boguszów-Gorce ma nowy przystanek kolejowy. Zatrzymują się na nim dwa pociągi dziennie [online], Dziennik.walbrzych.pl, 9 czerwca 2023 [dostęp 2023-10-09] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-12].
  28. ↑ Walbrzych.naszemiasto.pl: Wałbrzych: linia autobusowa nr 2 do Boguszowa-Gorc jest potrzebna!, dostęp: 2014-09-29.
  29. ↑ ŚKA Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, dostęp: 2014-09-29.
  30. ↑ Lista miast partnerskich na oficjalnej stronie Boguszowa-Gorców. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 sierpnia 2013)].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Boguszów-Gorce&oldid=73578790”