Borowik ciemnobrązowy
Borowik ciemnobrązowy (Boletus aereus Bull.) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
borowik ciemnobrązowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Boletus aereus Bull. Herb. Fr. 9: tab. 385 (1789) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Boletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej:
- Boletus edulis f. aereus (Bull.) Vassilkov
- Dictyopus aereus (Bull.) Quél. 1886
- Tubiporus edulis subsp. aereus (Bull.) Maire 1937[2].
Nazwę polską podał M. Wilga w 1996 r. W niektórych ujęciach systematycznych dawniej uważany był za podgatunek lub odmianę borowika szlachetnego (jako borowik szlachetny podgatunek spiżowy lub borowik szlachetny odmiana ciemnobrązowa)[3]. Według Index Fungorum jest to odrębny gatunek.
Morfologia edytuj
Jest gruby i czasami pomarszczony, a jego średnica dochodzi do 30 cm. U młodych egzemplarzy jest półkolisty, później płaskołukowaty, na koniec płaski. Powierzchnia sucha, początkowo zamszowa, później gładka i naga, czasami popękana. Barwa od ciemnobrązowej przez kasztanowobrązową do ciemnobrązowej[4][5].
Mają długość do 3 cm, dają się łatwo oddzielić od miąższu kapelusza. U młodych owocników są białe, kremowe, u starszych żółtawooliwkowe, żółtozielone, oliwkowozielone[6].
Wysokość 5–12 cm, grubość 2–4 cm. U młodych egzemplarzy trzon zazwyczaj jest pękaty, gruby, następnie maczugowaty, walcowaty. Powierzchnia bladobrązowo-czerwona z charakterystycznym usiatkowaniem w ciemnobrązowym kolorze[4].
Biały, jedynie pod skórka kapelusza brązowawy. Początkowo jest bardzo twardy, później staje się bardziej miękki. Nie zmienia zabarwienia na powietrzu. Posiada grzybowy zapach i smak[4].
Oliwkowy do oliwkowobrązowego. Zarodniki gładkie, wrzecionowatego kształtu, o rozmiarach 13–16 × 4–5 µm[6].
- Gatunki podobne
Najbardziej podobny jest borowik usiatkowany (Boletus reticulatus), który rośnie na podobnych siedliskach i również ma trzon usiatkowany, ale to usiatkowanie jest wyraźniejsze i jaśniejsze. Ponadto ma jaśniejszy kapelusz (bez odcieni kasztanowobrązowych i czarniawych)[4]. Podobne jak borowik ciemnobrązowy, ubarwienie kapelusza ma borowik szlachetny (Boletus edulis), jednak jest ono jaśniejsze, ponadto jego trzon nie jest usiatkowany i rośnie głównie pod świerkami[5].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Korei i Japonii[7]. W Europie występuje głównie w basenie Morza Śródziemnego i południowo-wschodnich rejonach Europy. Poza tymi rejonami jest rzadki[5]. W Polsce gatunek bardzo rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – wymierający, krytycznie zagrożony[8]. Jest na czerwonych listach gatunków zagrożonych także w Czechach, Niemczech, Danii, na Litwie, w Norwegii i Holandii[3].
Rośnie w lasach liściastych, pod dębami, bukami oraz kasztanami jadalnymi. Gatunek ciepłolubny. Owocniki wyrastają od maja do września[6].
Znaczenie edytuj
Grzyb mykoryzowy[3], grzyb jadalny. Nadaje się do bezpośredniego spożycia, do suszenia i do wszystkich innych rodzajów przerobu. We Włoszech jest jednym z najbardziej cenionych gatunków grzybów i często sprzedawany jest tam na jarmarkach. Na wyspie Gomera należącej do archipelagu Wysp Kanaryjskich borowika ciemnobrązowego można znaleźć nawet w lutym, a za bardzo wysoką cenę można go kupić w niektórych supermarketach np. w Monachium (gdzie sprowadzany jest z Afryki Południowej)[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-09-08] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c Loredana Battisti, Boletus aereus [online] [dostęp 2011-04-28] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-11] (ang.).
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-09-01].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.